Εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Κάφκα είναι παντού

Εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Κάφκα είναι παντού Facebook Twitter
Η τελευταία φωτογραφία του Κάφκα που πιστεύεται ότι τραβήχτηκε τον Οκτώβριο του 1923.
0

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ, στις 3 Ιουνίου 1924, ένας ασθενής με φυματίωση που νοσηλευόταν στο σανατόριο του Δρ. Χόφμαν κοντά στη Βιέννη πέθανε ακριβώς έναν μήνα πριν από τα 41α του γενέθλια. Ο Φραντς Κάφκα, γεννημένος στην Πράγα σε μια γερμανόφωνη, εβραϊκή, τσέχικη οικογένεια, ήταν ο τελευταίος που θα περίμενε κανείς να κατακτήσει κάποτε το παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα. Όμως η εκατονταετηρίδα από τον θάνατό του έχει προκαλέσει ήδη πολλαπλούς εορτασμούς και όχι μόνο από τους αναμενόμενους λογοτεχνικούς φορείς.

Στο TikTok, όπου το hashtag #kafka έχει ξεπεράσει τις 1,4 δισ. προβολές, οι έφηβοι αναστενάζουν με διάφορα αποσπάσματα από τις ερωτικές επιστολές του: «Ίσως δεν είναι αγάπη όταν λέω ότι είσαι αυτό που αγαπώ περισσότερο στον κόσμο – είσαι το μαχαίρι που στρέφω μέσα μου, αυτό είναι αγάπη».

Συγχρόνως, ο διάσημος Κορεάτης ράπερ Kim Nam-Joon, τραγουδιστής του εξαιρετικά δημοφιλούς γκρουπ BTS, συνιστά στους θαυμαστές του να διαβάσουν τη «Μεταμόρφωση».

Απορρίπτοντας τα «σκαριφήματά» του, όπως τα έλεγε, ο Κάφκα έκαψε περίπου το 90 τοις εκατό των γραπτών του, σύμφωνα με ορισμένους βιογράφους. Ευτυχώς για εμάς, ο φίλος του, ο λογοτέχνης και κριτικός Μαξ Μπροντ, αγνόησε τις οδηγίες του να κάψει τα υπόλοιπα.

Μπορεί επίσης κανείς να πετύχει στο διαδίκτυο το Kafka AI Project (kafkaaiproject.com/#chapter_one), μια γενναία προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το GPT-4 για να συμπληρώσει τα αφηγηματικά κενά στο αρχικό, ημιτελές χειρόγραφο της «Δίκης».

Μοιάζει ανάρμοστη ίσως η επέμβαση της AI τεχνολογίας στο έργο του, αλλά ο Κάφκα, ο οποίος είχε τόσο έντονη επίγνωση της ικανότητας της ανθρωπότητας να παγιδεύεται σε λαβύρινθους που η ίδια δημιούργησε, θα έβρισκε φρέσκο, πιθανώς τρομακτικό, υλικό στις αναξιόπιστες υποσχέσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης, στις μηχανικές παραισθήσεις και στις αυθαίρετες αποφάσεις της.

Το βέβαιο είναι ότι ο ίδιος ο Κάφκα θα είχε εκπλαγεί με όλη αυτή τη διασημότητα. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του δουλεύοντας ως υπάλληλος ασφαλιστικής εταιρείας, αγκαλιάζοντας την αφάνεια και δημοσιεύοντας ελάχιστα από τα γραπτά του. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ισορροπούσε μεταξύ άγριας απελπισίας και μιας τρομερής αγάπης για την ίδια τη γραφή. Έτρεφε μια «απώθηση» προς τις ιστορίες του, όπως σημείωνε σε μια ημερολογιακή καταχώρηση του Οκτωβρίου του 1913: «Όλα τα πράγματα αντιστέκονται στην καταγραφή τους». Αλλά όπως θα έγραφε στην αρραβωνιαστικιά του, Φελίς Μπάουερ, μερικά χρόνια αργότερα, ήταν «φτιαγμένος από λογοτεχνία – δεν είμαι τίποτε άλλο και δεν μπορώ να είμαι τίποτε άλλο».

Εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Κάφκα είναι παντού Facebook Twitter
Ένα από τα σχέδια του Κάφκα που βρέθηκαν στα ημερολόγια του. Πηγή: Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ, Ιερουσαλήμ

Απορρίπτοντας τα «σκαριφήματά» του, όπως τα έλεγε, ο Κάφκα έκαψε περίπου το 90 τοις εκατό των γραπτών του, σύμφωνα με ορισμένους βιογράφους. Ευτυχώς για εμάς, ο φίλος του, ο λογοτέχνης και κριτικός Μαξ Μπροντ, αγνόησε τις οδηγίες του να κάψει τα υπόλοιπα. Έναν αιώνα αργότερα, η λέξη «καφκικό» είναι, όπως και η λέξη «οργουελικό», πανταχού παρούσα.

Ίσως στα ημερολόγια του Κάφκα μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί το έργο του χτυπάει τόσο βαθιά φλέβα. Ο μυθικός, μελαγχολικός, καταθλιπτικός Κάφκα βρίσκεται εκεί: «Κοιμήθηκα, ξύπνησα, κοιμήθηκα, ξύπνησα, άθλια ζωή». Αλλά οι καταχωρήσεις του ξεχειλίζουν επίσης από τα ζωηρά και σαρδόνια πορτρέτα φίλων, γνωστών και ξένων. Εκεί μπορεί να βρει ο αναγνώστης στιγμές φευγαλέας αλλά «αφρίζουσας» ευτυχίας που γεμίζουν τον συγγραφέα με «ένα ελαφρύ, ευχάριστο τρέμουλο». Ο Κάφκα βρίσκεται σε «απόλυτη απόγνωση» όταν το γράψιμο δεν τραβάει, αλλά σπεύδει στις πέτρινες γέφυρες της Πράγας τραγουδώντας ένα χαρούμενο σκοπό όταν η έμπνευση επιστρέφει.

Σε μια ημερολογιακή καταχώρηση του Ιανουαρίου του 1922, είναι μόνος, εγκαταλελειμμένος, πεπεισμένος ότι είναι ανίκανος για φιλία – κι όμως «η έλξη του ανθρώπινου κόσμου είναι τόσο τεράστια, που σε μια στιγμή μπορεί να σε κάνει να ξεχάσεις τα πάντα».

Με στοιχεία από The Financial Times

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το πίσω ράφι/ Φραντς Κάφκα «Ο Πύργος»

Βιβλίο / «Ο Πύργος»: Ξαναδιαβάζοντας το τελευταίο μυθιστόρημα του Φραντς Κάφκα

Σε αυτό ο Κάφκα μίλησε συνοπτικά για ό,τι έμελλε να κυριαρχήσει στον 20ό αιώνα: για την απομόνωση και το άγχος του ανθρώπου, για τον φόβο απέναντι σε παράλογα γεγονότα, για τη δίψα για ελευθερία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Οι πολλαπλές μεταμορφώσεις του Φραντς Κάφκα

Λέσχη Ανάγνωσης: Μεταμορφώσεις / Οι πολλαπλές μεταμορφώσεις του Φραντς Κάφκα

Ο Φραντς Κάφκα όχι μόνο προέβλεψε τη «μεταμόρφωση» του 20ού αιώνα από εποχή ελπίδας σε εφιάλτη αλλά ήταν αυτός που επέλεξε τη μεταμόρφωση του ανθρώπου σε ζώο ως μοναδικό τρόπο λογοτεχνικής έκφρασης. «Μεταμόρφωση», άλλωστε, είναι ο τίτλος του κορυφαίου του έργου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ