Το έργο του Ευριπίδη Παπαδοπετράκη το παρακολουθώ με ενδιαφέρον από τότε που ήταν φοιτητής στην Καλών Τεχνών, γιατί είναι από τους εικαστικούς που χρησιμοποιούν τη χαρακτική με πρωτότυπο τρόπο, κάνοντας σύγχρονη τέχνη. Ο Ευριπίδης έχει σπουδάσει χαρακτική, τέχνη του βιβλίου και ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, έχει ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό του στην ίδια σχολή, ενώ παράλληλα παρακολούθησε σεμινάρια καλλιτεχνικής βιβλιοδεσίας. Το έργο του κινείται γύρω από κλασικές και πειραματικές μεθόδους εκτύπωσης και την κατασκευή υπερρεαλιστικών γλυπτών – αυτό κάνει και στη νέα ατομική του έκθεση στην γκαλερί a.antonopoulou.art που έχει τίτλο «Μηχανισμοί Ομοιόστασης» και ξεκινάει στις 11/9, σε επιμέλεια της Βίκυς Τσίρου.
«Μέσα από χαρακτικά και γλυπτικά έργα, εγκαταστάσεις και παρεμβάσεις σε ready-made αντικείμενα σκιαγραφεί την εμπειρία της κοσμικής ύπαρξης υπό το πρίσμα της οπτικής αντίληψης και μιας ενδοσκοπικής διεργασίας», γράφει η επιμελήτρια. «Στους “ομοιοστατικούς μηχανισμούς” του κυριαρχεί, με παιγνιώδη και οπτικά εύληπτο τρόπο, η εύθραυστη ισορροπία μεταξύ της εικόνας και του λόγου, του έλλογου και το άλογου, της φαινομενολογίας και της νευροφυσιολογίας του εγκεφάλου. Αυτή η ισορροπία σταθεροποιείται μέσα από το θεωρητικό υπόβαθρο και την έρευνα του ίδιου του καλλιτέχνη γύρω από τα εικαστικά εκφραστικά μέσα, με έμφαση στη χαρακτική. Ανατροφοδοτείται, επίσης, από τη διεπιστημονική προσέγγιση, και συγκεκριμένα από τη σχέση των φυσικών και ανθρωπιστικών επιστημών με την εικαστική δημιουργία. Εκκινώντας από την αντίληψη πως η σχέση μεταξύ αυτού που βλέπουμε και εκείνου που πραγματικά γνωρίζουμε δεν μπορεί ποτέ να είναι σταθερή, ο Παπαδοπετράκης επιστρατεύει τη λογική της πιθανολογίας, τα μειξογενή σχήματα και τις υπαινικτικές εικόνες για να υπογραμμίσει τυχαίες ή “προκαθορισμένες” συμπτώσεις».
Υπάρχουν υπερβολικά πολλά οπτικά ερεθίσματα και είναι ωραίο που υπάρχει η ελευθερία να επιλέξει ο καθένας αυτό που τον γοητεύει. Αν καταφέρνω με την προσπάθειά μου να προκαλέσω ένα σχετικό ενδιαφέρον στον θεατή, αυτό με τιμά ιδιαίτερα.
— Τι έχει αλλάξει στη ζωή σου από το πρότζεκτ «Burr» μέχρι την ολοκλήρωση των έργων της νέας ατομικής σου έκθεσης «Μηχανισμοί Ομοιόστασης;»
Η συνεργασία που είχα με τους καλλιτέχνες και με τη Βίκυ Τσίρου στο «Burr» με επηρέασε σημαντικά. Κατά τη διάρκειά της έγιναν ορισμένες αλλαγές. Η βασική αφορά το στούντιο: μετά από σχεδόν τρία φανταστικά χρόνια στο Koren process space μεταφέρθηκα στο Keiv του Κωνσταντίνου Λιανού. Εκεί συνάντησα μια ομάδα πολύ καλών καλλιτεχνών (Κωνσταντίνος Λιανός, Ορέστης Καραλής, Μίλτος Δίγκας), μέσω των οποίων κατάφερα να εξελίξω ορισμένα σημεία της δουλειάς μου. Παράλληλα, μια βασική σταθερά και καταλυτική για την οργάνωση και την ευδοκίμηση της δουλειάς μου είναι η Βίκυ Τσίρου, ενώ η γνωριμία και η νέα συνεργασία με την Αγγελική Αντωνοπούλου είναι επίσης καθοριστικές.
— Σε επηρεάζουν οι αλλαγές δημιουργικά;
Ανάλογα. Γενικά, όταν η ζωή μου κυλάει χωρίς δυσάρεστες περιπλοκές, εμβαθύνω περισσότερο στο έργο μου, του δίνω χώρο και χρόνο. Αυτά τα διαστήματα είναι πολύ παραγωγικά και ευχάριστα. Αντιθέτως, έχουν υπάρξει –και θα υπάρξουν– στιγμές που η δημιουργία θα μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Οι αλλαγές τα τελευταία χρόνια είχαν δημιουργικό αντίκτυπο, αποτέλεσαν κίνητρο και σε μεγάλο βαθμό προτροπή για κάτι νέο.
— Μίλησέ μου για τον τίτλο της έκθεσης. Σε βοηθάει η τέχνη να διατηρείς σταθερές τις αξίες, ανεξαρτήτως των συνθηκών;
Αναμφισβήτητα, οι τέχνες λειτουργούν πάντα διαμεσολαβητικά όσον αφορά τις αξίες αλλά και πολλά άλλα πράγματα. Θεωρώ πως, ανεξαρτήτως επαγγελματικής ιδιότητας, όταν κάνει κάποιος τη δουλειά του σωστά έχει πάντα κέρδος και κατ’ επέκταση θωρακίζεται ηθικά. Η διαφορά με την τέχνη είναι ότι λειτουργεί ως καθρέφτης. Είτε σε προσωπικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο, σου υπενθυμίζει την ανάγκη να διατηρεί κανείς τις αξίες του. Ο τίτλος της έκθεσης φιλοδοξεί να κάνει αυτό ακριβώς, να φιλτράρει τα εφήμερα επίπεδα της καθημερινότητας και να δώσει αξία στο δώρο της ζωής και στις συναισθηματικές μεταβάσεις που τη χαρακτηρίζουν.
— Πιστεύεις ότι μπορεί η τέχνη να βοηθήσει να διατηρήσει σταθερές ακόμα και κάποιο άτομο που δεν δημιουργεί τέχνη αλλά μόνο την «καταναλώνει»;
Αυτό είναι ένα πολύ σύνθετο ζήτημα, καθώς έχει να κάνει με τη διάθεση και την αποδοχή του καλλιτέχνη μέσω της τέχνης του, αλλά και με τον τρόπο που αυτός επικοινωνεί. Κανονικά, αυτός είναι και ο σκοπός της τέχνης, να φέρει κοντά της και να «εκπαιδεύσει» την κοινωνία. Είναι μια εσωτερική διαδικασία, η οποία ως έναν βαθμό απαιτεί κάποια προσπάθεια, όπως όλα τα πράγματα στη ζωή. Κατά τη γνώμη μου η περιρρέουσα κατάσταση με την υπερβολική αμεσότητα και τον προσανατολισμό στο να γίνονται όλα πολύ γρήγορα και εύκολα αφανίζει αργά και σταθερά τα στοιχεία της έκπληξης και της κριτικής διεργασίας.
— Ο κόσμος, όταν ακούει τη λέξη «χαρακτική», τι συνδέει περισσότερο με κάτι παραδοσιακό και κλασικό. Μπορεί να δημιουργήσει η χαρακτική σύγχρονη τέχνη;
Αρχικά, θα ήταν θετικό αν το σύνολο του κόσμου (όχι μόνο οι φιλότεχνοι) τη συνέδεαν με κάτι. Υπάρχουν παρερμηνείες σε σχέση με τον όρο, αλλά αρχίζω να πιστεύω πως αυτό τελικά δεν έχει και τόση σημασία. Σημασία έχει αυτό που πρεσβεύει το μέσο καθώς και το περιεχόμενό του. Σαφώς είναι ένα κλασικό εκφραστικό εργαλείο, έχει μακρά παράδοση στην οποία πρέπει κι εμείς να συμβάλουμε. Προσωπικά, τη θεωρώ σύγχρονη τέχνη, διότι οι εφαρμογές της είναι ανεξάντλητες και ίσως ακόμα μη κατεκτημένες στο σύνολό τους. Σε κάθε περίπτωση, κάποια πράγματα παραμένουν σύγχρονα ανεξάρτητα από το πόσα χρόνια θα περάσουν, καθώς δεν είναι απαραίτητα σύγχρονο οτιδήποτε τεχνολογικά προηγμένο. Επίσης, δεν είναι υποχρεωτικό να είναι όλα «σύγχρονη τέχνη» με τη στενή έννοια του όρου. Θεωρώ πως σε μια προηγμένη κοινωνία υπάρχει χώρος και όλα είναι απαραίτητα.
— Τι είναι αυτό που κάνει ένα έργο χαρακτικής πιο σύγχρονο από κάποιο άλλο; Η θεματολογία ή και οι τεχνικές που έχουν χρησιμοποιηθεί;
Και τα δύο. Μπορεί ένα έργο χαρακτικής να είναι κατασκευασμένο με κλασικές μεθόδους και το περιεχόμενό του να προκύπτει από βαθιά θεωρητική μελέτη, αλλά να είναι αρκετά πειραματικό και πρωτότυπο τεχνικά και να εστιάζει σε αυτό – και στις δύο περιπτώσεις οι πρακτικές μπορούν να είναι σύγχρονες. Αυτό κρίνεται από τη μακρά πορεία του καλλιτέχνη και όχι αναγκαστικά από ένα δείγμα της.
— Είναι η χαρακτική μια παρεξηγημένη τέχνη;
Δεν θα τη χαρακτήριζα παρεξηγημένη, περισσότερο όχι τόσο δημοφιλή. Όταν κάποιος βλέπει χαρακτική, συνήθως εντυπωσιάζεται από τη δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη που κάνει το έργο. Αυτό είναι κάτι όμορφο και πιστεύω ότι ακόμα και το πιο απλό καλλιτεχνικό-χειροτεχνικό δημιούργημα του οποιουδήποτε αποτελεί μια αισιόδοξη πράξη. Δεν είναι όλα για όλους, υπάρχουν υπερβολικά πολλά οπτικά ερεθίσματα και είναι ωραίο που υπάρχει η ελευθερία να επιλέξει ο καθένας αυτό που τον γοητεύει. Αν καταφέρνω με την προσπάθειά μου να προκαλέσω ένα σχετικό ενδιαφέρον στον θεατή, αυτό με τιμά ιδιαίτερα.
— Τη βλέπουμε να εξελίσσεται σε παγκόσμιο επίπεδο;
Όλα εξελίσσονται με τον ρυθμό τους. Η χαρακτική, επειδή είναι σχεδόν αρχαία τέχνη, κάνει βήματα ανά περιόδους. Όλο αυτό προκύπτει μέσω των αναγκών της κοινωνίας, της πορείας της αγοράς, των αισθητικών τάσεων, της παιδαγωγικής εκπαίδευσης και φυσικά και των ίδιων των καλλιτεχνών. Κατά τη γνώμη μου, λόγω του επιδερμικού τρόπου που εξετάζουμε πλέον τα πράγματα, δεν δίνουμε χρόνο ώστε να τα εκτιμήσουμε και να τα απολαύσουμε.
— Μπορεί να επιβιώσει ένας νέος χαράκτης στην Ελλάδα σήμερα αν ασχολείται μόνο με την τέχνη του;
Δεν μπορώ να πω με σιγουριά, αλλά συνήθως όχι. Προσωπικά ασχολούμαι και με την εκπαίδευση και με καλλιτεχνικές παραγωγές. Είναι τέτοιο το πλαίσιο που δεν σου δίνει τη δυνατότητα να αφοσιωθείς μόνο σ’ αυτό. Επίσης η χαρακτική δεν έχει πλέον τον εφαρμοσμένο χαρακτήρα που είχε, δηλαδή συνεργασία με τυπογραφεία, εικονογραφήσεις βιβλίων κ.λπ.
— Ας μιλήσουμε για τον «Περιοδικό Πίνακα». Είναι ένα έργο οικείο σε όσα άτομα σε έχουν παρακολουθήσει από την αρχή της καριέρας σου. Γιατί σε ενδιαφέρει αυτή η σύνθεση;
Πρόκειται για ένα έργο το οποίο βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη, ξεκίνησε όταν ήμουν ακόμη φοιτητής. Αρχικά αποτελούνταν από περίπου σαράντα χαλκογραφίες που με την πάροδο των ετών αναπτύχθηκαν στις εκατόν σαράντα έξι. Στην ουσία είναι ένα ανοιχτό αρχείο καταγραφής στοιχείων, αντικειμένων και υποκειμένων, που είναι ταξινομημένα σε κατηγορίες βάσει σχήματος. Αυτοί οι συσχετισμοί αφορμώνται από ορισμένα φαινόμενα, όπως αυτό της παρειδωλίας, του ανθρωπομορφισμού και του μιμητισμού, ενώ σε δεύτερο επίπεδο παρατηρούνται αλληγορικές συνάψεις μεταξύ των εικόνων. Οι συνθέσεις με πολλά έργα που στελεχώνουν ένα μεγάλο αποτελεί πρακτική στη δουλειά μου, κυρίως σε ένα πλαίσιο οργάνωσης - τακτοποίησης που με γοητεύει αισθητικά.
— Πόση σχέση έχει με τον πίνακα των χημικών στοιχείων του Μεντελέγιεφ;
Στην ουσία ο περιοδικός πίνακας της χημείας δημιουργήθηκε ώστε να δούμε πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους τα στοιχεία. Αυτή ήταν η αφορμή να οργανώσω τα δικά μου «στοιχεία». Οι εγκυκλοπαίδειες, οι επιστημονικοί άτλαντες και οι αρχιτεκτονικές πραγματείες συχνά αποτελούν πηγές έμπνευσης όσον αφορά τη μορφή που θα πάρουν τα έργα.
— Τι είναι η βαθυτυπία; Πόσες διαφορετικές τεχνικές έχεις χρησιμοποιήσει για τη δημιουργία του έργου;
Η βαθυτυπία είναι η τεχνική της χαρακτικής κατά την οποία χαράσσουμε μια σκληρή επιφάνεια μετάλλου ή πλαστικού, κάποιες φορές με τη χρήση οξέων, και στη συνέχεια βάζουμε το μελάνι μέσα στη χάραξη. Τελικά, τοποθετούμε την πλάκα πάνω στην πρέσα μαζί με νοτισμένο χαρτί και τυπώνουμε. Στον περιοδικό πίνακα έχω χρησιμοποιήσει σχεδόν όλες τις τεχνικές της βαθυτυπίας, από την πιο απλή μέχρι την πιο σύνθετη, ενώ γίνονται επιπλέον και επιχρωματισμοί με χρήση δεύτερης πλάκας. Η θερμοτυπία είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται κυρίως στις γραφικές τέχνες: συγκεκριμένα, μια μεταλλική πλάκα που έχει πάνω το χαραγμένο θέμα τοποθετείται πάνω σε ένα πλατό που αναπτύσσει υψηλή θερμοκρασία. Στη συνέχεια η θερμή πλάκα πιέζει το χαρτί, δημιουργώντας του εσώγλυφο (και ανάλογα με το χαρτί) διαφανές σχέδιο. Το έργο «Educational Knots» με τους εκπαιδευτικούς κόμπους αποτελείται από σχέδια που αντιγράφουν τους ναυτικούς κόμπους. Το σχοινί μετατρέπεται σε οστό, κάνοντας έναν παραλληλισμό με τη διαμόρφωση του εαυτού και την εύπλαστη παιδική ηλικία.
— Τι άλλες τεχνικές έχεις χρησιμοποιήσει για τη δημιουργία των έργων σου;
Έχω χρησιμοποιήσει σχεδόν όλες τις τεχνικές της χαρακτικής, όπως ξυλογραφία ασπρόμαυρη, σκιότυπη και έγχρωμη σε πλάγιο και όρθιο ξύλο, χαλκογραφία με χρήση οξέων, γραμμική, τονική οξυγραφία και ξηρή χάραξη. Επιπρόσθετα, έχω χρησιμοποιήσει πρακτικές τυπογραφίας, όπως χρυσοτυπία, παραδοσιακή τυπογραφία, κλισέ κ.ά. Παράλληλα, με άξονα τη χαρακτική και το αποτύπωμα έχω δημιουργήσει κάποια γλυπτικά επιτοίχια, ορισμένα εξ αυτών από χυτό αλουμίνιο, επιμεταλλωμένα 3d prints και ready-made επεξεργασμένα αντικείμενα.
— Ποιες είναι οι εκλεκτικές συγγένειες που συνδέουν τα έργα των «Μηχανισμών Ομοιόστασης»;
Τα έργα αποτελούν μια αλυσίδα από φαινομενικά ετερόκλητα μέρη. Είναι μικρά κεφάλαια στα οποία πάντα υπάρχει ένα στοιχείο από το προηγούμενο· αυτοί οι κοινοί παρονομαστές αναφέρονται στις ανθρώπινες συμπεριφορές και στο πώς αυτές θεμελιώνονται ή ανατρέπονται.
— Πώς χρησιμοποιείς τον πόνο, το μαρτύριο, τα πάθη αλλά και το πάθος στα έργα σου;
Ίσως πρόκειται για κάποια απ’ τα βασικότερα χαρακτηριστικά, που είναι ταυτόσημα με τον άνθρωπο αλλά και με την τέχνη συγκεκριμένα. Μαζί με το ζήτημα της πίστης με την ευρύτερη έννοια είναι στοιχεία που με απασχολούν και σε έναν βαθμό αποτελούν το πιο αφηγηματικό μέρος της δουλειάς μου. Τα υγρά στοιχεία, τα αγκάθια, το σώμα, οι πληγές αλλά και σύμβολα όπως η σελήνη, η καρδιά και ο σκύλος δημιουργούν συμπλέγματα με τα οποία ο καθένας από μας μπορεί να συνδεθεί και αναλόγως να ερμηνεύσει.
— Πόσο συνδέονται με τη χαρακτική τα γλυπτά σου;
Ανέκαθεν δούλευα με τη γλυπτική, ιδίως με αυτήν που προσεγγίζει το προσωπικό μου ιδίωμα. Τα γλυπτά μέρη της δουλειάς μου προκύπτουν συνήθως από το δίπολο τύπωμα - αποτύπωμα, είτε τεχνικά είτε εννοιολογικά. Από τον Μεσαίωνα η χαρακτική χρησιμοποιήθηκε για να διακοσμήσει τρισδιάστατα αντικείμενα, όπως πανοπλίες κ.ά. – άλλωστε, η χάραξη μιας επιφάνειας δημιουργεί ανάγλυφο.
— Πες μου για τα «Ρευστά φαινόμενα» και το έργο «Monumental Prints».
Τα «Ρευστά φαινόμενα» ουσιαστικά είναι στερεοποιημένες υγρές φόρμες, σαν ακίνητα υγρά, τα οποία τα συναντάμε και στη σειρά με τις ξυλογραφίες. Αίμα, βροχή, γάλα, ιδρώτας και σάλιο συμβολίζουν τις ανθρώπινες αφηγήσεις, τον βαθμό και την ποσότητα των εμπειριών που έχεις ο καθένας από εμάς. Εδώ, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο χρησιμοποιώ το πλαίσιο του μοντελισμού που σου επιτρέπει να επιλέξεις τα δικά σου, προσωπικά φαινόμενα και να αυτοπροσδιοριστείς συναισθηματικά ανατρέχοντας στα βιώματά σου.
Το «Monumental Prints» αφορμάται από τον παροπλισμένο εξοπλισμό των παλαιών τυπογραφείων. Αναφέρομαι σε δύο τυπογραφικά μεταλλικά πλαίσια, τα οποία έχουν τοποθετηθεί χιλιάδες φορές στο τυπογραφικό πιεστήριο ώστε να τυπώσουν τα θέματα. Η διαδικασία της δημιουργίας των χυτών έργων μου λέγεται αντίστοιχα «τύπωμα» γιατί αποτυπώνεται η φόρμα πάνω σε άμμο και μετά πέφτει μέσα το υγρό μέταλλο. Δηλαδή έχω «τυπώσει» τον εξοπλισμό που τυπώνει, ως έναν φόρο τιμής στους αφανείς μεταλλικούς ήρωες που έγιναν scrap.
— Γιατί σε ενδιέφερε το «smile» και το χρησιμοποίησες στο ομώνυμο έργο σου;
To παιδικό σχέδιο smile είναι ένα universal σχολικό γκράφιτι των ’80s-’90s. Είναι ουσιαστικά ένας γρήγορος τρόπος με αυτοματοποιημένα βήματα ώστε οποιοσδήποτε να κάνει μια πιο σύνθετη ζωγραφιά. Εδώ μιλάμε για ένα παγκόσμιο φαινόμενο, σαν πρωτόγονο viral, στο πλαίσιο του σχολιασμού της διαπαιδαγώγησης, της εύθραυστης παιδικής ηλικίας και όλων εκείνων των «σκοτεινών» σημείων που κρύβονται πίσω από αυτά, ειδικά στον σύγχρονο κόσμο. Έτσι, κατασκεύασα μια γραμματοσειρά από μπρούντζο με τη λέξη να σχηματίζεται από μια σύνθεση οστών.
— Πες μου και για τη συνεργασία σου με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου. Έχει επηρεάσει καθόλου η γνωριμία σας τον τρόπο που δουλεύεις;
Πράγματι, με τον κ. Παπαϊωάννου έχουμε κάποια συνεργασία. Είχα τη χαρά να τον γνωρίσω και να δουλέψουμε μαζί χαρακτική και στη συνέχεια να εμπλακώ με ορισμένες παραγωγές. Φυσικά με έχει επηρεάσει και επίσης διδάξει ο τρόπος που σκέφτεται και ενεργεί ένας επαγγελματίας της τέχνης στο υψηλότερο επίπεδο, τόσο όσον αφορά τη δουλειά του όσο και τον χαρακτήρα του, που προσανατολίζεται στην αγάπη για τη ζωή και τον άνθρωπο. Με έχει βοηθήσει να εμβαθύνω περισσότερο στα πράγματα και να μην κάνω έκπτωση στο ζητούμενο αποτέλεσμα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
