Περισσότερα από 133.000 παιδιά και έφηβοι που κρατήθηκαν στα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν καταχωρηθεί σε εθνική βάση γενετικών δεδομένων, ανάμεσά τους και ένα παιδί μόλις τεσσάρων ετών.
Όπως αποκάλυψε δημοσίευμα του Αμερικανικού μέσου Wired, δείγματα DNA τους εντάχθηκαν στο CODIS, τη βάση του FBI για την ταυτοποίηση υπόπτων σε σοβαρές ποινικές υποθέσεις.
Τα στοιχεία προέρχονται από επίσημες καταγραφές της Υπηρεσίας Τελωνείων και Προστασίας Συνόρων (CBP), οι οποίες αναρτήθηκαν χωρίς δημόσια ανακοίνωση ή σχετικό δελτίο Τύπου στην ιστοσελίδα της υπηρεσίας στις αρχές του 2024. Η δημοσίευσή τους πέρασε σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητη, παρά το γεγονός ότι αποκαλύπτουν το εύρος ενός εξαιρετικά αμφιλεγόμενου προγράμματος.
Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία, μεταξύ Οκτωβρίου 2020 και Δεκεμβρίου 2024 η CBP πήρε δείγματα DNA από 829.000 έως 2,8 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι, αφαιρώντας τις πολλαπλές καταγραφές του ίδιου προσώπου, οι πραγματικά καταγεγραμμένοι είναι τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο, από τους οποίους 133.539 είναι κάτω των 18 ετών.
Έτσι, λοιπόν, τεκμηριώθηκε ότι μια πρακτική που εφαρμόστηκε αρχικά σε καταδικασμένους εγκληματίες έχει πλέον επεκταθεί και χρησιμοποιείται για την καταγραφή μεταναστών, ακόμη και ανηλίκων.
Παιδιά κάτω των 14 στο επίκεντρο
Τα αρχεία δείχνουν ότι τουλάχιστον 227 παιδιά ήταν κάτω των 14 ετών, δηλαδή μικρότερα από το ηλικιακό όριο για υποχρεωτική λήψη DNA, σύμφωνα με τις ίδιες τις κατευθυντήριες γραμμές του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας. Ανάμεσα σε αυτά τα παιδιά είναι και ένα τετράχρονο, του οποίου το δείγμα συλλέχθηκε στο Ελ Πάσο του Τέξας στις 10 Μαΐου 2024. Δεν είχε διαπράξει κανένα αδίκημα, ωστόσο καταγράφηκε και στάλθηκε στο FBI.
Η πολιτική επιτρέπει παρεκκλίσεις για παιδιά κάτω των 14 μόνο σε «πιθανές εγκληματικές περιπτώσεις». Όμως μόλις πέντε από τα 227 παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας είχαν οποιαδήποτε σχέση με ποινικές κατηγορίες. Τα υπόλοιπα απλώς περιγράφονταν ως «κρατούμενοι».
Από την ηλικία των 14 και άνω, η λήψη αποτυπωμάτων και DNA γίνεται ρουτίνα. Πάνω από 30.000 καταγραφές υπήρχαν για κάθε έτος ηλικίας από 14 έως 17. Καταγράφηκαν ακόμη και 122 ανήλικοι Αμερικανοί πολίτες, εκ των οποίων 53 δεν αντιμετώπιζαν καμία κατηγορία.
«Σύμφωνα με τη CBP, η συλλογή DNA περιορίζεται σε περιπτώσεις όπου το επιτρέπει το ισχύον ομοσπονδιακό πλαίσιο.» Όμως σύμφωνα με νομικούς και ειδικούς, η εφαρμογή της πολιτικής σε παιδιά χωρίς ποινικό παρελθόν δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα νομιμότητας και ηθικής.
Από εγκληματολογικό εργαλείο σε εργαλείο επιτήρησης
Τα δείγματα DNA αποστέλλονται στο FBI και καταχωρούνται στο CODIS, μια βάση δεδομένων που σχεδιάστηκε για την εξιχνίαση υποθέσεων όπως δολοφονίες και βιασμοί. Αλλά η ένταξη μεταναστών, και ιδιαίτερα παιδιών χωρίς καμία εμπλοκή με το ποινικό σύστημα, αλλάζει τη λειτουργία της.
Ειδικοί προειδοποιούν ότι το πρόγραμμα μετατρέπει μια βάση εγκληματολογικής ταυτοποίησης σε εργαλείο προληπτικής παρακολούθησης, παρακάμπτοντας θεμελιώδεις νομικές εγγυήσεις.
Το 2020, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ακύρωσε την εξαίρεση που απέκλειε τους κρατούμενους μετανάστες από τη συλλογή DNA. Έκτοτε, CBP και ICE μπορούν να λαμβάνουν δείγματα από οποιονδήποτε κρατούν, ανεξαρτήτως κατηγοριών. Έτσι διαμορφώθηκε μια τεράστια βάση βιομετρικών δεδομένων, με ελάχιστη δημόσια εποπτεία.
Ο κίνδυνος για τις προσωπικές ελευθερίες
Το CODIS αποθηκεύει ένα περιορισμένο γενετικό προφίλ για λόγους ταυτοποίησης. Όμως το πλήρες δείγμα DNA παραμένει αποθηκευμένο, κάτι που ανησυχεί επιστήμονες και υπέρμαχους των δικαιωμάτων.
Η καθηγήτρια Σάρα Χιούστον από το Northwestern εξηγεί ότι το δείγμα που συλλέγεται περιλαμβάνει όλο το γονιδίωμα του ατόμου και ενδέχεται να διατηρείται επ’ αόριστον. Αυτό, λέει, επιτρέπει μελλοντικές χρήσεις πέρα από την αρχική πρόθεση, όπως πρόβλεψη ασθενειών ή αναγνώριση συγγενών.
«Δεν είναι δίκαιο να διατηρείς το DNA κάποιου μόνο και μόνο επειδή ίσως στο μέλλον παραβιάσει τον νόμο», λέει η Χιούστον.
Η Βέρα Άιντελμαν της ACLU σχολιάζει: «Δεν μπορώ να φανταστώ καμία λογική που να δικαιολογεί την προσθήκη ενός τετράχρονου σε βάση δεδομένων εγκληματιών». Αντίστοιχα, η Στίβι Γκλάμπερσον του Georgetown δηλώνει ότι η αποθήκευση γενετικών δειγμάτων μεταναστών δημιουργεί ένα προηγούμενο μαζικής επιτήρησης, χωρίς να υπάρχει λογοδωσία.
Όπως επισημαίνει, «αν το μόνο που θες είναι να δεις αν υπάρχει ταύτιση με υπάρχοντα στοιχεία, δεν χρειάζεται να κρατάς το δείγμα. Το συγκρίνεις και το πετάς». Η μακροχρόνια αποθήκευση, λέει, ανοίγει τον δρόμο για κατάχρηση στο μέλλον.
Τι ισχυρίζεται το υπουργείο Δικαιοσύνης
Το υπουργείο Δικαιοσύνης επιμένει ότι η συλλογή DNA στα σύνορα είναι αναγκαία για την ασφάλεια. Ένας νυν αξιωματούχος είπε στο WIRED ότι η διατήρηση ακατέργαστων δειγμάτων είναι «απαραίτητη για να επιβεβαιώνεται κάθε ταύτιση». Πρόσθεσε: «Αν δεν έχεις κάνει κάτι, η παρουσία σου στη βάση δεν θα σε επηρεάσει».
Όμως για τους επικριτές, το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό, είναι θεσμικό. «Οι νόμοι αλλάζουν. Οι χρήσεις εξελίσσονται. Και οι βάσεις δεδομένων μένουν εκεί», λέει η Γκλάμπερσον.
Το 2024, συνυπέγραψε την έκθεση Raiding the Genome, που εκτιμά ότι αν το πρόγραμμα συνεχιστεί, μέχρι το 2034 το 1/3 των προφίλ DNA στο CODIS θα προέρχεται από μετανάστες — πολλοί εκ των οποίων δεν κατηγορήθηκαν ποτέ για τίποτα.
Η ίδια η CBP παραδέχεται ότι συλλέγει DNA ακόμη και από αιτούντες άσυλο ή παιδιά χωρίς νομική εκπροσώπηση, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ενδείξεις για παραβατική συμπεριφορά.
«Το CODIS είναι ένα χρήσιμο εργαλείο όταν χρησιμοποιείται σωστά», καταλήγει η Χιούστον. «Αλλά όταν γεμίζει με τα γονίδια ανθρώπων που δεν έχουν κάνει τίποτα, τότε παύει να είναι εργαλείο και γίνεται απειλή.»
Με πληροφορίες από Wired
