Μια νέα συμφωνία ειρήνης με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας ανοίγει τον δρόμο για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας έπειτα από τρεις δεκαετίες. Παράλληλα, διαμορφώνονται νέες στρατηγικές ισορροπίες στον Νότιο Καύκασο.
Στις 8 Αυγούστου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ φιλοξένησε τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ και τον πρωθυπουργό της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν στον Λευκό Οίκο, όπου υπέγραψαν κοινή διακήρυξη για μια μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία, καθώς και για τον Διάδρομο Ζανγκεζούρ, μια στρατηγική οδική και σιδηροδρομική αρτηρία που θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα Ναχτσιβάν.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Αρμενία παραχώρησε για 99 χρόνια σε αμερικανική εταιρεία την εκμετάλλευση του τμήματος του διαδρόμου που διέρχεται από την επαρχία Σιούνικ. Ο διάδρομος μετονομάστηκε επίσημα σε “Trump Route for International Peace and Prosperity (TRIPP)”.
Ευκαιρίες για την Τουρκία
Η Τουρκία, που είχε συνδέσει την εξομάλυνση των σχέσεων με την Αρμενία με την επίτευξη ειρήνης με το Αζερμπαϊτζάν, βλέπει πλέον τον δρόμο ανοιχτό για τη σύναψη επίσημων διπλωματικών δεσμών με το Ερεβάν. Το τουρκικό ΥΠΕΞ χαιρέτισε με αισιοδοξία τη συμφωνία και συνεχάρη τις ΗΠΑ για την πρωτοβουλία.
Η αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας–Αρμενίας μπορεί επίσης να οδηγήσει στο άνοιγμα των συνόρων, ενισχύοντας τις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις, ιδίως για τις ανατολικές τουρκικές επαρχίες που γειτνιάζουν με την Αρμενία. Τα σύνορα είναι κλειστά από το 1993 λόγω των συγκρούσεων για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Ο Διάδρομος Ζανγκεζούρ και τα Ενεργειακά
Ο διάδρομος Ζανγκεζούρ θεωρείται κρίσιμος για την Τουρκία, καθώς προσφέρει στρατηγική πρόσβαση προς την Κασπία και τις τουρκόφωνες δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, χωρίς να απαιτείται διέλευση μέσω Ιράν. Περιλαμβάνει σχεδιαζόμενους αγωγούς φυσικού αερίου και πετρελαίου, σιδηροδρομικές γραμμές και οδικές συνδέσεις.
Ωστόσο, η πρόοδος είναι άνιση: ενώ το Αζερμπαϊτζάν έχει σχεδόν ολοκληρώσει τις δικές του υποδομές, η Αρμενία δεν έχει ξεκινήσει σημαντικά έργα στο δικό της τμήμα μήκους 43 χλμ. Αναμένεται συνταγματική αναθεώρηση στην Αρμενία το 2026 ώστε να αφαιρεθούν εδαφικές αξιώσεις που αποτελούν εμπόδιο στην πλήρη εξομάλυνση.
Αντιδράσεις από Ρωσία και Ιράν
Η Ρωσία, άλλοτε βασικός διαμεσολαβητής, φαίνεται πλέον αποδυναμωμένη λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Το Ιράν, από την πλευρά του, ανησυχεί πως θα αποκλειστεί από τη ζωτικής σημασίας αρμενική χερσαία διασύνδεση. Ο πρώην ΥΠΕΞ του Ιράν Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί κατηγόρησε το ΝΑΤΟ για απόπειρα περικύκλωσης της Ρωσίας και του Ιράν μέσω του διαδρόμου.
Ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν, πάντως, υιοθέτησε πιο συναινετική στάση, δηλώνοντας ότι οι ανησυχίες της Τεχεράνης έχουν ληφθεί υπόψη. Μάλιστα, πρόκειται να πραγματοποιήσει τετραήμερη επίσκεψη στην Αρμενία, μετά από πρόσφατο ταξίδι στο Αζερμπαϊτζάν όπου υπέγραψε επτά μνημόνια συνεργασίας.
Η συμφωνία Αζερμπαϊτζάν–Αρμενίας υπό αμερικανική αιγίδα αλλάζει τα δεδομένα στον Νότιο Καύκασο, επανατοποθετώντας την Τουρκία ως κεντρικό γεωπολιτικό παίκτη, την ώρα που η Ρωσία αποδυναμώνεται και το Ιράν βρίσκεται σε αμυντική στάση. Το μέλλον του διαδρόμου Ζανγκεζούρ και οι εσωτερικές εξελίξεις στην Αρμενία θα καθορίσουν το αν η περιοχή θα γνωρίσει σταθερότητα ή νέες εντάσεις.
