Η εκλογική μας δημοκρατία και οι εχθροί της

Η εκλογική μας δημοκρατία και οι εχθροί της Facebook Twitter
Στην πολιτική επιστήμη, η λεγόμενη εκλογική ή ανταγωνιστική δημοκρατία, με αιχμή την ελεύθερη αναμέτρηση μεταξύ αντίπαλων πολιτικών δυνάμεων, δεν συνιστά το μοναδικό μοντέλο δημοκρατίας. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΡΙΝ
από την Κυριακή των εκλογών δεν σκοπεύω να ανοίξω εδώ θεωρητική συζήτηση για τα μοντέλα ή τις μορφές δημοκρατίας. Διαπιστώνω απλώς ότι όσες ιδέες περί δημοκρατίας και αν έχουν προταθεί από τους θεωρητικούς, όσες εκδοχές και αν εμφανίζονται στο χαρτί, κανένας πλέον δεν απορρίπτει την εκλογική ή ανταγωνιστική δημοκρατία, δηλαδή αυτό που έχουμε και στη χώρα μας και που τώρα κορυφώνεται (και πιθανότατα θα το έχουμε ξανά και στις αρχές Ιουλίου). Στην πολιτική επιστήμη, η λεγόμενη εκλογική ή ανταγωνιστική δημοκρατία, με αιχμή την ελεύθερη αναμέτρηση μεταξύ αντίπαλων πολιτικών δυνάμεων, δεν συνιστά το μοναδικό μοντέλο δημοκρατίας.

Διάφορες άλλες ονομασίες και εναλλακτικές περιγραφές έχουν προσελκύσει την προσοχή των θεωρητικών εδώ και πολλές δεκαετίες: η συμμετοχική δημοκρατία, η διαβουλευτική, η αγωνιστική δημοκρατία. Πριν από είκοσι χρόνια, πάνω στο κύμα της εμπιστοσύνης στην παγκοσμιοποίηση, είχαν βγει άπειρα κείμενα για τη δημοκρατία έξω και πέρα από τα εθνικά κράτη για μια δημοκρατία κοσμοπολίτικη ή και παγκόσμια. Καθένα απ’ αυτά τα συστήματα αγκαλιάζει θερμά μια διάσταση που λέμε ότι υπολειτουργεί ή δεν εκφράζεται στο συμβατικό μας μοντέλο: την ενεργητική λαϊκή συμμετοχή, την προσεκτική διαβούλευση των πολιτών πριν από τη λήψη των σημαντικών πολιτικών αποφάσεων και πάει λέγοντας.

Οι επιμελώς σκηνοθετημένες «ανθρώπινες στιγμές» των πολιτικών, η προσπάθειά τους να εμφανιστούν πιο ποπ και λιγότερο θεσμικοί, μοιάζει περισσότερο με κίνηση απελπισίας παρά με συνειδητή επιλογή επικοινωνίας με τους νέους.

Υποθέτουμε όμως (και σε αυτό ελάχιστοι διαφωνούν) ότι ο εκλογικός ανταγωνισμός ανάμεσα στα κόμματα για την εξουσία είναι η βάση από όπου ξεκινάμε να μιλάμε για τα υπόλοιπα. Ότι είναι ο σκελετός πάνω στον οποίο χτίζονται και άλλες προτάσεις, αλλά χωρίς αυτόν δεν φανταζόμαστε πώς επιβιώνει η δημοκρατία. Υπάρχουν προφανώς χώροι που αμφισβητούν τη σημασία των αστικών εκλογών: η κλασική, αναρχική, αντιεκλογική άποψη ή η ανάλυση κομμάτων (στη μαχητική άκρα αριστερά) που πιστεύουν ότι σε μια άλλη μορφή κοινωνίας «δεν θα χρειάζονται» τέτοιες διαδικασίες. Στην πράξη όμως και μέσα στην εμπειρία η δημοκρατία των ανταγωνιστικών κομματικών επιλογών δεν έχει σοβαρούς αντιπάλους.

Έχει όμως έναν σημαντικό αντίπαλο: τον εαυτό της. Και γι’ αυτό ακριβώς θέλω να μιλήσω εδώ, μια ανάσα πριν από τις κάλπες. Η δημοκρατία του εκλογικού ανταγωνισμού διαβρώνεται από τον κούφιο και ανερμάτιστο πολιτικό λόγο. Υπονομεύεται από το σημαντικό ύψος προσωπικού πλούτου που πρέπει να έχει κάποιος ή κάποια για να κατέβει, όπως λέγεται κομψά, «με αξιώσεις στη μάχη». Καταντάει μια δημοκρατία στενόμυαλη και μίζερη από την απροθυμία των κομμάτων να συνομιλήσουν μεταξύ τους ή να ανταγωνιστούν με γόνιμο τρόπο.

Και τώρα, το γεγονός ότι οι πολιτικοί αρχηγοί σπεύδουν να μπουν στο τριπ του ΤikTok ή σε βιντεάκια με κρύα αστεία δεν δείχνει φυσικά κάποιον εκδημοκρατισμό της πολιτικής. Οι επιμελώς σκηνοθετημένες «ανθρώπινες στιγμές» των πολιτικών, η προσπάθειά τους να εμφανιστούν πιο ποπ και λιγότερο θεσμικοί, μοιάζει περισσότερο με κίνηση απελπισίας παρά με συνειδητή επιλογή επικοινωνίας με τους νέους.

Η δημοκρατία απειλείται έτσι από αυξημένες δόσεις γελοιότητας ή ασημαντότητας. Σε κάποιες χώρες υποφέρει από την ατονία ή το ισχνό ενδιαφέρον που προκαλούν οι διαμάχες των κομμάτων. Σε άλλες κοινωνίες την υποσκάπτει ο αποχαλινωμένος φανατισμός ή πολώσεις που δεν αντιστοιχούν στην αλήθεια των κοινωνικών και ιδεολογικών αντιθέσεων αλλά συντηρούν την εχθρότητα μέσα στο κοινωνικό σώμα.

Η εκλογική δημοκρατία στην Ελλάδα του ’23 μοιάζει να έχει δανειστεί κλίμα και από τις δυο περιπτώσεις: από τη μια βλέπεις πάντα θερμές κομματικές ταυτίσεις και παραταξιακές αγριοφωνάρες και από την άλλη αισθανόμαστε πως ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας δεν πήρε καν είδηση τη «σοβαρότητα της μάχης». Λίγες χιλιάδες στελέχη, ακόλουθοι, υποψήφιοι και φίλοι προσπάθησαν να κερδίσουν την προσοχή και την ίδια ώρα η σφαίρα της καθημερινής ζωής παρέμεινε απαθής.

Μια παλιά ανάλυση της εκλογικής δημοκρατίας έλεγε πως είναι ευεργετική μια ορισμένη απάθεια των μαζών. Κάποιοι παρατηρητές των πολιτικών πραγμάτων ισχυρίζονταν ότι για να έχουμε πολιτική σταθερότητα πρέπει να αποδεχτούμε την ύπαρξη των αμέτοχων και αδιάφορων πολιτών. Για να κυβερνηθεί απρόσκοπτα ένας τόπος πρέπει ικανό μέρος της κοινωνίας να μην έχει πολιτικά πάθη και να ασχολείται με άλλες υποθέσεις. Αυτή φυσικά η εκδοχή –που την είχαν μελετήσει στην αμερικανική πολιτική επιστήμη στη μακρινή δεκαετία του ’50– δύσκολα κρύβει την υποτίμηση και την περιφρόνηση για τους απλούς ανθρώπους. Όπως ο λαϊκισμός συχνά αποθεώνει την αιώνια πολιτική σοφία του λαού, έτσι και αυτός ο ελιτίστικος αντιλαϊκισμός βάζει πάνω από όλες τις αξίες τη σταθερότητα και την τεχνοκρατία.

Όπως και να έχει πάντως, η συμβατική μας εκλογική δημοκρατία φανερώνει τα προβλήματα και τα κενά της. Μοιάζει να μην μπορεί να συγκινήσει περισσότερους, να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει τους νεότερους. Κινδυνεύει έτσι να πάθει αυτό που συνέβη με την αγορά των εφημερίδων στο περίπτερο: να γίνει μια ιστορία «μεγάλων ανθρώπων» ή κάποιων λίγων, νεότερων, με φιλοδοξίες και από οικογένειες πολιτικοποιημένων γονιών.

Όποια και αν είναι τα αποτελέσματα αυτής της εκλογικής μάχης, οι εσωτερικές αδράνειες και τα οικεία δεινά του μοντέλου πρέπει να συζητηθούν και κυρίως να καταπολεμηθούν με σύστημα. Ποια είναι τα δεινά; Αυτοί και αυτές που μπορούν να κάνουν καμπάνιες πρέπει να έχουν πολύ χρήμα, οι δικτυώσεις με συμφέροντα συνεχίζουν να δηλητηριάζουν την αντιπροσώπευση, ενώ τα προγράμματα αποτελούν συχνά πρόσχημα για παράθεση ευχών και όχι κάτι σοβαρό. Όλα αυτά μαζί με την ινσταγκραμική πόζα μπορούν και αφαιρούν ουσία από τη δημοκρατία.

Φυσικά και δεν είναι νεκρή (όπως λένε με ευκολία κάποιοι) η αντιπροσωπευτική δημοκρατία ούτε επιτρέπεται να μιλάει κανείς για το «πανηγυράκι των εκλογών» με ύφος απαξίωσης και αφόρητη ηθική έπαρση. Είναι όμως αδιάψευστα τα συμπτώματα της δημοκρατικής κόπωσης και το πολιτικό σύστημα χρειάζεται επανεκκίνηση. Άλλωστε από το 2020 βαδίζουμε διεθνώς σε έναν νέο ιστορικο-πολιτικό κύκλο που θέλει περισσότερη πολιτική και λιγότερη επικοινωνία. Όποιοι καταφέρουν να ενσαρκώσουν ένα καλύτερο παράδειγμα πολιτικής θα προφυλάξουν τη δημοκρατία από τον ιό της ασημαντότητας και του κυνισμού που μόνο τους αντιδημοκράτες ευνοεί.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιώργος Σιάκας: «Οι έρευνες κοινής γνώμης είναι μια φωτογραφία του χθες και μάλιστα κουνημένη»

Οπτική Γωνία / Τελικά, πόσο αξιόπιστες είναι οι δημοσκοπήσεις;

Ποιο είναι το επιστημονικό υπόβαθρο των δημοσκοπήσεων; Χρησιμοποιούνται για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη; Το καταφέρνουν; Ο Γιώργος Σιάκας, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, μας απαντά.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ