Κι ενώ σημαντικές εκθέσεις της προηγούμενης σεζόν εξακολουθούν να προσελκύουν το κοινό, το φθινόπωρο δίνει το λάκτισμα για αρκετές νέες εκθέσεις. Καταρχάς, είναι η εποχή που ανοίγει τις πύλες της η ετήσια διοργάνωση και το μεγαλύτερο εικαστικό γεγονός της πόλης, η Art Athina 2025, που θα πραγματοποιηθεί από τις 18 έως τις 22 Σεπτεμβρίου στο Ζάππειο Μέγαρο με τη συμμετοχή 72 αιθουσών τέχνης από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Βασικός της στόχος, όπως πάντα, είναι η ανάδειξη και η παρουσίαση νέων καλλιτεχνικών τάσεων και προβληματισμών όσον αφορά τη σύγχρονη τέχνη και το design.
Ωστόσο δεν περιορίζεται σε αυτά καθώς φιλοξενεί παράλληλα ανεξάρτητους χώρους και μη κερδοσκοπικούς πολιτιστικούς οργανισμούς, ενώ σε συνεργασία με το Flux Laboratory θα τρέχει ένα παράλληλο πρόγραμμα με περφόρμανς εντός και εκτός Ζαππείου. Η φετινή διοργάνωση θα δώσει έμφαση στην πρωτοβουλία Art Athina Art for Tomorrow Talks Powered by TATOÏ Club, έναν κύκλο δημόσιων συζητήσεων με καλλιτέχνες και εκπροσώπους της πολιτιστικής πρωτοπορίας. Έμπειροι δημοσιογράφοι των «New York Times» θα συντονίσουν τις συζητήσεις.
Το φθινόπωρο δίνει το λάκτισμα για αρκετές νέες εκθέσεις. Είναι η εποχή που ανοίγει τις πύλες της η ετήσια διοργάνωση και το μεγαλύτερο εικαστικό γεγονός της πόλης, η Art Athina 2025.
Το MOMus - Μουσείο Άλεξ Μυλωνά παρουσιάζει από τις 12 Σεπτεμβρίου έως τις 30 Νοεμβρίου την έκθεση «La Bocca La Grotta» («Το Στόμα Το Σπήλαιο») του εικαστικού Πάνου Προφήτη που κέρδισε το βραβείο της Art Athina για νέο καλλιτέχνη το 2024. Ο τίτλος παραπέμπει στην πλατωνική αλληγορία ή σε χρησμούς χθόνιων μαντείων αλλά και στις ισορροπίες μεταξύ αρχετυπικών διπόλων όπως αυτά του σκότους και του φωτός, του πάνω και του κάτω κόσμου, της κωμωδίας και του δράματος, της ζωής και του θανάτου, του κοσμικού και του μεταφυσικού. Γλυπτά, κατασκευές και σκηνικές εγκαταστάσεις αφιερωμένα στη σύγχρονη γλυπτική προ(σ)καλούν το βλέμμα των θεατών να κινηθεί τολμηρά στη σκιά.
Την 1η Οκτωβρίου εγκαινιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς η νέα έκθεση «Πρωτόλεια – Από την πρώτη γραφή στο ώριμο έργο», η οποία θα διαρκέσει έως τις 11 Ιανουαρίου 2026. Στόχος της είναι να αναδείξει ιδέες, μοτίβα και χαρακτηριστικά στα πρώιμα έργα έντεκα σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών όπως οι Βασιλείου, Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Τσαρούχης, Μόραλης, Τάσσος, Κατράκη, Σπυρόπουλος, Κοντόπουλος, Μυταράς, Γαΐτης και Χρύσα Ρωμανού. Η έκθεση διερευνά τα πρώτα δημιουργικά και εκφραστικά τους στοιχεία και πώς αυτά στην πορεία της ζωής και της εξέλιξής τους «ρίζωσαν» στη μεταγενέστερη, και αναγνωρίσιμη, εικαστική τους γλώσσα.
Από τις 19 Οκτωβρίου έως τις 30 Δεκεμβρίου η έκθεση «you are invited» του Juergen Teller θα φιλοξενείται στο Onassis Ready, τον νέο χώρο του Ιδρύματος Ωνάση στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη, μια πρώην βιομηχανική περιοχή, που θα στεγάζει πειραματικές αναζητήσεις και τολμηρές προτάσεις από όλο τον κόσμο. H αναδρομική έκθεση του εμβληματικού φωτογράφου παρουσιάζει διάφορες σειρές, μεμονωμένα έργα και πολυάριθμα βίντεο που συνδυάζουν επιλογές από προηγούμενες εκθέσεις με νέες, αδημοσίευτες εικόνες που εκτείνονται από τη δεκαετία του 1990 έως σήμερα. Ένας ενεργός διάλογος γύρω από τις διαρκώς μεταβαλλόμενες διαδρομές έμπνευσης και δημιουργικής εξερεύνησης που διατρέχουν το έργο του στην πιο εκτενή ατομική του έκθεση μέχρι σήμερα στην Ελλάδα.
Από τις 2 Οκτωβρίου έως τις 2 Νοεμβρίου θα μπορούμε να δούμε στο Ωδείο Αθηνών, στο εμβληματικό κτίριο του Ιωάννη Δεσποτόπουλου, την έκθεση «Το όνειρο του Τάτλιν – Ουτοπίες – Η αιώνια επιστροφή». Αντικείμενό της οι διαδρομές της φαντασίας και της πολιτικής σκέψης επικεντρώνοντας στην ουτοπία και πως αυτή άλλοτε ως ελπίδα και άλλοτε ως απειλή εξακολουθεί να εμπνέει τον άνθρωπο στην αναμέτρησή του με το παρόν και στον οραματισμό του για το μέλλον. Η κυρίως έκθεση στην οποία συμμετέχουν περί τους/τις πενήντα καλλιτέχνες/-ιδες θα συνοδεύεται από εκτενές δημόσιο πρόγραμμα με ομιλίες το οποίο ξεκινάει από τις 26 Σεπτεμβρίου, και καλλιτεχνικές δράσεις και περφόρμανς σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά εργαστήρια, όπως και με τους σπουδαστές της σχολής του Ωδείου.
Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων θα παρουσιάσει και στα δύο της κτίρια, από τις 16 Σεπτεμβρίου έως τις 15 Οκτωβρίου, μια έκθεση νέων καλλιτεχνών του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος με τίτλο «Γαζώνουν χαμηλά τα πολυβόλα ή σκύβεις ή απογειώνεσαι». Αμέσως μετά, συγκεκριμένα από τις 25 Οκτωβρίου, θα ακολουθήσει η αναδρομική έκθεση του Κυριάκου Μορταράκου που θα διαρκέσει έως τις 25 Ιανουαρίου του 2026.
Από τις 18 Σεπτεμβρίου έως τις 4 Νοεμβρίου 2025 το Λόφος art project θα παρουσιάσει την έκθεση «Στη ζώνη του πυρός. Θαύματα μέσα στα ερείπια - Η Μπιενάλε της Γάζας, Ελληνικό Περίπτερο» με έργα καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στη Γάζα εν μέσω της γενοκτονίας ή κατάγονται από αυτή. Ο Λόφος εκπροσωπεί το ελληνικό περίπτερο της «Μπιενάλε της Γάζας», που αποτελείται από 14 περίπτερα σε όλο τον κόσμο. Από τον Απρίλιο του 2024, καλλιτέχνες από τη Γάζα άρχισαν να συγκεντρώνονται σε ένα ενιαίο συλλογικό πρόγραμμα, αναζητώντας τρόπους να αντισταθούν μέσω της τέχνης και να επιβιώσουν στη γενοκτονία. Η οργάνωσή της στηρίζεται στην ομάδα καλλιτεχνών και επιμελητών της Γάζας και του Απαγορευμένου Μουσείου του Λόφου Al Risan. Η έκθεση είναι αφιερωμένη στην ανθεκτικότητα της παλαιστινιακής τέχνης έναντι της συνεχιζόμενης βίας και στον ανεκτίμητο ρόλο της στην ανοικοδόμηση της πολιτιστικής ταυτότητας της παλαιστινιακής γης και του λαού της.
Από τις 9 έως τις 12 Οκτωβρίου έρχεται για δεύτερη χρονιά στο εμβληματικό κτίριο του Καπνεργοστασίου τo Platforms Project 2025 – Independent Art Fair με ημερίδες, περφόρμανς, ομιλίες και workshops από ομάδες που προέρχονται από 25 χώρες. Συνολικά παίρνουν μέρος 64 εικαστικές πλατφόρμες και περισσότεροι από 900 καλλιτέχνες, γεγονός που επεκτείνει το παγκόσμιο δίκτυο που οικοδομείται τα τελευταία δώδεκα χρόνια.
Από τις 3 μέχρι τις 12 Οκτωβρίου, το Art Explora Festival πιάνει πρώτη φορά στο λιμάνι του Πειραιά, στην Πύλη Ε8. Το πρόγραμμά του φιλοξενείται στο πρώτο πλωτό μουσείο στον κόσμο καθώς και στην προβλήτα του λιμανιού σε διάφορους εκθεσιακούς και δημόσιους χώρους προσφέροντας δράσεις προσαρμοσμένες σε κάθε είδος κοινού, με ειδικές ξεναγήσεις και εργαστήρια για σχολεία και τοπικές ομάδες: καινοτόμες οπτικές και ηχητικές εγκαταστάσεις, εμπειρίες εικονικής πραγματικότητας, εικαστικές εκθέσεις, αλλά και συναυλίες, περφόρμανς, σύγχρονο χορό, συζητήσεις και εργαστήρια.
Η γκαλερί The Intermission στον Πειραιά σε συνεργασία με την Pace Gallery θα παρουσιάζει από τις 25 Σεπτεμβρίου μια έκθεση αναδρομικού χαρακτήρα του Ελληνοαμερικανού καλλιτέχνη Λουκά Σαμαρά, η οποία αποτελεί την πρώτη ατομική παρουσίαση του έργου του στη γενέτειρά του έπειτα από είκοσι χρόνια. Συγκεντρώνει δημιουργίες που καλύπτουν το ευρύ και πολυμορφικό του έργο οι οποίες παρήχθησαν μεταξύ των δεκαετιών 1960 και 2010, ανάμεσά τους και γλυπτά-κοσμήματα, που σπανίως εκτίθενται. Θα παρουσιαστούν επίσης χαρακτηριστικά δείγματα από τις επεξεργασμένες φωτογραφίες από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τις αρχές της δεκαετίας του 1970 –τα Auto Polaroids και τα Photo-Transformations– μαζί με μια επιλογή από τα έντονα χρωματικά Mosaic Paintings, τα υφασμάτινα Reconstructions και έργα παστέλ σε χαρτί, γλυπτά από τη σειρά Box καθώς και άλλα «μεταμορφωμένα» χρηστικά αντικείμενα.
Η Breeder παρουσιάζει από τις 17 Σεπτεμβρίου έως την 1η Νοεμβρίου δύο ατομικές εκθέσεις που αμφότερες σχετίζονται με το υγρό στοιχείο. Η μία είναι με έργα του Αριστείδη Λάππα και έχει τίτλο «Forever Fish» και η άλλη με έργα του Κώστα Πανιάρα και τίτλο «Summer Nostalgia». Τα έργα του Λάππα προβάλλουν οικολογικές και ψυχολογικές παραμέτρους και εκτέθηκαν στη Γερμανία το 2024· τώρα παρουσιάζονται πρώτη φορά στην Ελλάδα μαζί με καινούργια δουλειά που δημιούργησε ειδικά για τη γκαλερί. Τα έργα του δεύτερου («Οι Κολυμβήτριες», 1997-1998), σχεδόν τρεις δεκαετίες αφότου δημιουργήθηκαν, αποτελούν μέρος της συλλογικής μας καλοκαιρινής κληρονομιάς.
Η Bernier/Eliades από τις 25 Σεπτεμβρίου έως 8 Νοεμβρίου θα παρουσιάσει την τρίτη ατομική έκθεση του Paolo Colombo στην Αθήνα με τίτλο «Μουσική και Μωσαϊκά». Ο καλλιτέχνης θα παρουσιάσει τρεις ηχητικές εγκαταστάσεις, δύο εγκαταστάσεις δαπέδων με ψηφιδωτά, έξι μεγάλες ακουαρέλες-ψηφιδωτά και δύο προσωπογραφίες Ελλήνων μουσικών. Όλα τα έργα αντανακλούν την αγάπη του καλλιτέχνη για την ελληνική παραδοσιακή λαϊκή τέχνη και τη μουσική του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.
Από τις 11 Σεπτεμβρίου έως τις 4 Οκτωβρίου η γκαλερί Ζουμπουλάκη παρουσιάζει μια εγκατάσταση της Πέγκυς Κλιάφα με τίτλο Healing the grid. Πρόκειται για ένα μεγάλο κεντρικό γλυπτό-πολυέλαιο και φωτεινές κολόνες από κάψουλες-χάπια, καθώς και για μια σειρά επιτοίχιων και γλυπτών assemblage από καρτέλες χαπιών. Η εγκατάσταση συμπληρώνεται από ένα μεγάλο επιτοίχιο κολάζ από σακούλες φαρμακείου.
Η Gagosian θα παρουσιάσει από τις 2 Οκτωβρίου την έκθεση «Return to the garden», με νέα και πρόσφατα έργα ζωγραφικής του Stanley Whitney στην πρώτη του ατομική παρουσίαση στην Ελλάδα μετά τη συμμετοχή του στην Documenta 14, το 2017. Ο τίτλος της έκθεσης επικαλείται την αθωότητα του αρκαδικού ιδεώδους και την αρμονική συνύπαρξη με τη φύση.
Κι ενώ η CAN Christina Androulidaki gallery παρουσιάζει την ατομική έκθεση του Κωνσταντίνου Λαδιανού με τίτλο «Το χρονικό της αναισθησίας», που θα διαρκέσει από τις 13 Σεπτεμβρίου έως τις 25 Οκτωβρίου, η Citronne, από τις 17 Σεπτεμβρίου έως τις 8 Οκτωβρίου, θα προβάλει στην γκαλερί Χατζηκυριάκος-Γκίκας της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης τη φωτογραφική έκθεση μιας προσωπικότητας της γαλλικής πολιτικής σκηνής, της Muriel Pénicaud, με τίτλο «Mητρώο του Κόσμου – Matrix of Worlds».
Από τις 9 Οκτωβρίου και για έναν ολόκληρο μήνα θα πραγματοποιηθεί στον Διεθνή Αερολιμένα της Αθήνας «Ελευθέριος Βενιζέλος», και συγκεκριμένα στο Express Facility, κτίριο παράλληλο με τον δυτικό διάδρομο απογείωσης και προσγείωσης, η έκθεση σύγχρονης τέχνης «all aboard» με τη συμμετοχή σαράντα καλλιτεχνών από διαφορετικές γενιές και χώρες. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που θα δούμε πρώτη φορά στην Ελλάδα –και δεν βλέπουμε συχνά παγκοσμίως– και αφορά την παρουσίαση μιας έκθεσης μεγάλης κλίμακας εντός αεροδρομίου σε λειτουργία. Θα περιλαμβάνει εγκαταστάσεις, γλυπτά, βίντεο, ζωγραφικά έργα και επιτελεστικές δράσεις που θα δίνουν ζωή στο κτίριο ως «αρχείο ανασταλμένων προθέσεων», μετατρέποντάς το σε πεδίο αναστοχασμού.
Στα μέσα του φθινοπώρου η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος διοργανώνει και φιλοξενεί στους χώρους της στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δύο εκθέσεις ζωγραφικής. Η πρώτη έχει τίτλο «Ο Λόγος και ο Τόπος» και περιλαμβάνει έργα του Δημήτρη Σεβαστάκη, καθηγητή στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (πορτρέτα συγγραφέων, φανταστικών λογοτεχνικών ηρώων και αναγνωστών, αλλά και τοπία από τη Σάμο). Η δεύτερη έχει έργα του Κώστα Παπανικολάου και τίτλο «Τέσσερις Εποχές».
Τέλος, το Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη ανοίγει το φθινοπωρινό του πρόγραμμα στις 15 Οκτωβρίου με την έκθεση Γεωμετρική Αφαίρεση αφιερωμένη σε έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές: Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
