Στη δυτική ακτή της Νέας Καληδονίας, η Ιζομπέλ Γκόα ψάχνει ανάμεσα στις πυκνές, μπλεγμένες ρίζες των μαγκρόβιων για καβούρια λάσπης.
Η Γκόα ζει στα περίχωρα του πιο διάσημου μαγκρόβιου δάσους - ανοιχτοπράσινο, σε σχήμα καρδιάς - γνωστό ως «The Heart of Voh» (H Καρδιά του Βο). «Είναι μεγαλοπρεπές. Είναι κάτι που ο Θεός έβαλε στη γη για εμάς», περιγράφει χαρακτηριστικά η ίδια.
Το εντυπωσιακό του σχήμα έχει χαρίσει στο δάσος διεθνή αναγνώριση και η εικόνα του εμφανίζεται σε διαφημιστικές καμπάνιες στη Νέα Καληδονία, ως σύμβολο του παρθένου φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής.
Όμως το δάσος δέχεται πλέον πλήγμα από την κλιματική κρίση, καθώς η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αλλάζει την αλατότητα του νερού και επηρεάζει τα είδη βλάστησης που μπορούν να επιβιώσουν εκεί. Το χαρακτηριστικό του σχήμα, αλλά και το οικοσύστημα που φιλοξενεί, μεταβάλλονται.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η ανοιχτόχρωμη, άγονη επιφάνειά του ξεχώριζε έντονα από το πράσινο τοπίο γύρω του, δημιουργώντας το γνωστό σχήμα όταν το έβλεπες από ψηλά.
«Ήταν απλώς μια κιτρινωπή αλυκή», λέει ο δρ Σιρίλ Μαρσάν, ειδικός στα μαγκρόβια δάση στο Πανεπιστήμιο της Νέας Καληδονίας. «Δεν μπορούσαν να επιβιώσουν εκεί μανγκρόβια».
Τα τελευταία 20 χρόνια, όμως, οι συνθήκες στο νερό άρχισαν να αλλάζουν. Ένα είδος μανγκρόβιου που αντέχει στο αλάτι, το Avicennia, άρχισε να φυτρώνει εκεί και πλέον έχει καλύψει ολόκληρη την καρδιά.
Η αλλαγή αυτή συνδέεται με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας: τα δεδομένα δείχνουν ότι τα νερά στη δυτική ακτή της Νέας Καληδονίας έχουν ανέβει περίπου 2 χιλιοστά τον χρόνο εδώ και δεκαετίες. Καθώς τα παλιρροϊκά νερά εισέρχονται στο μαγκρόβιο δάσος πιο συχνά, το αλμυρό έδαφος αραιώνεται – δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη του Avicennia. Με την εξάπλωση του είδους, το χαρακτηριστικό σχήμα της καρδιάς αλλοιώνεται.
Ο Μαρσάν λέει ότι αν συνεχιστεί η άνοδος της στάθμης, η αλατότητα θα μειωθεί κι άλλο. Αυτό θα δημιουργήσει συνθήκες ώστε ένα άλλο είδος μαγκρόβιου – το Rhizophora – να καλύψει την καρδιά.
«Είναι πιθανό ότι σε 30, 40 ή 50 χρόνια θα αναπτύσσονται εκεί μόνο Rhizophora», λέει. «Η καρδιά μπορεί να εξαφανιστεί εντελώς».
Αν και η αύξηση της κάλυψης από μαγκρόβια φαίνεται θετική, η άνοδος της θάλασσας κατακλύζει και καταστρέφει περιοχές μαγκρόβιων πιο κοντά στη θάλασσα.
Το μεταβαλλόμενο οικοσύστημα σημαίνει ότι η θάλασσα και τα μαγκρόβια πλησιάζουν περισσότερο τις παράκτιες κοινότητες, μειώνοντας τις διαθέσιμες χερσαίες εκτάσεις και τους θαλάσσιους βιότοπους.
Τα μαγκρόβια ανέκαθεν μετακινούνταν και άλλαζαν με τον χρόνο, αλλά ο Μαρσάν λέει ότι τώρα αυτό γίνεται με πρωτοφανή ταχύτητα. Κάνοντας γεωτρήσεις βαθιά στη λάσπη και αναλύοντας τα ιζήματα, αυτός και η ομάδα του κατάφεραν να δουν πώς μετακινήθηκαν τα μαγκρόβια μέσα στον χρόνο.
«Στο παρελθόν, θα χρειαζόταν 500 χρόνια για να μεταναστεύσουν τόσο πολύ τα μανγκρόβια. Τώρα γίνεται σε δεκαετίες, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής», εξηγεί.
Οι αλλαγές στα μαγκρόβια – και στα οικοσυστήματα που στηρίζουν – είναι κρίσιμες για τις παράκτιες κοινότητες που εξαρτώνται από αυτά για την επιβίωσή τους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι πάνω από τα μισά συστήματα μαγκρόβιων κινδυνεύουν να καταρρεύσουν μέχρι το 2050, ενώ μεταξύ 1994 και 2020 η κάλυψη των μαγκρόβιων μειώθηκε κατά 3,4% παγκοσμίως.
«Είναι σημαντικό για όλο τον κόσμο να προστατεύει τα μαγκρόβια, γιατί η βιοποικιλότητα μας είναι μοναδική», λέει ο Μαρσάν. «Για τους ντόπιους, τους ψαράδες, τους Κανάκ, τα μαγκρόβια είναι σημαντικά. Η 'Καρδιά του Βο' είναι σύμβολο αυτής της σχέσης».
Με πληροφορίες από Guardian
