Αγιατολάχ Χαμενεΐ: Ο τελευταίος αγώνας ενός σκληρού ηγέτη σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για το Ιράν

Αγιατολάχ Χαμενεΐ: Ο τελευταίος αγώνας ενός σκληρού ηγέτη σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για το Ιράν Facebook Twitter
φωτ.: Getty
0

Όταν εμφανίστηκε δημόσια για πρώτη φορά εδώ και πέντε χρόνια τον Οκτώβριο, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χοσεϊνί Χαμενεΐ, είχε ένα αδιαπραγμάτευτο μήνυμα: το Ισραήλ «δεν θα αντέξει για πολύ», είπε σε δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές σε τζαμί στην Τεχεράνη, κατά το κήρυγμα της Παρασκευής.

«Πρέπει να σταθούμε απέναντι στον εχθρό, ενισχύοντας την ακλόνητη πίστη μας», είπε ο 84χρονος Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ του Ιράν στους συγκεντρωμένους.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, το Ισραήλ είχε σκοτώσει τον Χασάν Νασράλα, βετεράνο γενικό γραμματέα της Χεζμπολάχ, με ισχυρή βόμβα στο αρχηγείο της οργάνωσης στη Βηρυτό. Η δολοφονία ήταν προσωπικό πλήγμα για τον Ιρανό Χαμενεΐ, ο οποίος γνώριζε τον Νασράλα επί δεκαετίες.

Η ισραηλινή αεροπορική επίθεση εναντίον του Ιράν, που ξεκίνησε την Παρασκευή, αποτελεί άλλο ένα τέτοιο πλήγμα. Προκάλεσε νέα πρόκληση από την Τεχεράνη και εκτόξευση πυραύλου και drone προς το Τελ Αβίβ, χωρίς όμως να φαίνεται ότι αυτά μπορούν να σταματήσουν τις ισραηλινές επιθέσεις. Η ιρανική αντιαεροπορική άμυνα φαίνεται αναποτελεσματική και ο συνασπισμός ισλαμιστικής πολιτοφυλακής που είχε συγκροτήσει ο Χαμενεΐ για να αποτρέψει το Ισραήλ έχει πρακτικά διαλυθεί.

Ο Χαμενεΐ έχει πλέον ελάχιστες καλές επιλογές — μια κατάσταση που αυτός ο προσεκτικός, πραγματιστής, συντηρητικός και αμείλικτος επαναστάτης πάντοτε προσπαθούσε να αποφύγει.

Γεννημένος ως γιος φτωχού κληρικού στην ιερή πόλη Μασχάντ, στα ανατολικά του Ιράν, ο Χαμενεΐ έκανε τα πρώτα του βήματα ως ριζοσπάστης στις τεταμένες αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο τότε σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί είχε ξεκινήσει ένα μεγάλο σχέδιο μεταρρυθμίσεων που απορρίφθηκε από μεγάλο μέρος του συντηρητικού κλήρου.

Ως νεαρός θρησκευτικός σπουδαστής στην Κομ, ο Χαμενεΐ εμποτίστηκε με τις παραδόσεις του σιιτικού Ισλάμ και τις ριζοσπαστικές ιδέες του ανερχόμενου ηγέτη της συντηρητικής αντιπολίτευσης, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Χαμενεΐ πραγματοποιούσε μυστικές αποστολές για τον εξόριστο Χομεϊνί και οργάνωνε δίκτυα ισλαμιστικής δράσης.

Επηρεάστηκε επίσης και από άλλα ρεύματα. Αν και λάτρης της δυτικής λογοτεχνίας — ειδικά του Τολστόι, του Ουγκό και του Στάινμπεκ — ήταν βουτηγμένος στις αντικαπιταλιστικές και αντιδυτικές ιδεολογίες της εποχής. Μετέφρασε έργα του Σαγίντ Κούτμπ, Αιγύπτιου θεωρητικού που ενέπνευσε γενιές ισλαμιστών εξτρεμιστών, και διάβαζε κείμενα για τη «δυτικοποίηση» της πατρίδας του.

Παρά τις επανειλημμένες φυλακίσεις από τις διαβόητες ιρανικές μυστικές υπηρεσίες, συμμετείχε στις μαζικές διαδηλώσεις του 1978 που έριξαν τον σάχη και έφεραν την επιστροφή του Χομεϊνί. Ως προστατευόμενος του άτεγκτου κληρικού, ανήλθε γρήγορα στην ιεραρχία του νέου καθεστώτος και το 1981 εξελέγη πρόεδρος, αν και ο ρόλος ήταν κατά κύριο λόγο συμβολικός. Την ίδια χρονιά επέζησε από απόπειρα δολοφονίας, που τον άφησε με παράλυτο χέρι.

Μετά τον θάνατο του Χομεϊνί το 1989, ο Χαμενεΐ επιλέχθηκε διάδοχος του, αφού προηγήθηκε τροποποίηση του συντάγματος ώστε να μπορεί να αναλάβει πρόσωπο με μικρότερο θρησκευτικό κύρος, αλλά με περισσότερες εξουσίες. Εκμεταλλευόμενος αυτές, εδραίωσε γρήγορα την κυριαρχία του στον πολύπλοκο μηχανισμό του μετα-επαναστατικού Ιράν.

Κομβικό του στήριγμα αποτέλεσε το Σώμα Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), ισχυρή στρατιωτική και κοινωνικοοικονομική δύναμη. Αλλά όπως πάντα, ο Χαμενεΐ φρόντισε να εξασφαλίσει συμμαχίες και με άλλες ισχυρές ομάδες.

Τη δεκαετία του 1990 ενίσχυσε περαιτέρω τον έλεγχό του, εξουδετερώνοντας αντιπάλους και επιβραβεύοντας τους πιστούς. Ακόμα και ποιητές που είχε δηλώσει ότι θαύμαζε στο παρελθόν, βρέθηκαν στο στόχαστρο των μυστικών υπηρεσιών. Αντιφρονούντες στο εξωτερικό δολοφονήθηκαν και η σχέση με τη Χεζμπολάχ — την οποία είχε βοηθήσει να ιδρυθεί το IRGC — ενισχύθηκε.

Πάντα ακολουθούσε στρατηγική πραγματιστικής προώθησης των άκαμπτων αρχών της επανάστασης του Χομεϊνί.

Όταν το 1997 εξελέγη πρόεδρος ο μεταρρυθμιστής Μοχάμεντ Χαταμί, του επέτρεψε σχετική ελευθερία κινήσεων αλλά προστάτεψε με κάθε τρόπο τον πυρήνα του καθεστώτος. Δεν εμπόδισε ωστόσο την προσπάθεια προσέγγισης με τις ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου, και όπως και ο προκάτοχός του, απαρνήθηκε όπλα μαζικής καταστροφής.

Ταυτόχρονα, στήριξε τις προσπάθειες του IRGC να προκαλέσει απώλειες στις αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ μετά το 2003 και να επεκτείνει την ιρανική επιρροή στην περιοχή. Ήταν η επέκταση της στρατηγικής των «πληρεξουσίων», για προβολή ισχύος και απειλή κατά του Ισραήλ — το οποίο οι επαναστάτες αποκαλούσαν Μικρό Σατανά, σε αντίθεση με τον Μεγάλο Σατανά των ΗΠΑ.

Ο Χαμενεΐ ήταν επιφυλακτικός ως προς τη συμφωνία για τα πυρηνικά του 2015, αλλά δεν εμπόδισε την εφαρμογή της. Οι αναλυτές διαφωνούν για το αν προσπάθησε να συγκρατήσει ή να ενθαρρύνει τους σκληροπυρηνικούς του IRGC που ήθελαν πυρηνικό οπλοστάσιο.

Τα επαναλαμβανόμενα κύματα κοινωνικής αναταραχής και μεταρρυθμιστικών προσπαθειών συνάντησαν βίαιη καταστολή. Το ίδιο συνέβη με τις γυναίκες, τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και τις θρησκευτικές μειονότητες. Μαζί με την οικονομική κατάρρευση, αυτά έχουν αποξενώσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού και έχουν διευρύνει τη δυσαρέσκεια.

Στο εξωτερικό, ο Χαμενεΐ επένδυσε μαζικά στον λεγόμενο άξονα αντίστασης — τη Χαμάς στη Γάζα, τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, το κίνημα Χούθι στην Υεμένη και ισλαμιστική πολιτοφυλακή στη Συρία και το Ιράκ. Αν και φαινομενικά έξυπνη τακτική, έχει πλέον καταρρεύσει υπό το βάρος των ισραηλινών επιθέσεων, ενώ η ιστορική συμμαχία με τη Δαμασκό τερματίστηκε μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ τον Δεκέμβριο.

Ζώντας με τη σύζυγο και τα παιδιά του σε συγκρότημα κατοικιών στην οδό Παλαιστίνης στην Τεχεράνη, προβάλλει μια εικόνα λιτής ζωής. Κάποιοι αμφισβητούν την αυθεντικότητα αυτής της ασκητικότητας, αλλά η φήμη του για μετριοπάθεια έχει περιορίσει τη λαϊκή οργή — σε αντίθεση με τον πλούτο άλλων αξιωματούχων.

Για πάνω από τρεις δεκαετίες, ο Χαμενεΐ προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε αντίρροπες δυνάμεις εντός του Ιράν, να αποφύγει ανοιχτό πόλεμο και να διατηρήσει την κληρονομιά του Χομεϊνί — αλλά και τη δική του εξουσία, μαζί με αυτή των πιο πιστών του.

Πλέον, η υγεία του φθίνει. Η φημολογία για τον διάδοχό του εντείνεται. Μια μακρά πορεία πλησιάζει στο τέλος της — με τη μεγαλύτερη πρόκληση να βρίσκεται μπροστά του. Η δύσκολη προσπάθεια εξισορρόπησης ίσως φτάνει στο τέλος της.

Διεθνή
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γάζα: «Σκοτώναμε αμάχους αυθαίρετα, ανάλογα με τον διοικητή» λέει ισραηλινός στρατιώτης

Διεθνή / Γάζα: «Σκοτώναμε αμάχους αυθαίρετα, ανάλογα με τον διοικητή» λέει ισραηλινός στρατιώτης

«Είναι σαν την Άγρια Δύση. Κάποιοι διοικητές μπορούν πραγματικά να αποφασίσουν να διαπράξουν εγκλήματα πολέμου και κακές πράξεις χωρίς να αντιμετωπίσουν συνέπειες»
LIFO NEWSROOM
Νέα γεωπολιτική αναμέτρηση στον νότιο Ατλαντικό: Ο μυστικός στρατιωτικός διάλογος Βρετανίας - Αργεντινής

Διεθνή / Νέο γεωπολιτικό μέτωπο στον Νότιο Ατλαντικό: ΗΠΑ, Βρετανία και Αργεντινή απέναντι σε Κίνα και Ρωσία

Οι ΗΠΑ ανησυχούν για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας και της Ρωσίας στον Νότιο Ατλαντικό. Η Βρετανία και η Αργεντινή επανεκκινούν αμυντικές συνομιλίες, ενώ ο πρόεδρος Μιλέι επιδιώκει στρατιωτικό εκσυγχρονισμό. Δείτε τις γεωστρατηγικές εξελίξεις
LIFO NEWSROOM
Συναυλία-ντροπή στο Ζάγκρεμπ: Φιλοναζιστικοί χαιρετισμοί από τον Μάρκο Πέρκοβιτς και χιλιάδες θεατές

Διεθνή / Συναυλία-ντροπή στο Ζάγκρεμπ: Φιλοναζιστικοί χαιρετισμοί από τον Μάρκο Πέρκοβιτς και χιλιάδες θεατές

Περισσότεροι από 500.000 θεατές στην πιο πολυσυζητημένη συναυλία στην ιστορία της Κροατίας – Καταγγελίες για φασιστικά σύμβολα, συνθήματα και προκλητική ανοχή από τις αρχές
LIFO NEWSROOM
Δασμοί Τραμπ: Προς συμφωνία ΗΠΑ–ΕΕ για το εμπόριο πριν την προθεσμία της 9ης Ιουλίου

Διεθνή / Δασμοί Τραμπ: Προς συμφωνία ΗΠΑ–ΕΕ για το εμπόριο πριν την προθεσμία της 9ης Ιουλίου

Με τις ΗΠΑ να απειλούν με δασμούς έως 50%, Ε.Ε. και ΗΠΑ διαπραγματεύονται μία προσωρινή εμπορική συμφωνία πριν την προθεσμία της 9ης Ιουλίου. Δείτε τις εξελίξεις και τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία
LIFO NEWSROOM
Καταστρέφουν οι τουρίστες την Ευρώπη; Γιατί οι ντόπιοι αποκηρύσσουν τον υπερτουρισμό;

Διεθνή / Καταστρέφουν οι τουρίστες την Ευρώπη; Γιατί οι ντόπιοι αποκηρύσσουν τον υπερτουρισμό;

Ποιες περιοχές αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τον υπερτουρισμό και πώς εξηγείται το φαινόμενο; Πώς (και αν) επιχειρούν να το αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις και πώς οι τοπικές κοινωνίες;
LIFO NEWSROOM
Σοφία Χάτσινς: Νέες πληροφορίες για τον θάνατο της 29χρονης μάνατζερ και στενής φίλης της Κέιτλιν Τζένερ

Διεθνή / Σοφία Χάτσινς: Νέες πληροφορίες για τον θάνατο της 29χρονης μάνατζερ και στενής φίλης της Κέιτλιν Τζένερ

Η 29χρονη φέρεται να προσπάθησε να πραγματοποιήσει προσπέραση ενώ κινούνταν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, πριν καταλήξει σε έναν γκρεμό ύψους περίπου 107 μέτρων
LIFO NEWSROOM
Άσυλο σε πολίτες της Συρίας: Η Ελλάδα η δεύτερη χώρα της ΕΕ που εκδίδει αρνητικές αποφάσεις

Διεθνή / Άσυλο σε πολίτες της Συρίας: Η Ελλάδα η δεύτερη χώρα της ΕΕ που εκδίδει αρνητικές αποφάσεις

Πρόθεση των ελληνικών αρχών είναι να επανεξετάσει το χορηγηθέν καθεστώς «πρόσφυγα» σε Σύρους πολίτες και να ανακαλεί για όσα από αυτά έχουν εκλείψει οι λόγοι χορήγησής τους
LIFO NEWSROOM