Χέρμαν Μπροχ
Ο θάνατος του Βιργιλίου
Μτφρ. Σοφία Αυγερινού, Έρμα
Το επίτευγμα της Σοφίας Αυγερινού, η μετάφραση ενός από τα σπουδαιότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, συνιστά απόδειξη όχι μόνο ότι οι συμπυκνωμένες φιλοσοφικές έννοιες που περιλαμβάνονται στο αξεπέραστο έργο του Μπροχ παραμένουν υπό εξέταση αλλά ότι είναι αξιομνημόνευτη η επικαιρότητά του: η σωματική και ψυχική απόγνωση που προκαλεί στον ποιητή Βιργίλιο η βαρβαρότητα της εποχής του και η απόφασή του ότι οι άνθρωποι δεν είναι πλέον ικανοί να τιμήσουν ένα πνευματικό δημιούργημα, όπως είναι η «Αινειάδα», παραπέμπει στα σημεία των καιρών και στη γενικότερη πνευματική και κοινωνικοπολιτική έκπτωση που παρατηρείται σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο «Θάνατος του Βιργιλίου» διαβάζεται ως κλασικό αριστούργημα αλλά και ως υπενθύμιση ότι μόνο ο ποιητής είναι αρμόδιος να σηκώσει το βάρος της σωτηρίας ή της καταστροφής της ανθρωπότητας.
Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν
Ένας τόπος για να επιστρέφεις
Μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, Πόλις
Μετά το σπουδαίο «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά», που είχαμε την τύχη να διαβάσουμε στην εξαιρετική μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου από τις εκδόσεις Πόλις, φέτος κυκλοφόρησε το κύκνειο άσμα ενός από τους κορυφαίους συγγραφείς της Αμερικής. Το όνομά του δεν συνδέθηκε τυχαία με τη βαθιά διερεύνηση της αμερικανικής ταυτότητας, της διαρκούς μάχης για εξουσία και επιβολή –έννοιες ταυτόσημες με τη γέννηση του αμερικανικού κράτους– αλλά και με αυτή την παράδοξη αίσθηση του ανήκειν σε μια ήπειρο που φάνηκε να επικρατεί, για καλό και κακό, μέσα από τις αντιφάσεις της. Ακόμα και ο ίδιος ο τίτλος, άκρως ειρωνικός και συνάμα υπαρξιακός, είναι δηλωτικός ακριβώς αυτής της αέναης διερεύνησης του τι είναι αυτό που συνιστά τελικά την αμερικανική ταυτότητα. Οι πιο συμπυκνωμένες απαντήσεις στο κρίσιμο πάντα αυτό ερώτημα δίνονται και πάλι μέσα από τη λογοτεχνία και από αυτό το αριστουργηματικό μυθιστόρημα.
Κόλιν Μπάρετ
Νεαρά Τομάρια
Μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Στερέωμα
Σε μια συνέντευξη-συνάντηση με τον σπουδαίο Κόλμ Τόιμπιν –που έβγαλε κι αυτός νέο βιβλίο φέτος από τις εκδόσεις Ίκαρος– θυμάμαι να τον ρωτάω αν ξεχωρίζει κάποιον από τους νέους Ιρλανδούς συγγραφείς, για να αναφέρει τελικά, ύστερα από σκέψη, κυρίως έναν: τον Κόλιν Μπάρετ. Και δεν είχε άδικο: αυτή η συλλογή διηγημάτων του Μπάρετ δίνει το στίγμα ενός στιβαρού συγγραφέα που ξέρει να μετατρέπει τα ρεαλιστικά δεδομένα σε συναρπαστική αφήγηση. Ακόμα κι αν αναφέρεται σε έναν τόπο συμβολικό, είναι σαφές ότι οι αναλογίες αφορούν τη σκληρή ιρλανδική συνθήκη που διαπέρασε με τον πιο τραυματικό τρόπο την ανδρική ταυτότητα. Υπέροχο το διήγημα «Το φεγγάρι» για τα απονενοημένα όνειρα ενός ζευγαριού και για τη δυνατή προοπτική ενός νέου διηγηματογράφου, όπως ο Μπάρετ. Η ιρλανδική συγγραφική σχολή ευτυχώς βρίσκεται και πάλι σε άνθηση και ο Μπάρετ αποτελεί την καλύτερη απόδειξη.
Αν Μπροντέ
Η ένοικος του Γουάιλντφελ Χολ
Μτφρ. Σοφία Αυγερινού, Loggia
Μπορεί φέτος όλοι να επέλεξαν τις εκδόσεις Loggia για το πολυσυζητημένο μπεστ σέλερ «Η τελειότητα», αλλά το πραγματικά κρυμμένο διαμάντι ήταν αυτό το φεμινιστικό έπος για τη θέση των γυναικών στη βικτοριανή Αγγλία. Η μικρότερη και η πλέον παραγνωρισμένη από τις αδελφές Μπροντέ διέθετε την πιο ριζοσπαστική θεώρηση του κόσμου απ’ όλες και ο επαναστατικός της τόνος είναι κατάδηλος όχι μόνο στο αφηγηματικό σθένος αλλά και στη γλώσσα – που ανέλαβε να ανασυστήσει με περισσή ικανότητα, μεταφέροντας το βιβλίο στα ελληνικά, η Σοφία Αυγερινού. Σάμπως η έπαυλη του Γουάιλντφελ Χολ να είναι μέρος ταυτόχρονα εγκλεισμού και απελευθέρωσης, αφού εκεί καταφεύγει η πρωταγωνίστρια του έργου, Χέλεν Γκρέιαμ, για να γλιτώσει από την ανδρική βαρβαρότητα, κάτι σκανδαλώδες για την εποχή. Η παράθεση επιστολών και οι πειραματισμοί στην αφήγηση είναι ενδεικτικά στοιχεία μιας συγγραφέως με βαθιά συνείδηση και εποπτεία των λεκτικών της μέσων.
Κέβιν Μπάρι
Η καρδιά το καταχείμωνο
Μτφρ. Δημήτρης Καρακίτσος, Γεννήτρια
Όλοι όσοι αγάπησαν το υποψήφιο για Booker «Νυχτερινό πλοίο για την Ταγγέρη» (εκδόσεις Gutenberg) του κορυφαίου Ιρλανδού Κέβιν Μπάρι, με αυτό σίγουρα θα ενθουσιαστούν: οι υπέροχες περιγραφές από τις άλλοτε άγριες –αφού το βιβλίο εξελίσσεται στα τέλη του 19ου αιώνα– δυτικές πολιτείες της Αμερικής και τα επιβλητικά δάση της Μοντάνα, οι αναφορές στις γνωστές εκκαθαρίσεις της γης που άλλοτε διαφέντευαν οι αυτόχθονες, οι οποίοι έναν αιώνα νωρίτερα είχαν αρνηθεί να παραδώσουν τα εδάφη τους, αλλά και οι στιβαροί χαρακτήρες, όπως ο Ιρλανδός Τομ Ρουρκ και η δυναμική Πόλι, καθώς και κάτι αλλόφρονες πιστολάδες καθιστούν το μυθιστόρημα αυτό συναρπαστικό και ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα της χρονιάς που μας πέρασε. Επίσης, η άκρως φροντισμένη έκδοση αποτελεί ένα ωραίο δείγμα γραφής ενός νέου εκδοτικού οίκου που υπόσχεται να μας χαρίσει μικρά, άγνωστα διαμάντια σε ωραίες μεταφράσεις.
Όσιαν Βουόνγκ
Ο Αυτοκράτορας της χαράς
Μτφρ. Δημήτρης Μαύρος, Gutenberg
Έπειτα από μια πολυσυζητημένη ποιητική συλλογή και το πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα «Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι», ο Όσιαν Βουόνγκ έχει κατακτήσει το δικό του φανατικό κοινό στην Ελλάδα, αποδεικνύοντας ότι δεν είναι τυχαία ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής μας. Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία είναι έντονα και εδώ, αφού η διαρκής αναζήτηση της μητρικής φιγούρας έχει πολλές αναλογίες στην προσωπική σχέση που καθόρισε την εσωστρεφή προσωπικότητα του Βουόνγκ, αν και αυτό που επικρατεί στο τέλος είναι η ακραία δυναμική της μυθοπλασίας. Η έντονα ποιητική σφραγίδα του Αμερικανοβιετναμέζου συγγραφέα είναι και πάλι εμφανής και αποτυπώνεται στον τρόπο που χειρίζεται τη γλώσσα, μετατρέποντας αυτό το πολυσέλιδο μυθιστόρημα γι' αυτή την παράδοξη σχέση ανάμεσα σε έναν νέο με πολλαπλά αδιέξοδα και μια μετανάστρια από τη Λιθουανία με άνοια σε αναγνωστική απόλαυση. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο καταφέρνει ο συγγραφέας να ισορροπήσει μεταξύ ακραίου ρεαλισμού και φαντασίας, αναδεικνύοντας μια ανθρωπιά που σπανίζει στην εποχή μας.
Φλάνερι Ο’Κόνορ
Σπάνιο να σου τύχει καλός άνθρωπος
Μτφρ. Ρένα Χατχούτ, Αντίποδες
Η πρώτη συλλογή διηγημάτων της κορυφαίας Αμερικανίδας και η μόνη που κυκλοφόρησε όσο ήταν εν ζωή δεν έδωσε τυχαία το στίγμα της πυρακτωμένης γραφής της, που έπεσε σαν τσεκούρι σπάζοντας τη θάλασσα των λόγων – για να παραφράσουμε τον Κάφκα. Από το πρώτο –εκτεταμένο– διήγημα, απ' όπου και ο τίτλος της συλλογής, αντιλαμβάνεται κανείς μια δύναμη που μοιάζει σαν το ανίερο θηρίο που κρύβεται στα σκοτάδια της αφήγησης: όλες οι εφιαλτικές φιγούρες της βαθιάς Αμερικής του Νότου στοιχειώνουν τις περιγραφές που αναδεικνύουν με τον πιο περίτεχνο τρόπο όλες τις ατέλειες της ανθρώπινης φύσης – τα μίση, τις έριδες, ακόμα και τον ρατσισμό. Τίποτα ανθρώπινο δεν είναι ξένο – και κυρίως τίποτα απάνθρωπο, κάτι που γνώρισε, όπως και οι μοναχικές ηρωίδες της, η Ο’Κόνορ, από πρώτο χέρι: πέθανε απελπισμένη, περιστοιχισμένη από τις λέξεις και τα αμέτρητα παγόνια της.
Σάλλυ Ρούνεϋ
Ιντερμέτζο
Μτφρ. Ιωάννα Ανδρέου, Πατάκης
Δεν έχει προλάβει να κλείσει τα 35 και μπορεί να παραδίδει μαθήματα γραφής σε άλλους καταξιωμένους συγγραφείς, διατηρώντας ταυτόχρονα ένα σεμνό προφίλ που πόρρω απέχει από την τεράστια επιτυχία της. Ο λόγος για την Ιρλανδή συγγραφέα Σάλλυ Ρούνεϋ, που τα βιβλία της εξαντλούνται προτού καν προλάβουν να κυκλοφορήσουν και μπορούν ακόμα να δίνουν ελπίδες ότι το βιβλίο έχει μέλλον ως είδος. Η ίδια, αποφεύγοντας τις εύκολες λύσεις και το γνώριμο στυλ των περασμένων βιβλίων της, θέλησε να διαφοροποιηθεί από το ύφος που είχαν συνηθίσει οι νέοι –ως επί το πλείστον– αναγνώστες της: ωρίμασε, πειραματίστηκε με τους αφηγηματικούς τρόπους, έμαθε να στήνει ολοκληρωμένους χαρακτήρες και απέδειξε ότι είναι συγγραφέας που θα διαβάζουμε για χρόνια – ο δρόμος είναι όλος δικό της και το «Ιντερμέτζο» είναι αναμφίβολα ένα δείγμα συγγραφικής δεινότητας.
Όλγκα Ράουν
Οι υπάλληλοι
Μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης, Ίκαρος
Ένα βιβλίο διαφορετικό από τα άλλα, για ένα μακρινό μέλλον που μοιάζει με εφιαλτικό παρόν: γραμμένο αρχικά για να συνοδεύσει μια εικαστική εγκατάσταση, το πολύπτυχο έργο της Δανής συγγραφέως συμπυκνώνει μια σειρά από μαρτυρίες υπαλλήλων-μελών ενός παράδοξου πληρώματος που ζουν για να φέρουν εις πέρας μια προδιαγεγραμμένη αποστολή, που είναι αυτή της εξουθενωτικής εργασίας. Οι ακραίες επιπτώσεις της αλλοτρίωσης αρχίζουν να εμφανίζονται όταν καταφθάνουν από άλλο πλανήτη μια σειρά από αντικείμενα –έμψυχα και άψυχα– με τα οποία οι υπάλληλοι αναπτύσσουν μια παράδοξη σχέση, καλλιεργοώντας παράξενες αντιδράσεις. Όλο αυτό το φάσμα των αντιδράσεων συμπυκνώνεται σε ένα πολύπτυχο λεκτικό εγχείρημα που καθιστά το βιβλίο της Ράουν όχι μόνο άξιο προσοχής αλλά και σημείο εκκίνησης πολλαπλών συζητήσεων.
Σέλβα Αλμάδα
Νεκρά Κορίτσια
Μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου, Κλειδάριθμος
Είναι τουλάχιστον σοκαριστικό να βρίσκεσαι στην εφηβεία και να μαθαίνεις, ελλείψει άλλων μέσων, από το ραδιόφωνο για τις δολοφονημένες γυναίκες που συμπληρώνουν την ιστορία τόσων εξαφανισμένων γυναικών στην Αργεντινή. Η ιστορία της Μαρία Λουίσα Κεβέδο που αγνοούνταν για μέρες, της Ανδρέα Ντάντε που δολοφονήθηκε στον ύπνο της και της Σαρίτα Μουνδίν που χάθηκε ξαφνικά ένα βράδυ και βρέθηκαν μόνο τα κόκαλά της στοίχειωσαν τη νεαρή Σέλβα Αλμάδα που αποφάσισε μια δεκαετία αργότερα να αρχίσει να ασχολείται επισταμένως με το θέμα. Αναλαμβάνοντας ρόλο ρεπόρτερ, περίπου όπως το άλτερ έγκο της στο βιβλίο, η Αργεντινή συγγραφέας έφερε στην επιφάνεια στοιχεία που σοκάρουν αναφορικά με τις γυναικοκτονίες σε όλη την ήπειρο της Λατινικής Αμερικής, σφυρηλατώντας ταυτόχρονα ένα δυνατό μυθιστόρημα που εμπνέεται από πραγματικά γεγονότα. Ταυτόχρονα, όμως, μεταφέρει με μια δυνατή και στιβαρή γλώσσα την ασφυκτική ατμόσφαιρα αλλά και τις μεταφυσικές προεκτάσεις που συνδέονται με το γεγονός της αναζήτησης πολλαπλών θανάτων. Ένα πολύ δυνατό μυθιστόρημα μίας από τις πιο δυνατές σύγχρονες φωνές της ισπανόφωνης λογοτεχνίας.
Αλ Πατσίνο
Sonny Boy
Μτφρ. Κατερίνα Μποσινάκη, Key Books
Δεν είναι μόνο ένας σπουδαίος ηθοποιός αλλά και ένας συναρπαστικός αφηγητής που ξεδιπλώνει τον μίτο μιας ζωής που μοιάζει βγαλμένη από κάποια από τις ταινίες στις οποίες έχει πρωταγωνιστήσει: αλάνι του νότιου Μπρονξ τα σκληρά χρόνια του πολέμου, με δύσκολη οικογενειακή ιστορία, ανθεκτικός στις δυσκολίες και θριαμβευτής πάνω στο σανίδι, δεν ήθελε και πολύ να αποδείξει ότι είναι ένας από τους σπουδαιότερους ηθοποιούς του σύγχρονου κινηματογράφου και ο βασικός λόγος για να διαβάσει κανείς την απίστευτη ιστορία του. Κυρίες και κύριοι, ο Αλ Πατσίνο.
Βίκτορ Κλέμπερερ
Η γλώσσα του Τρίτου Ράιχ - Το σημειωματάριο ενός φιλολόγου
Μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Σπουδαίο έργο που δεν έτυχε της προσοχής που θα έπρεπε, καθώς αναφέρεται στο καίριο θέμα της γλώσσας και των συγκεκριμένων λέξεων που συνήθιζαν να χρησιμοποιούν οι ναζί, καταλήγοντας να στήσουν τη δική τους «νεογλώσσα». Επρόκειτο για μια μολυσματική γλώσσα, την οποία κατάφερε να καταγράψει σε ημερολόγια και σημειωματάρια ο Βίκτορ Κλέμπερερ, παρακολουθώντας την εξέλιξή της προκειμένου να αποδείξει ότι οι ναζί υιοθετούσαν συγκεκριμένο λεξιλόγιο, με τρόπο χρήσης που σήμερα αντίστοιχα παραπέμπει σε σύγχρονες μεθόδους χειραγώγησης. Ένα πολύτιμο ανάγνωσμα.
Αλεξάντερ Κλαπ
Ο πόλεμος των σκουπιδιών
Μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, Δώμα
Καρπός επιτόπιας έρευνας σε διαφορετικές ηπείρους στις οποίες ταξίδεψε ο συγγραφέας, η άκρως ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη αποδεικνύει ότι η υπόθεση των απορριμμάτων συνδέεται άμεσα με τα ίχνη της παγκόσμιας μαφίας, της διακίνησης ναρκωτικών και παράνομων όπλων, φτάνοντας μέχρι τον υψηλό κόσμο των πολιτικών και των εφοπλιστών. Κανείς δεν μένει έξω από αυτήν την αμαρτωλή ιστορία που εκτείνεται στα άκρη του πλανήτη, από την Κεντρική Αμερική μέχρι την Αφρική, τις μεσογειακές χώρες και την Ανατολή, με τον συγγραφέα να φέρνει στο φως στοιχεία και ιστορίες που σοκάρουν. Όλοι όσοι υποστηρίζουν ότι η ερευνητική δημοσιογραφία δεν υπάρχει, ας διαβάσουν αυτό το βιβλίο ενός από τους ουσιαστικούς εκπροσώπους του είδους.
Μάρκ Μαζάουερ
Περί αντισημιτισμού - Μια λέξη στην Ιστορία
Μτφρ. Κωστής Πανσέληνος, Αλεξάνδρεια
Δεν χρειαζόταν να έρθει το πρόσφατο χτύπημα στην Αυστραλία για να αναρωτηθούμε τι ακριβώς συμβαίνει με τον λανθάνοντα και ενεργό αντισημιτισμό: οι πολλαπλές υποδηλώσεις της υπαρκτής ακραίας συνθήκης που οδήγησε στον αφανισμό εκατομμυρίων Εβραίων κατάληξε, ωστόσο, να εργαλειοποιηθεί από τον Νετανιάχου, βάζοντας στο στόχαστρο οποιονδήποτε εξέφραζε διαφορετική άποψη ή διαφωνούσε με την ακραία πολιτική του. Αυτό το ζήτημα διέρευνα ο Αμερικανοεβραίος και πολιτογραφημένος πλέον Έλληνας ιστορικός με τη γνωστή ψύχραιμη ματιά και την εμπεριστατωμένη επιστημονική του ανάλυση.
Μισέλ Φουκό
Ραδιοφωνικές συζητήσεις
Μτφρ. Βασίλειος Πατσογιάννης, Πλέθρον
Δεινός ρήτορας, εκτός από ανατρεπτικός συγγραφέας, ο Μισέλ Φουκό υπήρξε ο κατεξοχήν εισηγητής του φιλοσοφικού ριζοσπαστισμού που ξέφυγε από τις αγκυλώσεις της οριοθετημένης σκέψης και τις βεβαιότητες της Δύσης. Οι ανατρεπτικές εργασίες του για την τρέλα και τη σεξουαλικότητα εξακολουθούν να προκαλούν και να κεντρίζουν. Καθώς είναι γνωστό ότι ο Γάλλος στοχαστής από το 1961 συνήθιζε να τιμά συχνά με την παρουσία του τις ραδιοφωνικές εκπομπές με αφορμή ένα εύρος θεμάτων και με το γνωστό παρεμβατικό του σθένος, ο τόμος αυτός δεν καθίσταται μόνο απαραίτητο ανάγνωσμα αλλά και πολύτιμο ντοκουμέντο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
