Παρά τις περικοπές στη διεθνή ανθρωπιστική χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, το 2025 έφερε εξελίξεις στη δημόσια υγεία που μπορούν να μεταφραστούν σε εκατομμύρια ζωές τα επόμενα χρόνια.
Εκατομμύρια κορίτσια πιο κοντά στην προστασία από τον καρκίνο του τραχήλου
Το πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του HPV πέτυχε νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα τον στόχο για την κάλυψη 86 εκατομμυρίων κοριτσιών έως το τέλος του 2025. Ειδικοί εκτιμούν ότι η εξέλιξη αυτή ενισχύει την προοπτική, σε βάθος δεκαετιών, ο καρκίνος του τραχήλου να περιοριστεί δραστικά και να οδηγηθεί προς εξάλειψη.
Το πρόγραμμα της Gavi, της διεθνούς συμμαχίας για τα εμβόλια που στηρίζει εκστρατείες εμβολιασμού σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, ξεκίνησε το 2014, όταν στην Αφρική είχε εμβολιαστεί μόλις το 4% των κοριτσιών. Η πρόοδος ήταν αργή και ως το τέλος του 2022 η κάλυψη είχε φτάσει στο 15%. Η εικόνα άλλαξε όταν τεκμηριώθηκε ότι μία δόση μπορεί να προσφέρει προστασία συγκρίσιμη με το αρχικό σχήμα των δύο δόσεων. Με απλούστερο πρόγραμμα και την ίδια ποσότητα εμβολίων να καλύπτει περισσότερα παιδιά, οι εκστρατείες επιταχύνθηκαν.
Το 2023 η Gavi έθεσε ως στόχο τα 86 εκατομμύρια κορίτσια έως το τέλος του 2025. Στο τέλος του 2024 η κάλυψη στην Αφρική είχε ανέβει στο 44%, ποσοστό υψηλότερο από εκείνο της Ευρώπης, που βρισκόταν στο 38%. Σε χώρες χαμηλού εισοδήματος ο καρκίνος του τραχήλου παραμένει από τις πιο θανατηφόρες μορφές καρκίνου για τις γυναίκες, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των νέων περιστατικών καταγράφεται στην υποσαχάρια Αφρική.
In July 2025, the hexavalent vaccine – which protects against diphtheria, tetanus, pertussis, hepatitis B, Haemophilus influenzae type b and polio – became available in low-income countries for the first time.
— Gavi, the Vaccine Alliance (@gavi) December 20, 2025
This was a game-changing move, simplifying delivery, reducing the… pic.twitter.com/7g9lqRRdGM
Νέα κατηγορία θεραπείας για την ελονοσία μετά από δεκαετίες
Μετά από επιτυχημένες κλινικές δοκιμές, μια νέα κατηγορία θεραπείας για την ελονοσία ετοιμάζεται να ζητήσει έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές. Το GanLum της Novartis εμφάνισε ποσοστό ίασης 99,2%, έναντι 96,7% της καθιερωμένης αγωγής.
Η ουσία δεν είναι μόνο η διαφορά στα ποσοστά. Το νέο σχήμα εκτιμάται ότι μπορεί να είναι αποτελεσματικό και απέναντι σε παράσιτα που έχουν αναπτύξει αντοχή στην αρτεμισινίνη, βασικό συστατικό της σημερινής θεραπείας. Η αντοχή αυτή θεωρείται αυξανόμενη απειλή, ιδίως για την Αφρική.
Ο δρ Τζορτζ Τζαγκόι της Medicines for Malaria Venture υπενθύμισε ότι τη δεκαετία του 1990 η αντοχή στη χλωροκίνη, που τότε ήταν η βασική θεραπεία, συνδέθηκε με εκατομμύρια θανάτους. Σε αυτό το πλαίσιο, είπε, ένα νέο ανθελονοσιακό φάρμακο προσφέρει «την αίσθηση ανακούφισης που σου δίνει ένας πυροσβεστήρας, όταν ξέρεις ότι μπορεί να χρειαστεί».
#Malaria is often seen as inevitable, but it doesn’t have to be. Phase 3 results for GanLum, developed by @Novartis & MMV, could further expand the antimalarial toolbox. But funding & political will remain the biggest barriers to access and #innovation 👉 https://t.co/gJzeRmVHzG pic.twitter.com/hcoYhtqqcJ
— Medicines for Malaria Venture (MMV) (@MedsforMalaria) December 16, 2025
Οι ερευνητές θεωρούν επίσης ότι το GanLum μπορεί να βοηθήσει περισσότερο στον περιορισμό της μετάδοσης, λόγω της δράσης του σε συγκεκριμένα στάδια του κύκλου ζωής του παρασίτου. Ο δρ Αμπντουλαγιέ Τζιμντέ, καθηγητής παρασιτολογίας στο Μπαμακό και μέλος της ομάδας ανάπτυξης του φαρμάκου, σημείωσε ότι «θα μπορούσε να είναι η μεγαλύτερη πρόοδος στη θεραπεία της ελονοσίας εδώ και δεκαετίες», προσθέτοντας ότι «οι νέες επιλογές δεν μπορούν να περιμένουν» όσο μεγαλώνει η απειλή της αντοχής.
Περισσότερες χώρες εξαλείφουν την ιλαρά
Μέσα σε μια χρονιά που η ιλαρά επέστρεψε δυναμικά σε πολλές περιοχές, τρεις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, το Πράσινο Ακρωτήρι, ο Μαυρίκιος και οι Σεϋχέλλες, αναγνωρίστηκαν ως οι πρώτες που εξάλειψαν επίσημα την ιλαρά και την ερυθρά.
Το ορόσημο καταγράφηκε ενώ διεθνώς τα κρούσματα αυξάνονται. Οι εκτιμήσεις για το 2024 μιλούν για περίπου 11 εκατομμύρια λοιμώξεις. Τον Νοέμβριο, η αμερικανική ήπειρος έχασε το καθεστώς «ελεύθερη ιλαράς», λόγω εξάρσεων στον Καναδά, ενώ στις ΗΠΑ εξελίσσεται το σοβαρότερο κύμα των τελευταίων δεκαετιών.
Η επιτυχία των τριών χωρών χαρακτηρίστηκε «μεγάλο επίτευγμα» για τη δημόσια υγεία. Ο δρ Μοχάμεντ Τζανάμπι, επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Αφρική, δήλωσε ότι πρόκειται για ένδειξη του τι μπορεί να πετύχει η πρόληψη όταν τα εμβόλια μπαίνουν στην πρώτη γραμμή.
Την ίδια χρονιά, 21 χώρες νησιωτικών κρατών του Ειρηνικού κατέγραψαν επίσης εξάλειψη της ιλαράς και της ερυθράς, καθώς διέκοψαν την ενδημική μετάδοση για περισσότερα από τρία χρόνια και διατηρούν μηχανισμούς επιτήρησης ώστε να εντοπίζουν γρήγορα εισαγόμενα κρούσματα. Η Μποτσουάνα και η Ρουάντα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, έφτασαν το 95% κάλυψης στον εμβολιασμό, όριο που θεωρείται κρίσιμο για να σπάει η αλυσίδα μετάδοσης. Σε παγκόσμια κλίμακα, οι θάνατοι από ιλαρά μειώθηκαν κατά 88% από το 2000 έως το 2024, ενώ έκθεση του ΠΟΥ εκτιμά ότι το εμβόλιο έχει συμβάλει στη διάσωση σχεδόν 59 εκατομμυρίων ζωών από το 2000.
Νέο φάρμακο-ασπίδα κατά του HIV
Μια εξέλιξη που χαρακτηρίστηκε «σημείο καμπής» για την αντιμετώπιση του HIV έφτασε στην υποσαχάρια Αφρική μέσα σε λίγους μήνες από την έγκρισή της στις ΗΠΑ. Το lenacapavir, μια ένεση που γίνεται δύο φορές τον χρόνο, μπορεί να αποτρέψει σχεδόν πλήρως τη μόλυνση από τον ιό.
Οι αμερικανικές αρχές ενέκριναν το φάρμακο τον Ιούνιο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το συνέστησε τον Ιούλιο. Ο κατασκευαστής, η Gilead, υπέγραψε συμφωνίες με έξι παραγωγούς γενοσήμων για φθηνότερες εκδοχές σε 120 χώρες. Με βάση όσα έχουν ανακοινωθεί, το κόστος για ένα έτος χορήγησης εκτιμάται κοντά στα 40 δολάρια ανά ασθενή, στο πλαίσιο συμφωνιών με την Unitaid και το Global Fund.
Μέχρι να περάσει στην παραγωγή αυτή η γραμμή, η Gilead δεσμεύτηκε να διαθέσει το lenacapavir χωρίς κέρδος για έως δύο εκατομμύρια ανθρώπους μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Τον Νοέμβριο έφτασαν οι πρώτες αποστολές στην Εσουατίνι και τη Ζάμπια, ενώ η ευρεία διάθεση αναμένεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2026.
Οργανώσεις υπογραμμίζουν ότι η πρόσβαση παραμένει άνιση. Κοινότητες σε χώρες που δεν καλύπτονται από τις συμφωνίες για γενόσημα κινδυνεύουν να μείνουν εκτός, καθώς η τιμή καταλόγου που αναφέρεται για την αγορά υψηλού εισοδήματος είναι απαγορευτική. Παράλληλα, επισημαίνεται ότι για να μειωθούν ουσιαστικά οι νέες λοιμώξεις απαιτείται διάθεση σε πολύ μεγάλη κλίμακα, σε μια περίοδο που η χρηματοδότηση υπηρεσιών για τον HIV θεωρείται εύθραυστη.
We might actually defeat HIV in just one generation!
— Crémieux (@cremieuxrecueil) December 2, 2025
Lenacapavir is almost 100% effective at preventing HIV, and all it takes is two shots a year, that activists negotiated a $40/year generic deal for people to obtain.
New HIV cases might just end! https://t.co/7qvcLpfvw9 pic.twitter.com/qwWhPKqoMH
Ο επικεφαλής του Global Fund, Πίτερ Σαντς, στάθηκε στο ότι η εισαγωγή του φαρμάκου σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος σχεδόν ταυτόχρονα με τις πλουσιότερες «από μόνη της αποτελεί τομή», καθώς στο παρελθόν η διάθεση αντίστοιχων εργαλείων πρόληψης καθυστερούσε κατά μέσο όρο χρόνια.
Πρόοδος στη μάχη κατά της φυματίωσης
Η φυματίωση, από τότε που ταυτοποιήθηκε το 1882, έχει στοιχίσει περισσότερες από ένα δισεκατομμύριο ζωές και παραμένει η πιο θανατηφόρα λοιμώδης νόσος παγκοσμίως. Παρ’ όλα αυτά, οι εξελίξεις στη διάγνωση και τη θεραπεία τρέχουν ταχύτερα από ό,τι στο παρελθόν.
Τέσσερα υποψήφια εμβόλια βρίσκονται στο τελικό στάδιο δοκιμών, ενώ νέα, πιο απλά τεστ, ακόμη και με επιχρίσματα από τη γλώσσα, θα μπορούσαν να κάνουν τον εντοπισμό ευκολότερο. Παράλληλα, μια νέα θεραπευτική επιλογή ενδέχεται να αυξήσει τα ποσοστά ίασης και να μειώσει τη διάρκεια της αγωγής.
Ένα νέο αντιβιοτικό, το sorfequiline, έδειξε ισχυρότερη δράση από τα υπάρχοντα σχήματα σε αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν τον Νοέμβριο στο Union World Conference on Lung Health. Ο πρόεδρος της TB Alliance, Μελ Σπίγκελμαν, ανέφερε ότι η επιστήμη συνεχίζει να προχωρά προς όφελος των συστημάτων υγείας, των ασθενών και των κοινοτήτων τους.
Η εξέλιξη έρχεται πάνω σε ένα ήδη νεότερο θεραπευτικό σχήμα για πιο σύνθετες μορφές φυματίωσης, που εφαρμόστηκε από το 2019 και μείωσε τον χρόνο θεραπείας από πάνω από 18 μήνες σε έξι. Η αντικατάσταση ενός από τα φάρμακα του σχήματος με το sorfequiline θα μπορούσε να τον μειώσει ακόμη περισσότερο, με νέες δοκιμές να έχουν προγραμματιστεί για το 2026.
Ο δρ Ροντ Ντόσον από το Lung Institute του Πανεπιστημίου του Κέιπ Τάουν σημείωσε ότι στόχοι που μέχρι πρόσφατα έμοιαζαν μακρινοί, όπως η εξάλειψη της φυματίωσης, γίνονται πιο ρεαλιστικοί χάρη σε τέτοιες προόδους, τονίζοντας ότι η προσπάθεια δεν μπορεί να σταματήσει όσο η φυματίωση παραμένει απειλή.
Με πληροφορίες από Guardian
