Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου

Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Facebook Twitter
Οι παναθηναϊκοί αμφορείς συνδέονται με τάφους αριστοκρατών με αθλητικές επιδόσεις, προκειμένου να τονίσουν τις αρετές και τον ηρωισμό τους.
0

Οι παναθηναϊκοί αμφορείς, ως έπαθλα που δίνονταν στους νικητές των αγώνων των Παναθηναίων που τελούνταν ανά τετραετία, απεικόνιζαν στη μία όψη την Αθηνά Πρόμαχο ανάμεσα σε δύο κίονες και στην πίσω όψη το άθλημα στο οποίο είχε νικήσει ο αθλητής. Κάθε αμφορέας περιείχε περίπου σαράντα λίτρα (δηλαδή 36 κιλά) λάδι. Ο αριθμός των αμφορέων που έπαιρνε ως έπαθλο ο νικητής κυμαινόταν από έναν έως εκατόν σαράντα.

Ο νικητής της αρματοδρομίας έπαιρνε 140 αμφορείς, δηλαδή 5 τόνους λάδι, αξίας περίπου 1.680 αρχαίων δραχμών, που αντιστοιχούσε σε ημερομίσθια περίπου πεντέμισι χρόνων.Ο μέσος όρος του πρώτου επάθλου για τα υπόλοιπα αθλήματα ήταν 50-70 αμφορείς. Καθώς οι ποσότητες του λαδιού που έπαιρναν μερικοί τουλάχιστον από τους νικητές ήταν μεγάλες, οι νικητές μπορούσαν να πουλήσουν τους αμφορείς με το περιεχόμενό τους εκτός των Αθηνών.

Οι αρχαίες πόλεις Ιωλκός και Αμφανές, στην περιοχή του Βόλου, άκμαζαν κατά την κλασική εποχή (5ος και 4ος αι. π.Χ.) και εισήγαγαν μεγάλες ποσότητες αττικών αγγείων. Μέσω αυτού του εμπορικού δικτύου είναι πολύ πιθανόν να έφτασαν οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στην περιοχή του Βόλου.

Οι αρχαίες πόλεις Ιωλκός και Αμφανές, στην περιοχή του Βόλου, άκμαζαν κατά την κλασική εποχή (5ος και 4ος αι. π.Χ.) και εισήγαγαν μεγάλες ποσότητες αττικών αγγείων. Μέσω αυτού του εμπορικού δικτύου είναι πολύ πιθανόν να έφτασαν οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στην περιοχή του Βόλου. Καθώς τα αγωνίσματα που απεικονίζονται στην πίσω όψη των δύο αμφορέων, η αρματοδρομία και ο δρόμος, είναι αυτά για τα οποία αμείβονταν με τον μεγαλύτερο αριθμό αμφορέων οι νικητές ‒140 για την αρματοδρομία και 50-70 οι νικητές των δρόμων‒, είναι απολύτως λογικό το ότι πωλήθηκαν εκτός Αθηνών και οι αγοραστές θα πρέπει να πλήρωσαν αρκετά ακριβά για να αποκτήσουν ένα τέτοιο αγγείο που αποτελούσε αντικείμενο κύρους.

Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, ο μεν παλιότερος παναθηναϊκός αμφορέας του Ζωγράφου του Κλεοφράδη (Εικόνα 2) συνόδευσε τον κάτοχό του στην τελευταία του κατοικία μαζί με άλλα αττικά αγγεία και μια στλεγγίδα ‒θα ήταν πιθανότατα κι αυτός αθλητής–, ενώ ο δεύτερος (Εικόνα 1) αφιερώθηκε στο ιερό του Απόλλωνα στις Αμφανές. Σε κάθε περίπτωση, οι παναθηναϊκοί αμφορείς συνδέονται με τάφους αριστοκρατών με αθλητικές επιδόσεις, προκειμένου να τονίσουν τις αρετές και τον ηρωισμό τους.

Στην περίπτωση του τάφου από το νεκροταφείο της Ιωλκού, όπου βρέθηκε ο παναθηναϊκός αμφορέας του Ζωγράφου του Κλεοφράδη, η καύση πάνω από τον τάφο και το τελετουργικό σπάσιμο του αμφορέα και των λοιπών κτερισμάτων αποδεικνύουν ότι πρόκειται για σημαίνον πρόσωπο της αριστοκρατίας της Ιωλκού. Ο νεκρός αθλητής θα πρέπει να ανήκε στην άρχουσα τάξη της Ιωλκού, η οποία εκείνη την εποχή άκμαζε, και μάλιστα προτάθηκε το έτος 511/10 ως τόπος εξορίας στον τύραννο των Αθηνών Ιππία, όπως καταδεικνύει η αναφορά του Ηροδότου, Ε’94: «Ιππίη δε εντεύθεν απελευνομένω εδίδου μεν Αμύντας ο Μακεδών Ανθεμούντα, εδίδοσαν δε Θεσσαλοί Ιωλκόν, ο δε τούτων μεν ουδετέρα αιρέετο». Οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου.

 

Mελανόμορφος παναθηναϊκός αμφορέας με πώμα

(336/5 π.Χ., έτος του άρχοντα Πυθόδηλου)

Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Facebook Twitter
Εικόνα 1: Ιερό Απόλλωνα, Αμφαναί. Ύψος: 1,01μ. Διάμετρος: 0,395

Στη μία όψη εικονίζεται η Αθηνά Πρόμαχος με ασπίδα, προς τα δεξιά, ανάμεσα σε δύο κίονες, οι οποίοι επιστέφονται από αγάλματα. Στον αριστερό κίονα παριστάνεται ο Τριπτόλεμος πάνω στο φτερωτό του άρμα και στον δεξί φτερωτή νίκη προς τα αριστερά, που κρατά κάποιο αντικείμενο με το δεξί της χέρι. Δίπλα στον δεξιό κίονα υπάρχει κάθετα γραμμένη η επιγραφή ΤΟΝ [Α]ΘΕΝΕΘΕΝ ΑΘ[Λ]ΟΝ, στο αττικό αλφάβητο, ενώ δίπλα στον αριστερό κίονα η επιγραφή με το όνομα του επώνυμου άρχοντα του έτους: ΠΥ[ΘΟΔΗΛΟ]Σ. Στην πίσω όψη εικονίζονται τέσσερις δρομείς σταδίου, προς τα δεξιά.

Στο πανόραμα των ολυμπιακών αγωνισμάτων, το αγώνισμα του δρόμου συνδέεται άρρηκτα με την ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην αρχαία παράδοση, θεοί, ημίθεοι και ήρωες σχετίζονται με την καθιέρωση του αγωνίσματος, γεγονός που αποδεικνύει την παλαιότητά του. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες ο δρόμος αναφέρεται ως το παλαιότερο αγώνισμα. Ο Ιδαίος Ηρακλής οργανώνει του αγώνες και ορίζει το μήκος του ενός σταδίου σε 600 πόδια, δηλαδή 192,28 μέτρα.

Δημοσίευση: Μπάτζιου - Ευσταθίου, Α. (2004) 48. Παναθηναϊκός αμφορέας στο «Αγώνες και αθλήματα στην αρχαία Θεσσαλία», ΥΠ.ΠΟ. - Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, Αθήνα: ΤΑΠ, 140-141

 

Παναθηναϊκός αμφορέας

(αρχές 5ου αι. π.Χ)

Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Facebook Twitter
Εικόνα 2: Ιωλκός, νεκροταφείο.Ύψος: 0,65μ.

Στη μία όψη εικονίζεται η Αθηνά Πρόμαχος, προς τα αριστερά. Στο επίσημα της ασπίδας εικονίζεται ο Πήγασος, χαρακτηριστικό του εργαστηρίου του Ζωγράφου του Κλεοφράδη. Πάνω στους κιονίσκους που πλαισιώνουν την Αθηνά παριστάνεται ένας κόκορας. Κάθετα, δίπλα στον αριστερό κίονα, υπάρχει η επιγραφή: ΤΟΝ ΑΘΕΝΕΘΕ[Ν ΑΘΛΩΝ]. Στην πίσω όψη σκηνή αρματοδρομίας με ηνίοχο που φοράει λευκό, αχειρίδωτο, μακρύ χιτώνα. Ο λαιμός του αμφορέα κοσμείται με ανθέμια, άνθη λωτού και γλωσσωτό κόσμημα.

Τα ιππικά αγωνίσματα ήταν τα πιο εντυπωσιακά και το πιο λαμπρό θέαμα στους αγώνες. Οι αρματοδρομίες, μάλιστα, ήταν συνδεδεμένες με το παρελθόν της Ολυμπίας και με τον ιδρυτή τους, τον Πέλοπα, που, σύμφωνα με τον μύθο, νίκησε σε αρματοδρομία το βασιλιά της Πίσας, Οινόμαο, πήρε για σύζυγό του την κόρη του, Ιπποδάμεια, μαζί με τον θρόνο και οργάνωσε τους αγώνες. Ωστόσο, τα ιππικά αγωνίσματα άργησαν να εισαχθούν στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων. Η αρματοδρομία με τέθριππο εισάγεται στην 25η Ολυμπιάδα (680 π.Χ.).

Δημοσίευση: Μπάτζιου - Ευσταθίου, Α. (2004) 48. Παναθηναϊκός αμφορέας στο «Αγώνες και αθλήματα στην αρχαία Θεσσαλία», ΥΠ.ΠΟ. - Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, Αθήνα: ΤΑΠ, 139

Το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου είναι ένα από τα παλαιότερα μουσεία της χώρας και μέχρι πρότινος το κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλίας. Χτίστηκε το 1909 με χρήματα που διέθεσε ο Αλέξιος Αθανασάκης από την Πορταριά του Πηλίου. Μετά τις επανεκθέσεις του 2004 και του 2009, φιλοξενεί αρχαιολογικά ευρήματα από τη νεολιθική περίοδο έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Η έκθεση αναπτύσσεται σε οκτώ αίθουσες (1-8) στο ισόγειο του παλιού και νέου κτιρίου και περιλαμβάνει ευρήματα από τις αρχαιολογικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στον Νομό Μαγνησίας από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τις μέρες μας. Ενημερωτικά κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες βοηθούν τον επισκέπτη να αποκτήσει εμπεριστατωμένη άποψη για το είδος και τη χρήση των αρχαιολογικών ευρημάτων κατά την αρχαιότητα αλλά και για τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους προέρχονται αυτά. Πηγή: odysseus.culture.gr/


Επιμέλεια: M. Hulot

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος και η έρευνα του για τους κατοίκους της Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος της Αθήνας

Πρωτοπορία, όραμα, κοσμοπολιτισμός: Τα υλικά με τα οποία ήταν φτιαγμένος ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Μαριάννα Χαριτωνίδου για την δράση, την έρευνά του για τους κατοίκους της Αθήνας, την παρακαταθήκη του στην πόλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ρεπορτάζ / Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ποιος είναι ο διαβόητος Βρετανός λαθρέμπορος από την εταιρεία του οποίου ανακτήθηκαν πρόσφατα εκατοντάδες αρχαιότητες μετά από μακροχρόνια διεκδίκηση από το ελληνικό Δημόσιο;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σχέδια για τις Απόκριες του 1933 και τα έθιμα της Παλιάς Αθήνας

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι παληές αθηναϊκές Απόκρηες»: Πώς γιορτάζονταν πριν έναν αιώνα;

Μια σειρά από σχέδια που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Παναθήναια» σχετικά με τις Απόκριες και άρθρα από το περιοδικό «Μπουκέτο» για τα αποκριάτικα έθιμα της παλιάς Αθήνας.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Πού μπορούμε να δούμε το Ανάκτορο των Γιγάντων σε μια βόλτα μας στο κέντρο της πόλης και τι συμβολίζουν τα γλυπτά που υπάρχουν στο πρόπυλο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον αρχαιολόγο Γιάννη Θεοχάρη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ιστορία μιας πόλης / ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ποια ήταν η ολιγομελής ομάδα ΠΕΑΝ που έμεινε στην ιστορία για τις ριψοκίνδυνες δράσεις της ενάντια στους Ναζί; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου για την Πανελλήνιο Ένωση Αγωνιζομένων Νέων.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Ιστορία μιας πόλης / Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ. ο Φίλιππος Β’ οδηγεί τους Μακεδόνες σε μία μάχη η έκβαση της οποίας θα αλλάξει τον κόσμο. Τι σήμανε για τη Μακεδονία, την Αθήνα και τον ελλαδικό χώρο η Μάχη της Χαιρώνειας; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Ιωσήφ, συνεπιμελητή της έκθεσης που έχει ως θέμα την ιστορική μάχη και τρέχει αυτό το διάστημα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια (πριν έναν αιώνα)

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, πριν από έναν αιώνα

Η LiFO, σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, θα παρουσιάσει μια σειρά από ανέκδοτα και σπάνια ντοκουμέντα για διάφορα θέματα από τη λαμπρή, ή και όχι τόσο, ιστορία του τόπου μας. Ξεκινάμε με τον ιστορικό σταθμό του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, που δεν ήταν πάντοτε υπόγειος.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ιστορία μιας πόλης / Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ποιοι κάνουν χρήση ναρκωτικών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ελλάδα και ποιο είναι το κοινωνικό αποτύπωμα των ναρκωτικών στην Αθήνα της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό και ερευνητή Κωστή Γκοτσίνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινότητα πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Μια νέα έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο αποκαλύπτει τη ζωή των Ρωμαίων που έζησαν μέσα στις τάξεις του στρατού της Αυτοκρατορίας και την υπηρέτησαν πιστά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Η Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου-Ιδρύματος Αλεξανδρινού Πολιτισμού, που σκάβει στην Αλεξάνδρεια από το 1998 μιλά για τις ανασκαφές που πραγματοποιεί εκεί, τα μέχρι στιγμής ευρήματα, τον Μεγαλέξανδρο, τη σχέση του με την Αίγυπτο και το πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ του Netflix, στο οποίο συμμετείχε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Τα κτίρια του Αλέξανδρου Νικολούδη υπάρχουν παντού στην Αθήνα. Όμως γιατί γνωρίζουμε τόσο λίγα γι' αυτόν τον αρχιτέκτονα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Αμαλία Κωτσάκη.
THE LIFO TEAM
Βυζάντιο και Αφρική: Μια έκθεση με τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αφρική και Βυζάντιο: Τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Μέσα από σπάνια αντικείμενα η νέα έκθεση του Met αφηγείται την κεντρική θέση της Αφρικής στα διηπειρωτικά δίκτυα εμπορίου και πολιτιστικών ανταλλαγών με το Βυζάντιο.
THE LIFO TEAM
Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Πνύκα, Νυμφών, Φιλοπάππου: Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τη Λήδα Κωστάκη και τον Μάρκο Κατσιάνη για τους τρεις λόφους που βρίσκονται απέναντι από την Ακρόπολη (Πνύκας, Νυμφών και Μουσών-Φιλοπάππου) και καθόρισαν την εξέλιξη του αστικού ιστού της Αθήνας.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ