Η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ετοιμάζεται να προωθήσει στη Βουλή το «11ο Δικαστικό Πακέτο» (11. Yargı Paketi), ένα νέο νομοθετικό πακέτο που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε νομικούς κύκλους, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα της Τουρκίας.
Οι νέες διατάξεις περιλαμβάνουν ποινές φυλάκισης για «προπαγάνδα υπέρ ΛΟΑΤΚΙ», καθώς και αύξηση της ηλικίας για χειρουργική αλλαγή φύλου από τα 18 στα 25 έτη. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο προσχέδιο του νομοσχεδίου: «Όποιος εμπλέκεται σε ή ενθαρρύνει δημόσια, επαινεί ή υποκινεί στάσεις ή συμπεριφορές αντίθετες με το βιολογικό φύλο που του έχει αποδοθεί κατά τη γέννηση και τη γενική ηθική τιμωρείται με φυλάκιση από ένα έως τρία έτη».
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το πακέτο στοχεύει στη «διαφύλαξη της ηθικής και της κοινωνικής τάξης», ωστόσο οργανώσεις όπως η Kaos GL και η LGBTI+ Association Turkey καταγγέλλουν ότι πρόκειται για μια συντονισμένη επίθεση κατά της ελευθερίας της έκφρασης και της ταυτότητας φύλου. Πολλοί κάνουν λόγο για «ποινικοποίηση της ύπαρξης» των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, καθώς το νομοσχέδιο περιλαμβάνει ασαφείς διατάξεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δίωξη ακόμα και για δημόσια υποστήριξη ΛΟΑΤΚΙ θεμάτων.
Εάν τεθεί σε ισχύ αυτός ο κανονισμός, θα επηρεάσει όχι μόνο τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αλλά και τις ψηφιακές πλατφόρμες που παρουσιάζουν ιστορίες για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Μια πρόσθετη διάταξη θα προστεθεί στο άρθρο 225, η οποία θα ορίζει ότι «Εάν άτομα του ίδιου φύλου τελέσουν αρραβώνα ή γάμο, τα άτομα αυτά θα καταδικάζονται σε φυλάκιση από ένα έτος και έξι μήνες έως τέσσερα έτη». Η τρέχουσα ποινή για το έγκλημα της «εμπλοκής σε ανοιχτή σεξουαλική επαφή ή επιδειξιομανία», η οποία κυμαίνεται μεταξύ 6 μηνών και 1 έτους, θα αυξηθεί από ένα έτος σε τρία έτη. Η αιτιολόγηση του άρθρου αναφέρει: «Ο κανονισμός στοχεύει στην ανατροφή σωματικά και ψυχικά υγιών ατόμων και γενεών και στην προστασία του θεσμού της οικογένειας και της κοινωνικής δομής».
Το προσχέδιο του 11ου Πακέτου Δικαιοσύνης περιλαμβάνει επίσης κανονισμούς που δυσχεραίνουν την υποβολή σε χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου. Η ηλικία για την επέμβαση αλλαγής φύλου αυξήθηκε από 18 σε 25 έτη. Οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για την επέμβαση αλλαγής φύλου ρυθμίζονται ως εξής:
- Ο αιτών πρέπει να είναι άνω των 25 ετών και να μην είναι παντρεμένος.
- Η αναγκαιότητα της αλλαγής φύλου από άποψη ψυχικής υγείας πρέπει να τεκμηριώνεται με επίσημη έκθεση υγειονομικού συμβουλίου από ένα πλήρως εξοπλισμένο νοσοκομείο εκπαίδευσης και έρευνας που έχει οριστεί από το Υπουργείο Υγείας.
- Η παρούσα έκθεση θα δοθεί μετά από τέσσερις αξιολογήσεις με διαφορά τουλάχιστον τριών μηνών μεταξύ τους.
- Εάν επιβεβαιωθεί από την επίσημη έκθεση του υγειονομικού συμβουλίου που εκδίδεται από το ορισμένο νοσοκομείο, το δικαστήριο θα προβεί στις απαραίτητες διορθώσεις στο μητρώο πληθυσμού.
Στις αιτιολογήσεις των άρθρων σχετικά με την αλλαγή φύλου, αναφέρθηκε ότι «Παρόλο που έχει δοθεί στα άτομα η ευκαιρία να αλλάξουν το φύλο τους, αυτό δεν είναι ένα δικαίωμα από το οποίο μπορούν να απορριφθούν απολύτως τα άτομα και η αναγκαιότητα της αλλαγής φύλου πρέπει να αποδειχθεί επιστημονικά». Η αιτιολόγηση τόνιζε την ανάγκη προστασίας των ατόμων που είναι «προσανατολισμένα» στην αλλαγή φύλου, των νέων, του οικογενειακού θεσμού και της κοινωνίας, και ανέφερε ότι ήταν υποχρέωση του κράτους βάσει του Συντάγματος να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση.
Τουρκία: Κριτική για πολιτικά κίνητρα πίσω από το νέο νομοσχέδιο για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα
Πολιτικοί αναλυτές στην Άγκυρα εκτιμούν ότι το 11ο Πακέτο Δικαιοσύνης αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής του Ερντογάν να συσπειρώσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους ενόψει των δημοτικών εκλογών του 2026. Μετά την ήττα του κυβερνώντος κόμματος AKP στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, το κυβερνητικό αφήγημα στρέφεται ολοένα και περισσότερο σε «ζητήματα αξιών», με την κυβέρνηση να επιχειρεί να εμφανιστεί ως θεματοφύλακας των «παραδοσιακών οικογενειακών δομών».
Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η διατύπωση του νομοσχεδίου αφήνει μεγάλο περιθώριο αυθαιρεσίας στις αρχές. Όπως αναφέρει ο Τούρκος συνταγματολόγος Μεχμέτ Οζντεμίρ, «ο νόμος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να τιμωρηθεί κάθε άτομο ή οργανισμός που εκφράζει αλληλεγγύη προς τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, είτε μέσω εκδήλωσης είτε ακόμα και ανάρτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
Η αύξηση της ελάχιστης ηλικίας για νομική και ιατρική αλλαγή φύλου στα 25 έτη θεωρείται εξίσου προβληματική. Μέχρι σήμερα, οι ενήλικοι άνω των 18 μπορούσαν να αιτηθούν αλλαγή φύλου μετά από ιατρική γνωμάτευση. Το νέο όριο, ωστόσο, θεωρείται από οργανώσεις δικαιωμάτων ως «περιορισμός της αυτοδιάθεσης» και «παρέμβαση στο σώμα και την ταυτότητα των πολιτών».
Οι αντιδράσεις στο εντός και εκτός Τουρκίας
Η είδηση του νομοσχεδίου προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις. Η Διεθνής Αμνηστία εξέδωσε ανακοίνωση καλώντας την τουρκική κυβέρνηση να αποσύρει τις διατάξεις που «στοχοποιούν μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα για πολιτικά οφέλη». Παράλληλα, ευρωβουλευτές από το κόμμα των Πρασίνων και των Σοσιαλδημοκρατών κάλεσαν την Κομισιόν να επανεξετάσει τη χρηματοδοτική συνεργασία με την Τουρκία στον τομέα της Δικαιοσύνης, εφόσον εγκριθεί ο νόμος.
Η τουρκική αντιπολίτευση εμφανίζεται διχασμένη: Οι κεμαλιστές από το CHP (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα), θέλουν να εμφανιστούν αντίθετοι από την κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θέλουν να δείξουν ότι είναι προοδευτική (εντός των στενών πλαισίων της τουρκικής κοινωνίας), όμως βρίσκονται παγιδευμένοι στην προσπάθεια να προσελκύσουν την ακραία εθνικιστική και συντηρητική πλειονότητα των Τούρκων ψηφοφόρων, συνεπώς κατηγορούν το AKP για «ηθικό πανικό» και προσπάθεια περισπασμού από τα πραγματικά οικονομικά προβλήματα της χώρας. Παράλληλα το Καλό Κόμμα (ΙΥΙ Parti) τηρεί σιωπή, φοβούμενο αντίδραση από τους συντηρητικούς ψηφοφόρους του.
Παράλληλα, ακτιβιστές της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας οργανώνουν πορείες και εκστρατείες ενημέρωσης, τόσο στην Τουρκία όσο και στη διασπορά, με το σύνθημα: «Aşk suç değildir – Η αγάπη δεν είναι έγκλημα».
Εφόσον το 11ο Πακέτο Δικαιοσύνης εγκριθεί, θα σηματοδοτήσει σημαντική οπισθοδρόμηση στα ζητήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, ισότητας φύλων και ελευθερίας της έκφρασης στην Τουρκία. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι πρόκειται για ένα «δοκιμαστικό βήμα» προς την πλήρη ποινικοποίηση της ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητας, κάτι που θα επηρεάσει σοβαρά τις σχέσεις της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη. Το ζήτημα παραμένει ανοικτό, με την κοινοβουλευτική επιτροπή να αναμένεται να εξετάσει το σχέδιο νόμου μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Μέχρι τότε, οι αντιδράσεις εντός και εκτός Τουρκίας φαίνεται να εντείνονται, αναδεικνύοντας το βαθύ κοινωνικό ρήγμα γύρω από την ταυτότητα, την ελευθερία και την ανεκτικότητα.
