Η πιο συγκινητική στιγμή της επίσημης παράδοσης του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, που πραγματοποιήθηκε χθες στο Μουσείο Ακρόπολης, δεν ήταν άλλη από αυτή που τρεις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης 2022, το Esch-sur-Alzette από το Λουξεμβούργο, το Κάουνας από τη Λιθουανία και το Νόβι Σαντ από τη Σερβία, παρέδωσαν στους ομολόγους τους, που εκπροσωπούν τις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης 2023, την Ελευσίνα, την Τιμισοάρα και το Βέσπρεμ, ένα γλυπτό έργο τέχνης της λουξεμβουργιανής γλύπτριας Pascale Seil από γυαλί, έναν κύκλο και κέρατα ταύρου, συμβολικά «μια φλόγα για τον πολιτισμό και ένα κοινό μέλλον».
Το γυάλινο γλυπτό, συμβολική αναπαράσταση της Ευρώπης, ήταν εμπνευσμένο από μια διάσημη ιστορία της ελληνικής μυθολογίας: την απαγωγή της κόρης του βασιλιά Αγήνορα, της φοινικικής Ευρώπης, στην οποία η ήπειρος οφείλει το όνομά της. Τα κέρατα του Ταύρου αντιπροσωπεύουν τη δύναμη – ο κύκλος, που φέρει τα κέρατα του ταύρου, αντιπροσωπεύει την προθυμία και το άπειρο. Το γλυπτό είναι κατασκευασμένο από 47 στρώματα χρωματιστού γυαλιού, καθένα από τα οποία αντιπροσωπεύει μία από τις ευρωπαϊκές χώρες.
Η σημαντική αυτή εκδήλωση έδωσε την ευκαιρία στους επίσημους εκπροσώπους να υπενθυμίσουν το νόημα και τον σκοπό των Πολιτιστικών Πρωτευουσών της Ευρώπης ως μοναδικών έργων που στοχεύουν στον εορτασμό των ευρωπαϊκών πολιτισμών και την αποστολή τους, να συνδέουν τους ανθρώπους, τις πόλεις και τις χώρες μέσω του πολιτισμού και, ως εκ τούτου, να συμβάλλουν στην ενίσχυση της Ευρώπης με βιώσιμο τρόπο.
Η τελετή παράδοσης προτάθηκε και από τις έξι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες που συμμετείχαν για πρώτη φορά, ώστε να πραγματοποιείται στην Αθήνα κάθε χρόνο από το 2023 και μετά, μια ιδέα που έγινε θετικά δεκτή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
«Πόσοι πρέπει να ενωθούν για να πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο έργο! Νομίζω ότι αυτή είναι η πιο σημαντική κρυμμένη αλήθεια, το βαθιά ανθρωπιστικό μήνυμα μιας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης: Η τέχνη ενώνει!»
Η Αθήνα ήταν η πρώτη πόλη που ανακηρύχθηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 1985, με πρωτοβουλία της πρώην υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδας Μελίνας Μερκούρη και του Γάλλου ομολόγου της Ζακ Λανγκ. Στόχος ήταν να φέρει τους Ευρωπαίους πολίτες πιο κοντά, αναδεικνύοντας τον πλούτο και την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών πολιτισμών και ευαισθητοποιώντας τους πολίτες για την κοινή ιστορία και τις κοινές αξίες τους.
«Οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης αντιπροσωπεύουν αυτό για το οποίο η Ευρώπη είναι γνωστή και εκτιμάται, ακόμη και πολύ πέρα από τον πολυποίκιλο πολιτισμό της: Τις αρχές μας για την ελευθερία, την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα», είπε ο Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κλείνοντας την ομιλία του με την ευχή να συμπέσει η επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα με την Πολιτιστική.
Η τελετή διάρκειας 90 λεπτών έδωσε την ευκαιρία στους εκπροσώπους των έξι Πολιτιστικών Πρωτευουσών να μιλήσουν για την ιδέα αυτού του συνδυασμού κοινών δυνάμεων, που φέρει όμως τόσες πολλές διαφορετικές πτυχές.
Εκατοντάδες καλλιτέχνες, ιδρύματα, εθελοντές και πολίτες συμβάλλουν στη διαμόρφωση των ιδιαίτερων ετών του τίτλου και θέτουν τα θεμέλια για νέα πράγματα που θα διαρκέσουν στον χρόνο. Κάθε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης οδηγεί νέα ενέργεια στην πόλη και φυσικά ενισχύει την πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική της ανάπτυξη. Όλοι οι προηγούμενοι, νυν και μελλοντικοί κάτοχοι τίτλων, θα πρέπει να ανταλλάσσουν ιδέες, να επωφελούνται ο ένας από τον άλλο και να αλληλοϋποστηρίζονται προωθώντας από κοινού έργα.
«Πόσοι πρέπει να ενωθούν για να πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο έργο! Νομίζω ότι αυτή είναι η πιο σημαντική κρυμμένη αλήθεια, το βαθιά ανθρωπιστικό μήνυμα μιας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης: Η τέχνη ενώνει! Για να μπορέσουμε κι εμείς, εδώ και τώρα, να γιορτάσουμε –θετικά– την άρνηση των ορίων και των πάσης φύσεως συνόρων. Για ένα μόλις σύντομο έτος μάς δίνεται η ευκαιρία, μέσω του πολιτισμού, να δείξουμε τον δρόμο. Άνθρωποι μαζί – μια Ενωμένη Ευρώπη» λέει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός.
«Ανήκουμε όλοι σ' αυτη την ποικιλόμορφη και με πολύ εύθραυστες ισορροπίες ήπειρο και οι ΠΠΕ εστιάζουν στην ανάδειξη μέσα από τον πολιτισμό της ιδιαιτερότητας του κάθε τόπου αλλά και στην ευθυγράμμισή του με τις ευρωπαϊκές αρχές της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας, της Ισότητας και του Δικαίου, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της προστασίας του περιβάλλοντος, της συμπερίληψης και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής» είπε η πρόεδρος της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης Δέσποινα Γερουλάνου και πρόσθεσε, ανάμεσα σε άλλα:
«Η Ελευσίνα, που παίρνει σήμερα τα σκήπτρα μαζί με το Βέσπρεμ και την Τιμισοάρα, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι μια μικρογραφία της Ευρώπης με τα ίδια ακριβώς ζητήματα. Εργασίας, περιβάλλοντος και μετανάστευσης. Γιατί Πολιτιστικές Πρωτεύουσες γίνονται πια τέτοιες ξεχωριστές πόλεις, που έχουν πληγές πολλές φορές, ακριβώς για να ορίσουν μέσα από τον πολιτισμό τη μετάβασή τους στην επόμενή τους μέρα.
Με αφορμή την 2023 Ελευσίς, η Ελευσίνα αλλάζει πρόσωπο. Τα βιομηχανικά κτίρια ζωντανεύουν ξανά και η πόλη γίνεται κέντρο καινοτόμων, δημιουργικών και ποικιλόμορφων πολιτιστικών δράσεων. Πρωτότυπες δημιουργίες όλων των τεχνών, δράσεις δικτύωσης, residencies και προγράμματα κατάρτισης, αξιοποίηση του πολιτιστικού δυναμικού και των ανθρώπων της πόλης, διεπιστημονικοί διάλογοι, δράσεις για το περιβάλλον και πολλά μεγάλα γεγονότα (flagship events) αποτελούν τα Μυστήρια Μετάβασης.
Η αποκατάσταση των βιομηχανικών κτηρίων που γίνονται χώροι πολιτισμού και η δημιουργία των νέων θεσμών που θα παραμείνουν στην πόλη είναι η υλική και άυλη παρακαταθήκη που θα βάλουν ξανά την Ελευσίνα στον χάρτη έτσι όπως της αξίζει. Ως έναν μοναδικό ευρωπαϊκό πολιτιστικό προορισμό».
Κλείνοντας τις ομιλίες και τους χαιρετισμούς της βραδιάς, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δεν παρέλειψε να τονίσει ότι η «Αθήνα συμβολίζει πάντα τη Δημοκρατία, τις ανθρωπιστικές, τις ουμανιστικές αξίες του δυτικού κόσμου. Όλες αυτές οι αξίες της ελευθερίας, της ειρήνης, της δημιουργίας, απεικονίζονται με έναν ιδανικό τρόπο στη ζωφόρο του Παρθενώνα, σε αυτά τα γλυπτά που παραμένουν διαμελισμένα ανάμεσα στην Αθήνα και στο Λονδίνο. Ελπίζω όχι για πολύ ακόμη».
Επεσήμανε επίσης ότι «η Πολιτιστική Πρωτεύουσα αντανακλά τον πλούτο και την ποικιλομορφία των πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στη Γηραιά Ήπειρο. Ενισχύει το αίσθημα του ανήκειν σε έναν κοινό πολιτιστικό τόπο στον Ευρωπαίο πολίτη. Αποτελεί την ευκαιρία της επικοινωνίας και της σύγκλησης των δημιουργικών δυνάμεων της Ευρώπης, προωθώντας, παράλληλα, τις κοινές ευρωπαϊκές αξίες και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σμίγοντας αποτελεσματικά στα περιφερειακά δίκτυα το πολιτιστικό όραμα με τον δημιουργικό τομέα.
Είμαστε περήφανοι για την εμβληματική, ιερή πόλη της Ελευσίνας. Είμαστε περήφανοι γιατί με όσα κατάφερε είναι βέβαιο ότι θα μεταδώσει ως Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα τη δύναμη και το πάθος της σύγχρονης δημιουργίας.
Είμαστε περήφανοι για όλους αυτούς με τους οποίους εργαστήκαμε μαζί, με πίστη, σύμπνοια, αφοσίωση, για να φτάσουμε στη σημερινή ημέρα που η Ελευσίνα ακτινοβολεί, έτοιμη να υποδεχθεί και πάλι τις πομπές των μυστών, να διδάξει τα σύγχρονα "Μυστήρια Μετάβασης" του Μιχαήλ Μαρμαρινού» κατέληξε η υπουργός.
Η 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι η νικήτρια πόλη του βραβείου «Μελίνα Μερκούρη» που θα απονείμει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως επιστέγασμα «της τεράστιας προόδου που έχει συντελεστεί τους τελευταίους μήνες σε όλους τους τομείς διοίκησης του θεσμού, προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχημένη υλοποίησή του».
Το βραβείο ύψους 1,5 εκ. ευρώ που θεσπίστηκε το 2010 προς τιμήν της Μελίνας Μερκούρη και έκτοτε απονέμεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε κάθε Πολιτιστική Πρωτεύουσα που πληροί τα κριτήρια και περνά με επιτυχία τα στάδια ελέγχου προορίζεται για να χρηματοδοτήσει την παρακαταθήκη του θεσμού.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την καλλιτεχνική παράσταση «Tacet» από την Ελληνοαγγλίδα χορεύτρια Rihannon Morgan από το Λουξεμβούργο και την Ελληνογαλλίδα ακορντεονίστρια Servane Io Le Moller από την Αθήνα, οι οποίες συμμετείχαν στο πολιτιστικό πρόγραμμα του Esch2022 (DifferDanceDays).
Ο χρόνος μέχρι την τελετή έναρξης των εκδηλώσεων της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης μετρά αντίστροφα. Από το Σάββατο 4 Φεβρουαρίου η πόλη της Ελευσίνας θα «ανάψει τα φώτα της» έτοιμη για τη χρονιά του τίτλου, ως επιστέγασμα μιας συλλογικής προσπάθειας, που παρά τις αρχικές δυσκολίες φιλοδοξεί να παραδώσει ένα πολιτιστικό γεγονός υψηλού επιπέδου, με σαφή ανθρωποκεντρική αναφορά, που τιμά το όραμα της Μελίνας Μερκούρη και τοποθετεί την Ελευσίνα στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
