Τι σημαίνει για Κίεβο και ΕΕ η αναστολή ροής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας

Η Ρωσία σταμάτησε σήμερα Πρωτοχρονιά να στέλνει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, η οποία είχε εκφράσει εδώ και μήνες την απροθυμία της να διαπραγματευτεί παράταση της συμφωνίας -που πρωτοξεκίνησε το 1991- καθώς ήθελε να στερήσει από το Κρεμλίνο τα έσοδά του από τις εξαγωγές.

Ο τερματισμός των ροών εκτιμάται σε απώλεια 5,5 δισ. δολαρίων ετησίως για τη Ρωσία, που αντιστοιχεί σε περίπου 6% των εσόδων της Gazprom, εκτός αν μελλοντικά ανακατευθύνει το φυσικό της αέριο μέσω άλλης οδού. Το αντίστοιχο κέρδος για την Ουκρανία σε ετήσια βάση, ανέρχεται σε περίπου 1 δισ. δολάρια. 

Η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom, που υπήρξε κάποτε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου παγκοσμίως, μόνο το 2023 υπέστη απώλειες της τάξεως των 7 δισ. δολαρίων και ήταν οι πρώτες ετήσιες απώλειες που έχει καταγράψει από το 1999.

Πιθανός ρωσικός στόχος οι αγωγοί φυσικοί αερίου της Ουκρανίας

Για την Ουκρανία που μετά από σχεδόν τρία χρόνια πολέμου δηλώνει ότι δεν μπορεί να ανακτήση τα εδάφη υπό ρωσική κατάληψη, καλείται να προστατεύσει ένα σύστημα αγωγών φυσικού αερίου της χώρας μήκους 38.600 χιλιομέτρων. Το δίκτυο, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, έχει γλιτώσει από επιθέσεις τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς το ρωσικό φυσικό αέριο ρέει μέσα από αυτό.

Δεδομένης της αναστολής της ροής φυσικού αερίου, το σύστημα δεν αποκλείεται να αποτελέσει στόχος ρωσικών πυραυλικών επιθέσεων, όπως ατίστοιχα έχουν γίνει οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και οι παροχές ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας. 

Πώς επηρεάζεται η Ευρώπη

Πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Ρωσία ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ, παρέχοντας πάνω από το 40% των εισαγωγών του μπλοκ. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου και τη μείωση των προμηθειών, η Ευρώπη επιτάχυνε τη στροφή της από τη ρωσική ενέργεια. Πέρυσι, το ρωσικό φυσικό αέριο αντιπροσώπευε περίπου το 8% των εισαγωγών της ΕΕ.

Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 48% το 2024, εν αναμονή των περικοπών της προσφοράς σε συνδυασμό με την ταχεία εξάντληση των αποθεμάτων φυσικού αερίου λόγω των περιόδων ψυχρού και άπνοου καιρού. Αν και το κόστος εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερο από τα ρεκόρ του 2022 που επιτεύχθηκαν κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης που προκλήθηκε από την πρώτη φάση του πολέμου, είναι αρκετά υψηλό ώστε να επηρεάζει τα νοικοκυριά και τους κατασκευαστές.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκπονήσει σχέδιο για τον πλήρη τερματισμό των εισαγωγών ρωσικών ορυκτών καυσίμων έως το 2027. Αλλά η πρόοδος ήταν άνιση τον τελευταίο καιρό. Η Αυστρία αύξησε τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου από 80% σε 98% τα τελευταία δύο χρόνια. Ενώ η Ιταλία έχει μειώσει τις άμεσες εισαγωγές, εξακολουθεί να προμηθεύεται ρωσικής προέλευσης φυσικό αέριο μέσω της Αυστρίας.

Και η Ευρώπη συνεχίζει να εισάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), το οποίο αποτελούσε το 6% των εισαγωγών πέρυσι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απορρόφησε μια ποσότητα ρεκόρ ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου το 2024, και ενώ ορισμένοι αξιωματούχοι στο μπλοκ έχουν ζητήσει εμπάργκο, δεν υπάρχει ακόμη απαγόρευση σε ολόκληρη την περιοχή.

Τα εμπορικά στοιχεία δείχνουν ότι οι αποστολές υγροποιημένου φυσικού αερίου προς τη Γαλλία υπερδιπλασιάστηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2024. Εν τω μεταξύ, Ρουμανία και Ουγγαρία έχουν συνάψει συμφωνίες φυσικού αερίου με την Τουρκία, η οποία εισάγει φυσικό αέριο από τη Ρωσία. 

Από τον Μάρτιο, ωστόσο, τα ρωσικά πλοία υγροποιημένου φυσικού αερίου δεν θα επιτρέπεται πλέον να χρησιμοποιούν ευρωπαϊκά λιμάνια για να μεταφέρουν το φορτίο τους σε άλλα πλοία που ταξιδεύουν πέρα από την ΕΕ. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι περισσότερο ρωσικό LNG παραμένει στην Ευρώπη, σύμφωνα με το Bloomberg.

Με πληροφορίες από Bloomberg, Financial Times