Ο Φίλιππος Παπαδημητρίου γεννήθηκε κοσμοπολίτης, όμως αποφάσισε συνειδητά να αποκτήσει τον δικό του τόπο και να γίνει αγρότης στην Αγριλίτσα Αργολίδας. Όπως μας λέει, νιώθει πως η ζωή στο χωριό ήρθε νομοτελειακά στη ζωή του, καθώς για χρόνια προσπαθούσε να ξεφύγει από κάθε πόλη που έμενε.
Πιστεύει βαθιά στην αποκέντρωση και γι’ αυτό τον λόγο αποφάσισε να συστήσει την ΑΜΚΕ «Το Χαμόγελο του Χωριού». Μέσω αυτής πρωτοστατεί στην «Ανασυγκρότηση των Κοιλάδων Δυτικής Αργολίδας», μια πρωτοβουλία, σε συνεργασία με τοπικούς φορείς και τον δήμο Άργους-Μυκηνών, για την επανακατοίκηση και την ανάπτυξη των Κοιλάδων Δυτικής Αργολίδας, με στόχο να αντιμετωπιστεί η οικονομική και δημογραφική κατάρρευση της περιοχής, που οδηγεί με γοργούς ρυθμούς στην ερημοποίηση. Ακολουθεί η συζήτηση μαζί του.
«Γεννήθηκα στην Αθήνα τον Μάιο του 2002. Οι γονείς μου δούλευαν στον κλάδο των Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών και έτσι λίγους μόλις μήνες μετά μετακομίσαμε αρχικά στο Ισραήλ και μετέπειτα στις Βρυξέλλες και το Πεκίνο. Στις αρχές του 2010 μ’ έστειλαν οι γονείς μου πίσω στην Αθήνα για να με φροντίσουν οι γονείς της μητέρας μου στο πατρικό της, στη Νέα Φιλαδέλφεια.
«Καλό είναι να είσαι κοσμοπολίτης, να γνωρίσεις διαφορετικές πόλεις και χώρες του πλανήτη, αλλά θεωρώ απείρως καλύτερο να έχεις τη δική σου πατρίδα, τον δικό σου τόπο, με τα δικά σου δέντρα και τις δικές σου πέτρες».
Μερικούς μήνες μετά, ήρθε και η μητέρα μου. Στην Αθήνα έμεινα μέχρι το 2017. Θυμάμαι μια πόλη βρόμικη, άσχημη, υποβαθμισμένη, με την ανθρώπινη δυστυχία να επικρατεί παντού, με τα πιο ωμά συναισθήματα να κυριαρχούν. Πήγα στην Ελληνογαλλική Σχολή στην Αγία Παρασκευή και είχα μια μεσοαστική ζωή με ταξίδια και χωρίς στερήσεις. Μια άνετη ζωή, αλλά απίθανα ανούσια και βαρετή.
Το 2017 η μητέρα μου διορίστηκε στο Τορόντο του Καναδά και την ακολούθησα. Στις αρχές του 2020 και με την πανδημία προ των πυλών, αποφασίσαμε εν μία νυκτί να πάρουμε το πρώτο αεροπλάνο για την Ελλάδα, με την πεποίθηση ότι θα κηρυσσόταν καραντίνα και ότι θα ήταν καλύτερο να την περάσουμε στη χώρα μας. Όπερ και έγινε. Το μόνο σπίτι που υπήρχε διαθέσιμο εκείνη την εποχή ήταν το σπίτι μας στο χωριό, στην Αγριλίτσα, οπότε αναγκαστικά πήγαμε εκεί. Έκτοτε δεν έχω ξαναφύγει.
Το σπίτι αυτό προήλθε από τη ρομαντική επιθυμίας της μητέρας μου να αποκτήσουμε ως οικογένεια έναν δικό μας “τόπο”. Είμαστε άνθρωποι της μεγάλης πόλης και δεν αποκτήσαμε ποτέ σύνδεση με κάποιο μέρος, ούτε καν με την Αθήνα. Καλό είναι να είσαι κοσμοπολίτης, να γνωρίσεις διαφορετικές πόλεις και χώρες του πλανήτη, αλλά θεωρώ απείρως καλύτερο να έχεις τη δική σου πατρίδα, τον δικό σου τόπο, με τα δικά σου δέντρα και τις δικές σου πέτρες. Και οι δύο μου γονείς ήταν κυρίως Μικρασιάτες, αλλά η Μικρά Ασία για μας δεν είναι πλέον παρά μια ξεφτισμένη ανάμνηση.
Μετά από δύο χρόνια συνεχούς αναζήτησης, βρήκα το κτήμα μας στην Αγριλίτσα μέσω μιας αγγελίας στο ίντερνετ. Το κτήμα αυτό διαθέτει 800 ρίζες ελιές σε 50 στρέμματα και ένα πέτρινο σπίτι μαζί με διάφορα παράσπιτα. Γεωγραφικά βρίσκεται σ’ έναν οικισμό της Αγριλίτσας, την Αγία Μαρίνα, στις πετρώδεις πλαγιές του Αρτεμισίου Όρους, μέσα σ ’ένα κατάφυτο αλλά πετρώδες περιβάλλον αποτελούμενο από πουρνάρια, ελιές και βοσκοτόπια και με μια εκπληκτική θέα προς το λεκανοπέδιο του Ξεριά στον Νότο.
Αποφάσισα ότι ήθελα να ζήσω στο χωριό και όχι να ξαναγυρίσω στην Αθήνα και να ασχοληθώ με κάποιο αστικό επάγγελμα – αν και αργότερα ανακάλυψα ότι μπορείς να εξασκήσεις αστικά επαγγέλματα και ζώντας σε χωριό. Μέχρι να το αποφασίσω αυτό, ο στόχος μου ήταν να σπουδάσω Αρχιτεκτονική –είχα περάσει στην Αρχιτεκτονική Πάτρας– και να γίνω αρχιτέκτονας.
Μεγάλωσα μαζί με τα στερεότυπα που μαθαίνει κάθε Αθηναίος για τα χωριά, ότι είναι βρόμικα, επικίνδυνα και κατοικούνται από καλικάντζαρους. Έπρεπε να ζήσω στο χωριό για ν’ αλλάξω γνώμη και να δω ότι τελικά τα χωριά προσφέρουν μια πολύ ωραία ποιότητα ζωής με ελάχιστα μειονεκτήματα, που είναι σίγουρα ανώτερη από τη ζωή σε οποιαδήποτε ελληνική πόλη. Το χωριό για μένα περιέχει ό,τι αγαπώ περισσότερο στον κόσμο τούτο: την ανόθευτη φύση, την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, τη γαστρονομία, την ησυχία και την προαιώνια αίσθηση της παράδοσης. Ήταν συνεπώς νομοτέλεια τελικά να ζήσω στο χωριό, αφού όλη μου τη ζωή έψαχνα να ξεφύγω από κάθε πόλη που έμενα.
Αφού λοιπόν αποφάσισα να ζήσω στο χωριό, αποφάσισα να γίνω αγρότης γιατί είχαμε αρκετές ελιές –και τώρα έχουμε πολύ περισσότερες– και έμοιαζε λογικό. Επίσης, το γεγονός ότι είμαι αγρότης δεν με εμποδίζει από το να ασχοληθώ επαγγελματικά και με άλλους τομείς.
Όπως έχεις καταλάβει, δεν είμαι ο τυπικός αγρότης. Ξυπνάω σχεδόν πάντα αργά, κοιμάμαι αργά και δεν έχω πρόγραμμα. Οι δουλειές στον ελαιώνα δεν είναι πολλές, οπότε δεν ασχολούμαι τις περισσότερες μέρες με τις ελιές. Τις μέρες όμως που ασχολούμαι με τον ελαιώνα, θα πρέπει να ξυπνήσω νωρίς και να δουλέψω όλη τη μέρα, από το χάραμα μέχρι το ηλιοβασίλεμα. Δεν υπάρχει χρόνος για μεσημεριανό, ούτε καν για κολατσιό. Παραδόξως όμως, όταν είσαι στη δουλειά, δεν νιώθεις την κούραση, και έπειτα είναι άλλη εμπειρία να δουλεύεις και να βλέπεις τα βουνά και ν’ ακούς το κελάηδισμα των πουλιών.
Όταν δεν ασχολούμαι με τις ελιές, ασχολούμαι με τα ζώα, με τον κήπο, με την τυποποίηση του ελαιόλαδου, με το marketing κ.λπ. Στον ελεύθερο χρόνο μου μελετάω για τη Νομική, όπου σπουδάζω τώρα ως χόμπι, και γενικά μελετάω τα πάντα, από ιστορία μέχρι κοινωνιολογία και βιολογία.
Νομίζω ειλικρινά ότι η Αγριλίτσα ίσως προσφέρει από τις καλύτερες εμπειρίες ζωής που μπορεί να βρει κάποιος σε τούτο τον πλανήτη. Το κλίμα είναι μεν ζεστό το καλοκαίρι αλλά ευχάριστο τον υπόλοιπο χρόνο και, κυρίως, ξερό. Τον χειμώνα έχουμε αρκετό κρύο, που προσωπικά απολαμβάνω, παλιά είχαμε και χιόνι. Το νερό μας έρχεται από το βουνό και έχουμε απόλυτη ησυχία. Η Αγριλίτσα είναι ένα αραιοδομημένο χωριό, αποτελούμενο από διάφορους συνοικισμούς, οπότε τα σπίτια έχουν χώρο και γενικά το χωριό αναπνέει. Και αν βαρεθείς, υπάρχουν κι άλλα όμορφα κοντινά χωριά με ωραίους τόπους.
Το χωριό δεν έχει καμία υπηρεσία πλην του δημοτικού σχολείου, δυστυχώς. Ωστόσο, απέχει μόλις 15 λεπτά από το Άργος και 30 λεπτά από το Ναύπλιο και έχει εύκολη πρόσβαση στον αυτοκινητόδρομο, οπότε πρακτικά όποια ανάγκη και αν υπάρχει καλύπτεται εύκολα.
Η δική μου θεώρηση του πολιτισμού είναι αρκετά διαφορετική, οπότε στην πραγματικότητα δεν έχασα τίποτα μένοντας εδώ. Για εμένα ο πολιτισμός είναι ό,τι είναι πραγματικό και έντιμο.
Είναι το μάζεμα της ελιάς τον Οκτώβρη, είναι ο τεχνίτης της πέτρας, είναι ο ερασιτέχνης ζωγράφος της γωνίας και ο σεβασμός στη φύση. Κολωνάκια και καφετέριες θα βρεις παντού στον κόσμο, αλλά μια καλή ζωή δεν θα τη βρεις παντού. Η ύπαιθρος δεν είναι τέλεια, αλλά θεωρώ ότι ακόμη έχει διατηρήσει μια ανθρωπιά και μια συμβίωση με τη φύση που δεν έχουν οι πόλεις. Πάντως υπάρχει και μια πολυτέλεια στη ζωή στο χωριό, αν αυτό ψάχνει κάποιος.
Τα Κοιλαδοχώρια είναι 24 συνολικά και ανήκουν σε 8 επιμέρους «χώρες», ή κοιλάδες, στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές του Άργους. Το συνδετικό στοιχείο των χωριών αυτών είναι ότι βρίσκονται μέσα σε κοιλάδες και υπάρχει αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ των απόκρημνων βουνών και των συνήθως ήμερων εκτάσεων που απλώνονται γύρω από ποτάμια. Τα χωριά είναι πετρόκτιστα –αν και στο Μαλαντρένι έχουμε επίσης πλίθρα– και ανάγονται κυρίως στην εποχή του ύστερου Μεσαίωνα και στην Τουρκοκρατία.
Παρακινηθήκαμε να δράσουμε γιατί η περιοχή αυτή, στην οποία ανήκει και το χωριό μου, η Αγριλίτσα, τις τελευταίες δεκαετίες βιώνει την απόλυτη δημογραφική, οικονομική και κοινωνική κατάρρευση και αντιμετωπίζει σε ορίζοντα δεκαετίας την ερημοποίηση. Πιστεύουμε ότι η ύπαιθρός μας έχει δύο επιλογές: είτε θα επανακατοικηθεί από νέους ανθρώπους και θα αναπτυχθεί, ή θα παρακμάσει, θα πεθάνει και θα εξαφανιστεί, όπως έχουν εξαφανιστεί τόσα και τόσα μέρη στη χώρα μας. Η δεύτερη επιλογή ισοδυναμεί με αυτοκτονία και δεν πιστεύω στην αυτοκτονία, οπότε αποφασίσαμε να δράσουμε.
Η πρώτη δράση της ΑΜΚΕ είναι καταρχάς η δημιουργία ενός δικτύου συνεργασιών με τοπικούς φορείς, όπως είναι πολιτισμικοί σύλλογοι, οινοποιεία, ελαιοπαραγωγοί, τουριστικά πρακτορεία και γενικότερα οποιοσδήποτε έχει σχέση με την περιοχή και ενδιαφέρεται να την αναδείξει τουριστικά, διατροφικά και πολιτισμικά.
Άλλη μια δράση που έχουμε ξεκινήσει τον τελευταίο καιρό είναι η διοργάνωση ανοικτών και δωρεάν εκδηλώσεων για να γνωρίσει το ευρύ κοινό τους ανθρώπους, τα προϊόντα και τα αξιοθέατα της περιοχής μας. Σήμερα 3 Μαΐου έχουμε μία εκδήλωσή μας, όπου θα γνωρίσουμε το Πολύχρωμο Οροπέδιο της Αλέας, το ποτάμι της Φρουσιούνας και το ιστορικό κεφαλοχώρι του Μπουγιατιού (Αλέας) με την πλούσια παραδοσιακή αρχιτεκτονική και ιστορία του.
Ακόμη, προσπαθούμε να προβάλουμε τα Κοιλαδοχώρια στο ίντερνετ, κυρίως μέσω του Instagram, και επιδιώκουμε να χτίσουμε συνεργασίες με δημοσιογράφους και influencers για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Αν και είναι μια πανέμορφη περιοχή γεμάτη αξιοθέατα, μέχρι στιγμής κανείς δεν ασχολήθηκε σοβαρά με το να την αναδείξει και να φέρει κόσμο, και αυτό είναι πραγματικά αμαρτία.
Οι δράσεις μας είναι κυρίως άυλες γιατί πιστεύουμε ότι το πιο σημαντικό πράγμα για να αναπτυχθεί μια περιοχή είναι οι συνεργασίες, το όραμα και η δημιουργία μιας ταυτότητας τόπου. Οπότε, πρωταρχικό στοιχείο σε ό,τι κάνουμε είναι η ταυτότητα τόπου, να δημιουργήσουμε μια ενιαία, σύγχρονη αλλά και παραδοσιακή ταυτότητα που θα εκφράζει τα χωριά, τα βουνά και τα ποτάμια μας.
Στο μέλλον έχουμε σκοπό να κάνουμε και υλικές δράσεις, όπως να σημάνουμε πεζοπορικές και ποδηλατικές διαδρομές, να αναπτύξουμε τη χειροτεχνία, να δημιουργήσουμε αναρριχητικές διαδρομές, να τοποθετήσουμε πληροφοριακές πινακίδες και να αναδείξουμε αρχιτεκτονικά μνημεία. Ακόμη, γιατί να μη φτιάξουμε ένα co-working center; Υπάρχουν άπειρες ιδέες αλλά όχι άπειρα κεφάλαια, και κυρίως όχι άπειροι άνθρωποι να μας βοηθήσουν.
Πιστεύω ότι όλοι οι τόποι έχουν μέλλον, αρκεί να βρεθούν άνθρωποι να τους αγαπήσουν, να τους πονέσουν και να παλέψουν σκληρά γι’ αυτούς χωρίς φόβο και δισταγμούς. Τα Κοιλαδοχώρια υπήρξαν ένας τόπος χωρίς μέλλον, χωρίς ταυτότητα και χωρίς αγάπη για πολύ καιρό, αλλά θέλω να πιστεύω ότι τα πράγματα έχουν αρχίσει ν’ αλλάζουν, έστω και αργά. Νομίζω ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας μεγάλης επανάστασης στα χωριά μας.
Θα ήθελα να δω τα μεγάλα μας χωριά να γίνουν πραγματικά κεφαλοχώρια, με μαγαζιά, πολιτισμικές υποδομές, εργοστάσια, ποιοτικό τουρισμό και δυναμική. Ιδανικό θα ήταν τα μικρά χωριά να γίνουν κέντρα οικολογικού, αγροτικού και ιατρικού τουρισμού, κιβωτοί αυθεντικότητας, και να παράγουν τα ποιοτικότερα αγροτικά προϊόντα του πλανήτη. Τα χωριά μας θα μπορούσαν να είναι τόποι ελπίδας και μέλλοντος, όχι μιζέριας και εγκατάλειψης.
Αυτό που, επίσης, θα ήθελα να δω είναι ομάδες αναβίωσης σε κάθε κοιλάδα της χώρας, γιατί αυτό αξίζει στην ύπαιθρό μας και τίποτα λιγότερο. Κάθε χωριό και μια νέα αρχή, μια ελπίδα για μια καλύτερη ζωή.
Η αποκέντρωση είναι το μέλλον και πιστεύω ότι υπάρχει μια νομοτέλεια που μας σπρώχνει όλους πάλι στο χωριό. Το όνειρο της αστικής αποκατάστασης κατέρρευσε, ας προχωρήσουμε λοιπόν σ’ ένα νέο μοντέλο για εμάς και για τα παιδιά μας. Εμείς ως Χαμόγελο του Χωριού είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε όποιον θέλει να κάνει αυτό το σπουδαίο βήμα και τον προσκαλούμε να έρθει σ’ επαφή μαζί μας, ακόμη και αν δεν τον ενδιαφέρει η δική μας περιοχή. Αν πάντως έρθει σ’ εμάς, δεν θα το μετανιώσει.
Στείλτε τις προτάσεις σας για τη στήλη «Γειτονιές της Ελλάδας» στο [email protected]
