Πριν από 50 χρόνια κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ»

Πριν από 50 χρόνια κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» Facebook Twitter
O Αλεξάντερ Σολζενίτσιν το 1953, την ημέρα της απελευθέρωσης του μετά από οκτώ χρόνια στο γκουλάγκ.
0


ΣΗΜΕΡΑ Η ΛΕΞΗ
«γκουλάγκ» χρησιμοποιείται συχνά μεταφορικά, αλλά στη Σοβιετική Ένωση το γκουλάγκ –  ένα ακρωνύμιο που προσδιόριζε το σύστημα στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας –  ήταν μια πραγματικότητα. Εκατομμύρια άνθρωποι έζησαν και πέθαναν στα πολλά «νησιά» του γκουλάγκ που ήταν διασκορπισμένα στην αχανή χώρα. Τα χειρότερα βρίσκονταν στη βορειοανατολική Σιβηρία, όπου οι κρατούμενοι εργάζονταν σε θερμοκρασίες πολλών βαθμών κάτω από το μηδέν ενώ οι θερμίδες που τους δίνονταν ήταν ανεπαρκείς για να τους διατηρήσουν στη ζωή.

Η εμπειρία αυτή ήταν τόσο διαφορετική από οτιδήποτε είχαν φανταστεί οι δυτικοί διανοούμενοι, ώστε οι αναφορές των επιζώντων από τα γκούλαγκ γίνονταν συχνά αντικείμενο χλευασμού, ιδίως στη Γαλλία, όπου η μαρξιστική ιδεολογία ήταν πιο ισχυρή. Όλα αυτά άλλαξαν όταν η λεπτομερής καταγραφή του Αλεξάντερ Σολζενίτσιν για το γκουλάγκ βγήκε λαθραία από την ΕΣΣΔ. «Το Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ: Ένα πείραμα λογοτεχνικής έρευνας», που δημοσιεύθηκε πριν από πενήντα χρόνια, ήταν κάτι πολύ περισσότερο από μια λεπτομερή περιγραφή που συντάχθηκε από τις μαρτυρίες εκατοντάδων ανθρώπων – ήταν αναμφισβήτητα ένα από το κορυφαία έργα μη μυθοπλαστικής πεζογραφίας του 20ού αιώνα.

Στο κάτεργο, ο Σολζενίτσιν συνειδητοποίησε σταδιακά τη θεμελιώδη φαινάκη της ιδεολογικής σκέψης: την ιδέα ότι το κακό προκύπτει από τους κακούς ανθρώπους και ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να απαλλαγούμε από αυτούς. Κάθε άλλο.

Αφιερωμένο σε «όλους εκείνους που δεν έζησαν» για να διηγηθούν την ιστορία τους, το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» καταδεικνύει ένα ναδίρ της ανθρωπότητας με σχεδόν απύθμενη ωμότητα. Σε ένα αξιομνημόνευτο απόσπασμα, ο Σολζενίτσιν συλλογίζεται ότι αν οι διανοούμενοι των θεατρικών έργων του Τσέχωφ που αναρωτιόντουσαν πώς θα ήταν τα πράγματα σε μερικές δεκαετίες είχαν πληροφορηθεί τις απίστευτες αγριότητες, τα βασανιστήρια και τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούσαν στα γκουλάγκ ... «κανένα από τα έργα του Τσέχωφ δεν θα έφτανε στο τέλος του, επειδή όλοι οι ήρωες θα είχαν οδηγηθεί στο τρελάδικο».

Πριν από 50 χρόνια κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» Facebook Twitter
Όμάδα κρατουμένων που εργάζονταν σε εργοτάξια. Φωτ.: Κρατικό Μουσείο Ιστορίας των Νότιων Ουραλίων.

Όσοι είχαν παραδεχτεί κάποιες από τις φρικαλεότητες συχνά τις απέδιδαν εξ ολοκλήρου στον Στάλιν, λες και ο Λένιν δεν θα έκανε τέτοια πράγματα, όπως αποδεικνύει όμως ο Σολζενίτσιν, ο Λένιν ήταν εκείνος που είχε στήσει το σύστημα των γκουλάγκ, ξεκαθαρίζοντας μάλιστα ότι τέτοιες μέθοδοι σωφρονισμού θα αποτελούσαν μόνιμα χαρακτηριστικά του νέου καθεστώτος. Σε όσους Δυτικούς φαντάζονται ότι αυτό το σύστημα τιμωρίας δεν θα μπορούσε να συμβεί στη χώρα τους, ο Σολζενίτσιν προειδοποιεί: «Αλίμονο, το Κακό του εικοστού αιώνα μπορεί να συμβεί οπουδήποτε στη γη».

Πώς ήταν δυνατόν να συμβεί αυτό το Κακό; Ο Σαίξπηρ και ο Σίλερ προφανώς δεν αντιλαμβάνονταν μια ιδιαίτερη φύση του κακού, γράφει ο Σολζενίτσιν, επειδή οι κακοί στα έργα τους «αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως τέτοιους και γνωρίζουν ότι οι ψυχές τους είναι μαύρες», εκείνοι όμως που διαπράττουν το μεγαλύτερο κακό είναι αυτοί που θεωρούν τους εαυτούς τους καλούς: «Η ιδεολογία  είναι αυτή είναι που δίνει στον κακό την απαραίτητη σταθερότητα και αποφασιστικότητα ... την κοινωνική θεωρία που βοηθάει στο να φαίνονται οι πράξεις του καλές ... στα δικά του μάτια και στα μάτια των άλλων».

Το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ» δεν είναι μόνο ιστορία, αλλά και αυτοβιογραφία. Στο γκουλάγκ Ο Σολζενίτσιν συνάντησε τη «μεγάλη διχάλα» της ζωής στη φυλακή: Επιλέγει κανείς «να επιβιώσει με οποιοδήποτε τίμημα», ακόμη και εις βάρος των άλλων; «Από αυτό το σημείο οι δρόμοι πηγαίνουν και προς τα δεξιά και προς τα αριστερά. . . Αν δεξιά, χάνεις τη ζωή σου, αν πας αριστερά, χάνεις τη συνείδησή σου».

Πριν από 50 χρόνια κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» Facebook Twitter
Κρατούμενοι που δούλευαν στην κατασκευή της διώρυγας Λευκής Θάλασσας-Βαλτικής

Στο κάτεργο, ο Σολζενίτσιν συνειδητοποίησε σταδιακά τη θεμελιώδη φαινάκη της ιδεολογικής σκέψης: την ιδέα ότι το κακό προκύπτει από τους κακούς ανθρώπους και ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να απαλλαγούμε από αυτούς. Κάθε άλλο. «Η γραμμή που διαχωρίζει το καλό από το κακό δεν περνάει μέσα από τα κράτη, ούτε ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, ούτε ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα - αλλά μέσα από κάθε ανθρώπινη καρδιά». Παραδόξως, το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ» μετατρέπεται σε μια αισιόδοξη παραβολή για την αναγέννηση μιας ψυχής. «Εκεί έθρεψα την ψυχή μου», καταλήγει ο Σολζενίτσιν, «και λέω χωρίς δισταγμό: ‘Ευλογημένη να είσαι, φυλακή, που υπήρξες στη ζωή μου!’».

Με στοιχεία από την The Wall Street Journal

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Θανάσης Βαλτινός: Η νουβέλα «Η Κάθοδος των Εννιά» του διακεκριμένου συγγραφέα

Οθόνες / «Η Κάθοδος των Εννιά»: Η διάσημη νουβέλα του Θανάση Βαλτινού

Πεθαίνει σαν σήμερα ο διακεκριμένος Έλληνας συγγραφέας. Αυτή είναι η ιστορία ενός από τα εμβληματικότερα βιβλία του και η βραβευμένη μεταφορά της στον κινηματογράφο, το 1984, από τον Χρίστο Σιοπαχά.
ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ
Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM