Ο ταραχώδης βίος και η αμφιλεγόμενη πολιτεία της Πατρίτσια Χάισμιθ

«Ο φόνος είναι ένα είδος έρωτα»: Η αινιγματική ζωή της Πατρίτσια Χάισιμιθ, δημιουργού του Ρίπλεϊ Facebook Twitter
Πατρίτσια Χάισμιθ: Όπως κι οι χαρακτήρες της, έτσι και η ίδια παραμένει ένα άλυτο, τρομακτικό αίνιγμα, συναρπαστικό και απωθητικό ταυτόχρονα. Φωτ.: © Alex Gotfryd/CORBIS/Corbis via Getty Images/Ideal Images
0

Κανείς συγγραφέας δεν δημιούργησε τόσο σαγηνευτικούς αντιήρωες όσο η Πατρίτσια, με πιο χαρακτηριστικό δείγμα φυσικά τον Τομ Ρίπλεϊ, τον «κομψό, μειλίχιο και εντελώς ανήθικο» πρωταγωνιστή του θρίλερ «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» (1955), ο οποίος ψεύδεται ασύστολα, εξαπατά και δολοφονεί ανά την Ευρώπη – αλλά με κάποιο τρόπο μας κάνει να τον συμμεριζόμαστε.

Σχεδόν 70 χρόνια από τότε που πρωτοεμφανίστηκε στο χαρτί, παραμένει απόλυτα συναρπαστικός και δεν είναι διόλου περίεργο που η τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου στο Netflix, με πρωταγωνιστή τον Άντριου Σκοτ, είναι μία από τις πιο πολυαναμενόμενες παραγωγές του 2024.

Τα μυθιστορήματα της Χάισμιθ είναι γεμάτα με χαρακτήρες που, όπως ο Ρίπλεϊ, θα έμοιαζαν εντελώς φυσιολογικοί αν τους συναντούσες τον δρόμο, αλλά κατατρύχονται από σκοτεινές παρορμήσεις, φρικτά μυστικά και τον μόνιμο φόβο ότι θα αποκαλυφθούν. Η ανάγνωσή τους μπορεί να μοιάζει με το λογοτεχνικό ισοδύναμο μιας κρίσης άγχους: όχι άδικα, ο μεγάλος συγγραφέας Γκράχαμ Γκριν, ένας πρώιμος θαυμαστής της, την αποκαλούσε «ποιήτρια της ανησυχίας».

Και όπως οι χαρακτήρες της μπορούσαν να είναι συναρπαστικά τρομακτικοί, έτσι και η ίδια η Χάισμιθ είχε μια (πολύ) σκοτεινή πλευρά – μια πλευρά που ξεπερνούσε κατά πολύ την εμμονή της με τα σκοτεινά βάθη της ανθρωπότητας, τον αλκοολισμό της και τις παράξενες συνήθειές της, όπως το να κουβαλάει σαλιγκάρια στην τσάντα της.

Γεννημένη το 1921 στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας, η Χάισμιθ είχε μια δύσκολη παιδική ηλικία. Οι γονείς της χώρισαν μόλις 10 ημέρες πριν γεννηθεί – η Μαίρη, η μητέρα της, θα έλεγε αργότερα στην κόρη της ότι είχε πιει νέφτι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της με την ελπίδα ότι αυτό θα την έκανε να χάσει το μωρό της. Η Μαίρη παντρεύτηκε τον Στάνλεϊ Χάισμιθ το 1924 και η μικρή Πατρίτσια πήρε το επώνυμό του. Μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη λίγα χρόνια αργότερα, αλλά το ζευγάρι διαφωνούσε έντονα και χώριζε επανειλημμένα. Η Πατρίτσια θα θυμόταν την πρώιμη ζωή της ως «μια μικρή κόλαση».

Τα τελευταία χρόνια πριν από τον θάνατό της το 1995, η Χάισμιθ ζούσε απομονωμένη και το τελευταίο άτομο που την είδε ζωντανή ήταν ο λογιστής της (είχε πάντα εμμονή με τους φόρους). Τρεις δεκαετίες μετά, το λογοτεχνικό της κύρος παραμένει πιο ισχυρό από ποτέ.

Η Χάισμιθ έγραφε από μικρή ημερολόγια, αφήνοντας πίσω της περίπου 8.000 σελίδες χειρόγραφων σημειώσεων που περιγράφουν λεπτομερώς την καθημερινή της ζωή. Τη μια στιγμή εξυμνεί την ιδιοφυΐα της («Έχω μια αλαζονεία που δεν πρόκειται ποτέ να χάσω – που πραγματικά δεν θέλω να χάσω εντελώς», γράφει με αυτογνωσία), την επόμενη κατακεραυνώνει τον εαυτό της επειδή δεν εργάζεται αρκετά σκληρά. Παλεύει διαρκώς με τα χανγκόβερ μετά από πολλά μαρτίνι και περιγράφει λεπτομερώς μια περιστρεφόμενη σειρά από ερωτικά αντικείμενα του πόθου ερωτικά, κυρίως γυναικεία, αλλά σχεδόν πάντα βραχύβια, και διανθισμένα με περιόδους αποστροφής προς τον εαυτό της, προφανώς λόγω μιας εσωτερικευμένης ομοφοβίας.

Σαμποτάριζε σκόπιμα τις σχέσεις (τις δικές της αλλά και των άλλων), αποκόπτοντας τις συντρόφους της όταν έρχονταν πολύ κοντά. Η (πολύ νεότερη) φίλη της, η σεναριογράφος Φίλις Νάγκι, που θα κέρδιζε οσκαρική υποψηφιότητα για την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου της Χάισμιθ Carol (που αρχικά είχε κυκλοφορήσει με ψευδώνυμο και με τον τίτλο “The Price of Salt” το 1952), την είχε περιγράψει ως «μια λεσβία που δεν απολάμβανε και πολύ το να βρίσκεται κοντά σε άλλες γυναίκες». «Χθες ένιωσα κι εγώ αρκετά κοντά στον φόνο, καθώς πήγα να δω το σπίτι της γυναίκας που σχεδόν με έκανε να την αγαπήσω όταν την είδα», είχε γράψει η Χάισμιθ στο ημερολόγιό της για τη γυναίκα που την είχε εμπνεύσει να γράψει το βιβλίο. «Ο φόνος είναι ένα είδος έρωτα, ένα είδος κατοχής». 

Σ’ αυτήν τη σκοτεινή εμμονή με μια όμορφη, πλούσια ξένη, υπάρχουν σίγουρα αποχρώσεις του Τομ Ρίπλεϊ, ο οποίος θα γινόταν το λογοτεχνικό δημιούργημα με το οποίο η ίδια θα ταυτιζόταν περισσότερο. Η Χάισμιθ ήταν τόσο απορροφημένη από τον πρωταγωνιστή της που άρχισε να υπογράφει τις επιστολές της με το όνομα «Τομ». Ενώ δούλευε πάνω στο μυθιστόρημα, όπως έλεγε, «συχνά είχα την αίσθηση ότι ο Ρίπλεϊ ήταν αυτός που το έγραφε και εγώ απλώς το δακτυλογραφούσα».

Ο στόχος του βιβλίου ήταν, όπως έλεγε, όχι μόνο να «δείξει τον απερίφραστο θρίαμβο του κακού επί του καλού», αλλά και να «κάνει τους αναγνώστες να χαρούν γι' αυτό». Σίγουρα το πέτυχε – και συνέχισε να επιστρέφει στον διάσημο χαρακτήρα της σε τέσσερα ακόμη μυθιστορήματα, τα οποία περιέγραψε ως τη «Ριπλιάδα» της.

«Ο φόνος είναι ένα είδος έρωτα»: Η αινιγματική ζωή της Πατρίτσια Χάισιμιθ, δημιουργού του Ρίπλεϊ Facebook Twitter
Ο Ματ Ντέιμον, ο Τζουντ Λο και η Γκουίνεθ Πάλτροου το 1998 στα γυρίσματα της ταινίας «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ».

Καθώς μεγάλωνε και προτιμούσε να ζει στην Ευρώπη παρά στην Αμερική, η Πατρίτσια Χάισμιθ ενίσχυσε τόσο τις αλκοολικές όσο και τις μισανθρωπικές της τάσεις («Επιλέγω να ζω μόνη μου γιατί η φαντασία μου λειτουργεί καλύτερα όταν δεν χρειάζεται να μιλάω με ανθρώπους»). Οι εκκεντρικότητές της έγιναν ακόμη πιο έντονες και οι προκαταλήψεις της εδραιώθηκαν ακόμη περισσότερο.

Αυτές της οι συμπεριφορές δεν είναι το είδος των αντιλήψεων που μπορούν να παραμεριστούν συγκαταβατικά ως απομεινάρια μιας άλλης εποχής – ήταν και τότε άθλιες. Η Χάισμιθ δήλωνε απροκάλυπτα ότι μισεί τους Εβραίους και αναφερόταν σαρκαστικά στο Ολοκαύτωμα ως «το ημικαύτωμα», υποστηρίζοντας ότι η γενοκτονία δεν είχε προχωρήσει αρκετά. Η στάση της απέναντι σε άλλες φυλές και μειονότητες ήταν εξίσου φριχτή.

Τα τελευταία χρόνια πριν από τον θάνατό της το 1995, η Χάισμιθ ζούσε απομονωμένη και το τελευταίο άτομο που την είδε ζωντανή ήταν ο λογιστής της (είχε πάντα εμμονή με τους φόρους). Τρεις δεκαετίες μετά, το λογοτεχνικό της κύρος παραμένει πιο ισχυρό από ποτέ: τα βιβλία της δικαίως αναγνωρίζονται ως η επιτομή του λογοτεχνικού σασπένς, διαθέτοντας άψογη πλοκή, ενώ παράλληλα εξερευνούν τα σκοτεινά βάθη της ανθρώπινης ψυχολογίας. Ταυτόχρονα, χάρη στη δημοσίευση των ημερολογίων της και την κυκλοφορία ποικίλων βιογραφιών, οι αδυναμίες και τα ελαττώματά της δεν ήταν ποτέ πιο εμφανή. Όπως και οι καλύτεροι χαρακτήρες της, έτσι και η ίδια παραμένει ένα άλυτο, τρομακτικό αίνιγμα, συναρπαστικό και απωθητικό ταυτόχρονα.

Με στοιχεία από The Independent

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ripley: Εγκληματική ιεροτελεστία σε ασπρόμαυρο φόντο

Daily / Ripley: Εγκληματική ιεροτελεστία σε ασπρόμαυρο φόντο

Το διάσημο μυθιστόρημα της Πατρίτσια Χάισμιθ «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» απλώνεται αργά και υποβλητικά στην πιο κινηματογραφικά φιλόδοξη ίσως τηλεοπτική σειρά που έχει παρουσιάσει ποτέ το Netflix.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Queer, ειλικρινές και μπροστά από την εποχή του: «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» κλείνει τα 25

Οθόνες / Queer, ειλικρινές, μπροστά από την εποχή του: 24 χρόνια από την πρεμιέρα του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ»

Η μεταφορά του μυθιστορήματος της Πατρίσια Χάισμιθ από τον Άντονι Μινγκέλα δεν διέθετε μόνο ένα λαμπρό καστ αλλά και ευαισθησίες που τη φέρνουν πιο κοντά στο σήμερα.
THE LIFO TEAM
Αίμα και ομορφιά: το γοητευτικό σύμπαν της Πατρίσια Χάισμιθ

Βιβλίο / Αίμα και ομορφιά: το γοητευτικό σύμπαν της Πατρίσια Χάισμιθ

Η Πατρίσια Χάισμιθ άκουγε την κραυγή της κουκουβάγιας-όπως είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου από εκδόσεις Άγρα- και ονειρευόταν τέλεια εγκλήματα ξέροντας τι είναι αυτό που τα δημιούργησε: η ανθρώπινη φύση.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ο φόνος είναι σαν τον έρωτα»: Στο φως η μυστική ζωή της Πατρίσια Χάισμιθ με την έκδοση των ημερολόγιων της

Βιβλίο / «Ο φόνος είναι σαν τον έρωτα»: Στο φως η μυστική ζωή της Πατρίσια Χάισμιθ με την έκδοση των ημερολόγιων της

Σε βιβλίο πρόκειται να εκδοθούν τα ημερολόγια της παροιμιακά μυστικοπαθούς συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ» αποκαλύπτοντας ακόμα και τις πιο αμφιλεγόμενες και σκοτεινές πτυχές της προσωπικότητάς της

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις Εκδόσεις Αντίποδες το πιο μεγάλο του όφελος είναι ότι ένας άνθρωπος που του άρεσε να είναι χωμένος μες στα βιβλία του, σε μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια, στην πορεία έμαθε να το  μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους ανθρώπους.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM