«Ο Ξένος» και το σύνδρομο Άσπεργκερ
Οι πωλήσεις του «Ξένου» του μυθιστορήματος του Αλμπέρ Καμύ έχουν ξεπεράσει σήμερα τα 8 εκατομμύρια αντίτυπα. Ο ήρωας του βιβλίου είναι ο Μερσό ένας υπάλληλος γραφείου στο Αλγέρι. Η ζωή του κυλάει μηχανικά σε μια κατάσταση διαρκούς νάρκης. Είναι αδιάφορος για τα πάντα μέσα σε ένα κλίμα παραίτησης. Ο ήρωας του Καμύ αντιπροσωπεύει σύμφωνα με τον συγγραφέα «τον άνθρωπο προτού συνειδητοποιήσει το παράλογο». Το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε σαράντα γλώσσες και εξακολουθεί να διαβάζετε με μανία από τις νεώτερες γενιές. Έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί τα πάντα για αυτό. Όμως, μια σχετικά καινούρια προσέγγιση της συμπεριφοράς του ήρωα του Καμύ, ίσως άγνωστη στους πολλούς, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Το 2010 ο ψυχίατρος Christopher Badcock μελέτησε τον ήρωα της διάσημης νουβέλας και κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: Ο ήρωας του «Ξένου» αποτελεί χαρακτηριστικό τύπο ανθρώπου που έχει σύνδρομο Άσπεργκερ. Το ενδιαφέρον για αυτή την προσέγγιση γίνεται ακόμα μεγαλύτερο αν σκεφτούμε ότι αυτή η νευροαναπτυξιακή διαταραχή επισημάνθηκε πρώτη φορά το 1944 ενώ το βιβλίο του Καμύ κυκλοφόρησε το 1942!
Ας δούμε μερικές από τις συμπεριφορές των ανθρώπων με σύνδρομο Άσπεργκερ. Ένα άτομο με σύνδρομο Άσπεργκερ μπορεί:
- Να θέλει να κάνει φίλους, αλλά να μη διαθέτει τις απαιτούμενες δεξιότητες για να δημιουργήσει και να διατηρήσει φιλίες
- Να μην καταλαβαίνει τα συμβατικά «κοινωνικά σήματα» ή τους άγραφους κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς
- Να συμπεριφέρεται με κοινωνικά ακατάλληλο τρόπο
- Να είναι κοινωνικά απομονωμένο
- Να βρίσκει τη συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων απρόβλεπτη και αγχωτική
- Να δυσκολεύεται να αντιληφθεί τη σημασία της μη λεκτικής επικοινωνίας όπως χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου και στάση σώματος
- Να μη γνωρίζει πότε να αρχίσει ή να δώσει τέλος σε μια συζήτηση
- Να μιλά με μονότονη μη εκφραστική φωνή και να μην κατανοεί τη σημασία της αλλαγής τόνου
- Να αντιλαμβάνεται τα νοήματα πάντα κυριολεκτικά και να δυσκολεύεται στην αναγνώριση αστείων, μεταφορών και ειρωνείας
- Να έχει επιφανειακά τέλειο λόγο που όμως τείνει να είναι τυπικός και σχολαστικός
- Να δυσκολεύεται να φανταστεί εναλλακτικά κοινωνικά σενάρια και να προβλέψει τι θα συμβεί κατά την εξέλιξη μιας κοινωνικής επαφής
- Να δυσκολεύεται να ερμηνεύσει τα λόγια, τις πράξεις και τα συναισθήματα των άλλων
- Να έχει περιορισμένα ενδιαφέροντα με τα οποία ασχολείται σχολαστικά και επαναλαμβανόμενα
- Να επιμένει σε συγκεκριμένες ρουτίνες
Όσοι έχουν διαβάσει την νουβέλα του Καμύ και φέρνουν τον Μερσό στο μυαλό τους θα παρατηρήσουν πόσο κοντά σε αυτή την συμπεριφορά είναι. Μάλιστα ο συγγραφέας προσεγγίζει τον τύπο του αυτιστικού ανθρώπου που είναι έξυπνος και διαθέτει δημιουργικό λόγο. Τον τύπο του αυτιστικού που δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμος.
Ο Badcock επισημαίνει στην μελέτη του ότι ο ήρωας του Καμύ αρνείται να παίξει ένα παιχνίδι, που παίζουμε όλοι μας καθημερινά στις κοινωνικές μας συναναστροφές: Ο Μερσό αρνείται να πει το παραμικρό ψέμα. Και αυτό είναι το λιγότερο. Ο Μερσό αποκαλύπτει περισσότερη αλήθεια από αυτή που μπορεί να αντέξουν οι γύρω του. Αποκαλύπτει ό,τι ακριβώς σκέφτεται στους άλλους, αδιαφορώντας για τα συναισθήματα τους. Έτσι κάνει την ζωή του δυσκολότερη και οι άλλοι αισθάνονται ένα είδος απειλής απέναντι του. «Χωρίς ευαισθησία για κανέναν και για τίποτα, τον οδηγεί ένα επίμονο πάθος για την αναζήτηση της απόλυτης αλήθειας» γράφει ο συγγραφέας για τον Μερσό.
Ο Καμύ και η μητέρα του
«Σήμερα πέθανε η μαμά. Ίσως και χτες, δεν ξέρω. Έλαβα ένα τηλεγράφημα από το άσυλο: «Μητέρα απεβίωσε. Κηδεία αύριο. Θερμά συλλυπητήρια». Αυτό δεν μου λέει τίποτα. Μπορεί να ήταν και χτες.»
Αυτή είναι η αρχή του «Ξένου». Στις επόμενες σελίδες ο αναγνώστης παρακολουθεί τον Μερσό άδειο από κάθε συναίσθημα στην κηδεία της μητέρας του. Μετά την κηδεία συνεχίζει μηχανικά να βιώνει την καθημερινότητα του. Λες και το να πεθαίνει η μάνα σου είναι κάτι που συμβαίνει κάθε μέρα.
Ο Καμύ αγαπούσε πάρα πολύ την μητέρα του. Η Κατρίν Σιντές Καμύ ήταν μια αγράμματη και σχεδόν κουφή γυναίκα η οποία εργαζόταν ως παραδουλεύτρα. Το τελευταίο του ημιτελές βιβλίο «Ο πρώτος άνθρωπος» είναι αφιερωμένο σε αυτή. «Σε σένα που δεν θα μπορέσεις ποτέ να διαβάσεις αυτό το βιβλίο» έγραφε λίγους μήνες πριν φύγει από την ζωή. Ο φακός την συλλαμβάνει σε αυτή την ιδιαίτερη φωτογραφία να κρατάει σαν εικόνισμα την φωτογραφία του γιού της. Η μητέρα του Καμύ πέθανε εννέα μήνες μετά από αυτόν.
Ο Ξένος και ο Λουκίνο Βισκόντι
Το 1967 η νουβέλα του Καμύ μεταφέρθηκε στο σινεμά σε σκηνοθεσία Λουκίνο Βισκόντι. Η ταινία είναι μια συμπαραγωγή Ιταλίας, Γαλλίας και Αλγερίας. Πρωταγωνιστούν οι Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Μπερνάρ Μπλιέ, Ζωρζ Ουϊλσόν και η Σουηδή Άννα Καρίνα, πολιτογραφημένη Γαλλίδα, σύζυγος του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ αργότερα και μούσα της νουβέλ βάγκ στη δεκαετία του εξήντα.
Ο Βισκόντι σεβάστηκε το βιβλίο και έκανε ελάχιστες σεναριακές παρεμβάσεις, μόνο αυτές που ήταν αναγκαίες για την μεταφορά του στον κινηματογράφο.
Ένα απόσπασμα από την ταινία:
Cure- Killing an Arab
To Killing an Arab είναι το πρώτο σινγκλ των Cure. Το σινγκλ ηχογραφήθηκε το 1979 μαζί με το πρώτο άλμπουμ των Cure το Imaginary Boys αλλά δεν συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ. Το σινγκλ μπήκε στο πρώτο άλμπουμ των Cure που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το Boys Don’t Cry. Το κομμάτι που έγραψε ο Robert Smith επηρεασμένος από το βιβλίο του Καμύ έχει μια αμφιλεγόμενη ιστορία. Στην αρχή το κομμάτι θεωρήθηκε ότι προωθεί την βία εναντίον των Αράβων. Η πρώτη συλλογή με singles των Cure το Standing on Beach του 1986 στην οποία συμπεριλήφθηκε το κομμάτι, είχε κολλημένο ένα αυτοκόλλητο κατά της ρατσιστικής χρήστης του κομματιού ώστε να μην χρειαστεί να αποσυρθεί από την κυκλοφορία το άλμπουμ. Το κομμάτι ξαναήρθε στο προσκήνιο κατά την διάρκεια του πολέμου στον Περσικό Κόλπο και μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Στην επανέκδοση του Three Imaginary Boys που έγινε το 2004 ήταν το μοναδικό κομμάτι που δεν συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ.
