Καθώς η Μέση Ανατολή απειλεί να βυθιστεί σε έναν νέο, ανεξέλεγκτο πόλεμο, ο Ντόναλντ Τραμπ βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ένα εκρηκτικό δίλημμα: να ανταποκριθεί στις πιέσεις για στρατιωτικό χτύπημα κατά του Ιράν ή να διασώσει την πολιτική του ταυτότητα που θεμελιώθηκε στην αποφυγή ξένων επεμβάσεων.
Ισχυρά επιχειρήματα εθνικής ασφάλειας και εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες υπαγορεύουν ότι είναι λογικό να αποφευχθεί η άμεση επιθετική εμπλοκή των ΗΠΑ σε μια σύγκρουση που το Ισραήλ περιγράφει ως ζήτημα ύπαρξης. Ωστόσο, ισχυρές δυνάμεις θα μπορούσαν να παρασύρουν την Αμερική βαθύτερα στη σύγκρουση, πέρα από τον τρέχοντα ρόλο της να παρέχει προστασία στο Ισραήλ από τις φονικές επιθέσεις πυραύλων και drone του Ιράν.
Το CNN μετέδωσε ότι το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Ντόναλντ Τραμπ απέρριψε ένα ισραηλινό σχέδιο για τη δολοφονία του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, σύμφωνα με δύο πηγές. Ωστόσο, ορισμένες εξελίξεις είναι πέρα από τον έλεγχό του.
Αν το αποδυναμωμένο καθεστώς του Ιράν θεωρήσει ότι δεν έχει τίποτα να χάσει και επιτεθεί σε αμερικανικές βάσεις ή προσωπικό στην περιοχή -ή και σε στόχους των ΗΠΑ ανά τον κόσμο- η Ουάσιγκτον θα αναγκαστεί να απαντήσει σκληρά για να διατηρήσει την αξιοπιστία και την αποτρεπτική της ισχύ. Μια άλλη πιθανότητα είναι η Τεχεράνη να ασκήσει πίεση στον Τραμπ προκειμένου να «χαλιναγωγήσει» το Ισραήλ, επιτιθέμενη σε διεθνή ναυτιλία στον Περσικό Κόλπο ή την Ερυθρά Θάλασσα, πυροδοτώντας έτσι παγκόσμια ενεργειακή κρίση.
Επιπλέον, η πίεση προς τον Τραμπ αυξάνεται και από το εσωτερικό του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, ώστε να αναλάβουν οι ΗΠΑ μια αποστολή που μόνο αυτές μπορούν να εκτελέσουν: την καταστροφή της υπόγειας πυρηνικής εγκατάστασης του Ιράν στο Φορντό, η οποία θεωρείται εκτός εμβέλειας της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας. Το επιχείρημα υπέρ ενός τέτοιου πλήγματος είναι ότι το Ιράν βρίσκεται σε μοναδικά ευάλωτη θέση και ίσως να μην υπάρξει ξανά καλύτερη ευκαιρία για τις ΗΠΑ να εξαλείψουν την απειλή μιας ιρανικής πυρηνικής βόμβας.
Γιατί ο Τραμπ ίσως βρει λόγους να εμπλακεί
Η ομάδα του CNN στον Λευκό Οίκο έχει αναφέρει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος διατηρεί βαθιά επιφυλακτικότητα απέναντι στην ιδέα οι ΗΠΑ να συμμετάσχουν σε έναν νέο πόλεμο. Μια τέτοια κίνηση θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη: θα μπορούσε να οδηγήσει σε επέκταση της σύγκρουσης πέρα από τους σημερινούς αντιμαχόμενους και να εξελιχθεί σε έναν εξαντλητικό πόλεμο χωρίς σαφές σχέδιο εξόδου.
Αν υπάρχει ένα δίδαγμα από τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, είναι ότι οι στρατηγικές και οι αναλύσεις για τη Μέση Ανατολή που σχεδιάζονται στην Ουάσιγκτον σχεδόν πάντα καταλήγουν σε καταστροφή. Η ιδέα ότι το σκληρό θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν μπορεί να καταρρεύσει είναι ελκυστική, αλλά οι περιπτώσεις του Σαντάμ Χουσεΐν και του εμφυλίου πολέμου στη Συρία δείχνουν ότι τα κράτη της Μέσης Ανατολής τείνουν να διαλύονται όταν δημιουργούνται κενά εξουσίας.
Μια αμερικανική επέμβαση θα ενέτεινε και τις εσωτερικές εντάσεις στη βάση του Τραμπ και θα υπονόμευε μια βασική αρχή του κινήματος «Πρώτα η Αμερική»: ότι οι ΗΠΑ πρέπει να παραμείνουν έξω από ξένες περιπέτειες, μετά από πάνω από μια δεκαετία αιματηρών εμπλοκών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Μόλις πριν λίγες εβδομάδες, ο Τραμπ παρουσίασε ένα νέο όραμα για τη Μέση Ανατολή και τον ρόλο της Αμερικής: «Οι αποκαλούμενοι οικοδόμοι εθνών κατέστρεψαν πολύ περισσότερες χώρες απ’ όσες έχτισαν και οι επεμβατιστές επενέβαιναν σε περίπλοκες κοινωνίες τις οποίες ούτε οι ίδιοι καταλάβαιναν», δήλωσε τον Μάιο σε ομιλία στη Σαουδική Αραβία. «Μια νέα γενιά ηγετών υπερβαίνει τις αρχαίες συγκρούσεις και τις κουρασμένες διαιρέσεις του παρελθόντος και οικοδομεί ένα μέλλον όπου η Μέση Ανατολή θα ορίζεται από το εμπόριο και όχι το χάος· όπου θα εξάγει τεχνολογία και όχι τρομοκρατία· και όπου άνθρωποι διαφορετικών εθνών, θρησκειών και πεποιθήσεων θα χτίζουν πόλεις μαζί – όχι θα τις βομβαρδίζουν για να τις εξαφανίσουν» συνέχισε.
Ένας νέος αμερικανικός πόλεμος είναι εκ διαμέτρου αντίθετος με αυτό το όραμα. Παρ’ όλα αυτά, τα «γεράκια» στην Ουάσιγκτον ίσως υποστηρίξουν ότι ο Τραμπ έχει μια μοναδική ευκαιρία να εξαλείψει το κυριότερο εμπόδιο για την υλοποίησή του: την ιρανική πορεία προς την πυρηνική ισχύ ή και την ίδια τη θεοκρατική ηγεσία της χώρας.
Οι Αμερικανοί πρόεδροι συχνά περιγράφουν στα απομνημονεύματά τους τις κρίσιμες και επώδυνες αποφάσεις να στείλουν στρατεύματα στον πόλεμο. Μερικές φορές, όμως, η απόφαση να μην εμπλακούν, ακόμη κι αν η ευκαιρία φαντάζει δελεαστική, απαιτεί εξίσου μεγάλο θάρρος. Διλήμματα σαν αυτό που αντιμετωπίζει τώρα ο Τραμπ έχουν συνήθως αρνητικές συνέπειες, ανεξαρτήτως επιλογής.
Ρεπουμπλικανοί: Οι ΗΠΑ ίσως δεν έχουν άλλη επιλογή
Η πολιτική πίεση αυξάνεται ήδη στον Ντόναλντ Τραμπ να εγκαταλείψει τη στάση αναμονής, παρότι οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι η απόφαση του Ισραήλ να εξαπολύσει επιθέσεις κατά του Ιράν είναι αποκλειστικά δική του και ότι οι αμερικανικές δυνάμεις δεν έχουν επιθετική εμπλοκή.
Ένα επιπλέον πρόβλημα για τον Τραμπ είναι ότι, παρότι οι ισραηλινές επιθέσεις φαίνεται να ήταν επιτυχείς στην εξουδετέρωση στρατιωτικών και πυρηνικών στελεχών του Ιράν, παραμένει αβέβαιο αν το Ισραήλ έχει τη δυνατότητα να εξαλείψει πλήρως το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Ο πρώην αντιπρόεδρος Μάικ Πενς δήλωσε την Κυριακή (15/6) στην εκπομπή «State of the Union» ότι, εάν οι επιθέσεις του Ισραήλ δεν πείσουν το Ιράν να προβεί σε σημαντικές παραχωρήσεις στη διπλωματική προσπάθεια του Τραμπ για τερματισμό του πυρηνικού του προγράμματος, τότε οι ΗΠΑ θα πρέπει να είναι έτοιμες να εμπλακούν. «Αν το Ιράν θέλει να κάνει πίσω, ο πρόεδρος έχει καταστήσει σαφές ότι είναι πρόθυμος να διαπραγματευτεί. Αλλά δεν μπορεί να υπάρχει κανένα πυρηνικό πρόγραμμα, καμία δυνατότητα εμπλουτισμού», είπε ο Πενς στη Ντάνα Μπας του CNN. «Και στο τέλος της ημέρας, αν το Ισραήλ χρειάζεται τη βοήθειά μας για να διασφαλίσει την πλήρη καταστροφή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να είναι έτοιμες να το κάνουν. Πρόκειται για την προστασία του πιο αγαπημένου μας συμμάχου» σημείωσε.
Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής, Λίντσεϊ Γκράχαμ, υποστήριξε ότι το χειρότερο δυνατό σενάριο θα ήταν να παραμείνουν οι πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν – τις οποίες η Τεχεράνη διαχρονικά αρνείται ότι αποσκοπούν στην κατασκευή βομβών.
«Αν η διπλωματία αποτύχει και απομένει μόνο η επιλογή της στρατιωτικής ισχύος, τότε καλώ τον πρόεδρο Τραμπ να προχωρήσει αποφασιστικά, ώστε όταν τελειώσει η επιχείρηση να μην έχει μείνει τίποτα όρθιο από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν», είπε στην εκπομπή «Face the Nation» του CBS. «Αν αυτό σημαίνει παροχή βομβών, να δοθούν. Αν σημαίνει πτήσεις μαζί με το Ισραήλ, τότε να γίνει και αυτό».
Ο Τραμπ κινδυνεύει με εσωτερικό πολιτικό κόστος
Αυτοί οι υπολογισμοί είναι ήδη περίπλοκοι. Αλλά ο Τραμπ αντιμετωπίζει και μια δύσκολη εσωτερική πολιτική συγκυρία, αποτέλεσμα της μεταμόρφωσης του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος σε ένα πιο απομονωτικό κόμμα. Βρίσκεται έτσι σε διαφορετικό πολιτικό περιβάλλον απ’ ό,τι ο Τζορτζ Μπους πριν τις επεμβάσεις σε Αφγανιστάν και Ιράκ.
Μερικές από τις πιο δυνατές φωνές της δεξιάς, όπως οι Τάκερ Κάρλσον και Τσάρλι Κερκ, έχουν ήδη προειδοποιήσει τον Τραμπ να μην διακινδυνεύσει τη στήριξη της βάσης του ΜΑGA, εμπλεκόμενος σε νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Ο πρόεδρος ήταν πάντα ιδιαίτερα προσεκτικός με την εύθραυστη πολιτική του συμμαχία και απεχθάνεται κινήσεις που ενοχλούν τους ψηφοφόρους του – όπως φάνηκε από την πρόσφατη αναδίπλωσή του στην απέλαση εργατών γης, υπό την πίεση των αγροτών και εργοδοτών από τις αγροτικές περιοχές, προπύργια της βάσης του.
Η πολιτική του ανησυχία φάνηκε και στη συζήτηση με τον δημοσιογράφο Μάικλ Σέρερ του The Atlantic, την Κυριακή:
«Εφόσον εγώ είμαι αυτός που επινόησε το "Πρώτα η Αμερική" και αφού ο όρος δεν υπήρχε πριν από εμένα, νομίζω ότι εγώ είμαι αυτός που καθορίζει τι σημαίνει. Για όσους λένε ότι θέλουν ειρήνη, δεν μπορείς να έχεις ειρήνη αν το Ιράν έχει πυρηνικά όπλα. Οπότε, όσοι λένε "μην κάνουμε τίποτα", αυτό δεν είναι ειρήνη», είπε ο Τραμπ.
Ο Αμερικανός πρόεδρος φαίνεται να επεξεργάζεται ένα επιχείρημα για τη βάση του, στην περίπτωση που χρειαστεί να δικαιολογήσει την εμπλοκή των ΗΠΑ. Είναι εντυπωσιακό να τον βλέπει κανείς να παλεύει ανάμεσα στα κλασικά επιχειρήματα εθνικής ασφάλειας και στα ακροατήρια του πολιτικού κινήματος που τον έφερε στην εξουσία. Δεν φαίνεται ακόμη πλήρως πεισμένος ίσως επειδή, όπως επισήμανε ο Κερκ, οι νεαροί άνδρες ψηφοφόροι που τον στήριξαν στις πρόσφατες εκλογές δεν θέλουν να μπλέξουν σε έναν νέο βάλτο στη Μέση Ανατολή.
Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ καταρρέει
Αυτό δεν είναι το σημείο στο οποίο περίμενε να βρίσκεται ο Τραμπ στην αρχή της δεύτερης θητείας του. Άλλωστε, μόλις αυτό τον μήνα έδειχνε αισιόδοξος για μια ειρηνική συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Είχε ξεκινήσει τη θητεία του με την υπόσχεση να είναι πρόεδρος της ειρήνης. Αλλά πέντε μήνες μετά, δύο πόλεμοι που βρίσκονταν σε εξέλιξη όταν ανέλαβε έχουν χειροτερέψει, και η επικίνδυνη νέα σύγκρουση με το Ιράν συνιστά τη μεγαλύτερη δοκιμασία για τη ρητορική «αυτοσυγκράτησης» του δόγματος «Πρώτα η Αμερική».
Τρεις βασικοί ηγέτες έχουν αγνοήσει την εξουσία του: ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου. Η «τέχνη της συμφωνίας» του Τραμπ στην εξωτερική πολιτική αποδείχθηκε αποτυχημένη.
Όπώς εξηγεί ο δημοσιογράφος του CNN, Στίβεν Κόλινσον, ο Πούτιν αγνόησε τις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Ο Σι ανάγκασε δύο φορές τον Τραμπ να υποχωρήσει στον εμπορικό πόλεμο. Και η απόφαση του Νετανιάχου να επιτεθεί στο Ιράν -απόφαση που Αμερικανοί πρόεδροι επί δεκαετίες απέφευγαν- φαίνεται να κατέστρεψε τη διπλωματία του Τραμπ με την Τεχεράνη, στηριζόμενος στο στοίχημα ότι κανείς πρόεδρος των ΗΠΑ δεν μπορεί να αρνηθεί να υπερασπιστεί το Ισραήλ, ακόμη κι αν διαφωνεί με τις κινήσεις του.
Εντός των ΗΠΑ, οι πρόεδροι οφείλουν να οικοδομούν εμπιστοσύνη στο κοινό για τις αποφάσεις πολέμου. Ο Τραμπ θα δυσκολευτεί σε αυτό, καθώς έχει αποξενώσει εκατομμύρια πολίτες με τη σκληρή πολιτική του στο εσωτερικό, όπως με την αποστολή στρατού στην Καλιφόρνια ενάντια σε διαδηλωτές κατά της ICE, και τις απειλές για στρατιωτική επέμβαση και αλλού.
Η δεύτερη θητεία του έχει διαψεύσει την ιδέα ότι η «ισχυρή προσωπικότητα» του Τραμπ, ο υποτιθέμενος σεβασμός που του τρέφουν οι αντίπαλοι στο εξωτερικό και η μαγική του ικανότητα για συμφωνίες θα άλλαζαν τον κόσμο. Οι υποσχέσεις για εμπορικές συμφωνίες ως αποτέλεσμα των δασμών του, για παράδειγμα, δεν υλοποιήθηκαν. Η πρώτη του ειρηνευτική απόπειρα για τη Γάζα απέτυχε. Εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι αντιμετωπίζουν πλέον λιμό, καθώς οι ισραηλινές επιθέσεις στη Λωρίδα συνεχίζονται μετά τα χτυπήματα της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023.
Η προσπάθειά του να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία κατέρρευσε. Η σύγκρουση κλιμακώθηκε, επεκτάθηκε σε ρωσικό έδαφος με ουκρανικά χτυπήματα σε ρωσικές βάσεις, και οδήγησε τον Πούτιν σε άγριες επιθέσεις κατά αμάχων στο Κίεβο και αλλού. Ο Λευκός Οίκος διέρρευσε ότι ο Τραμπ είχε αρχίσει να εκνευρίζεται με τον Ρώσο πρόεδρο και έθεσε δίμηνη προθεσμία για πιθανές κυρώσεις, αλλά τίποτα δεν αποκάλυψε περισσότερο την αφέλεια αυτής της στάσης από τη χαρά του Τραμπ που ο Πούτιν του τηλεφώνησε το Σάββατο για να του ευχηθεί «χρόνια πολλά».
Τα γεγονότα έχουν ξεπεράσει τη ρητορική αποχής του Τραμπ και έχουν αποκαλύψει το κενό της ηγεσίας του. Η επιδείνωση των κρίσεων ίσως είναι προάγγελος ενός πιο ασταθούς κόσμου, χωρίς την παρουσία μιας σταθερής αμερικανικής ηγεσίας.
Η ολοένα και πιο εύθραυστη εσωτερική πολιτική βάση του Τραμπ, σε συνδυασμό με τη μειωμένη διεθνή του αξιοπιστία, θα περιπλέξουν ακόμη περισσότερο τα διλήμματά του. Κατά πολλούς τρόπους, η σύγκρουση με το Ιράν αποτελεί ακριβώς το είδος της διεθνούς κρίσης χωρίς εύκολες απαντήσεις που απέφυγε κατά την πρώτη του θητεία.
Τώρα, όμως, θα μπορούσε να είναι αυτή που θα καθορίσει τη δεύτερη.
Με πληροφορίες από CNN
