Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) παρουσίασε την Πέμπτη έναν νέο οδικό χάρτη άμυνας, που όπως δηλώνει, θέτει τις βάσεις για την «υλική ανεξαρτησία» της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της ασφάλειας.
Το 16σέλιδο έγγραφο στοχεύει να προετοιμάσει το μπλοκ ώστε να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του πριν από το τέλος της δεκαετίας, μια περίοδο που, σύμφωνα με ορισμένες μυστικές υπηρεσίες, η Ρωσία ενδέχεται να επιτεθεί σε άλλη χώρα.
Η Κομισιόν θέλει να περάσει από τη θεωρία στην πράξη, δίνοντας συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και στόχους για προτεραιότητες που είχαν ήδη εντοπιστεί σε προηγούμενες μελέτες. Μεταξύ αυτών, τέσσερα πανευρωπαϊκά εμβληματικά έργα θεωρούνται κατεπείγοντα: το Eastern Flank Watch, το Drone Defence Initiative (πρώην “Drone Wall”), το European Air Shield και το European Space Shield.
Το πιο φιλόδοξο από αυτά, το Drone Defence Initiative, προβλέπεται να είναι πλήρως λειτουργικό έως το τέλος του 2027. Παρ’ όλα αυτά, η Κομισιόν δεν ανακοίνωσε νέες πηγές χρηματοδότησης, ούτε ανέφερε λεπτομέρειες για το κόστος ή την τεχνική υλοποίηση των έργων. Αυτές οι πληροφορίες αναμένονται σε επόμενο στάδιο.
«Αυτοδυναμία σημαίνει ανεξαρτησία» – Η φιλοδοξία της ΕΕ
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Άμυνας, Άντριους Κουμπίλιους, υπογράμμισε ότι στόχος είναι να καταστεί η Ευρώπη αυτάρκης στην άμυνα. «Η αυτοδυναμία σημαίνει να έχουμε τη δική μας παραγωγή, να μπορούμε να εκσυγχρονίζουμε τη βιομηχανία μας και να τη χρηματοδοτούμε με ευρωπαϊκούς πόρους», τόνισε.
Σήμερα, σχεδόν το 80% του στρατιωτικού εξοπλισμού που αγοράζουν τα κράτη μέλη της Ε.Ε. προέρχεται εκτός Ευρώπης, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με έκθεση του πρώην Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι. Ο νέος οδικός χάρτης επιχειρεί να αντιστρέψει αυτή την εξάρτηση, ενθαρρύνοντας κοινές ευρωπαϊκές προμήθειες για μείωση κόστους και ταχύτερες παραδόσεις.
Στόχος είναι να κλείσουν τα «κενά δυνατοτήτων» και να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη αγοράζουν ευρωπαϊκά. Παρ’ όλα αυτά, η Κομισιόν ξεκαθαρίζει ότι δεν φιλοδοξεί να δημιουργήσει επιχειρησιακές στρατιωτικές δομές, καθώς αυτές παραμένουν στην αρμοδιότητα του ΝΑΤΟ.
Το ΝΑΤΟ, οι μη μέλη και η «γκρίζα ζώνη»
Ένα ζήτημα που προκύπτει είναι τι συμβαίνει με τις τέσσερις χώρες της Ε.Ε. που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ (Ιρλανδία, Αυστρία, Κύπρος, Μάλτα). Σύμφωνα με αξιωματούχο της Επιτροπής, σε περίπτωση κρίσης, «το ΝΑΤΟ θα έχει τον επιχειρησιακό ρόλο, αλλά θα υπάρξουν κατάλληλες συμφωνίες με τα κράτη εκτός ΝΑΤΟ». Ο ίδιος πρόσθεσε πως «αν τα μη μέλη συμμετέχουν στη δημιουργία δυνατοτήτων, το κάνουν επειδή θεωρούν ότι ίσως χρειαστεί να συμβάλουν στο μέλλον».
Η Ουάσινγκτον εξακολουθεί να είναι ο κύριος παράγοντας πίσω από το ΝΑΤΟ, αλλά αναλυτές εκτιμούν ότι οι ΗΠΑ θα μειώσουν σταδιακά την παρουσία τους στην Ευρώπη, στρέφοντας την προσοχή τους στον Ινδο-Ειρηνικό.
Πρόσφατα περιστατικά παραβίασης του εναέριου χώρου σε Πολωνία, Δανία, Εσθονία και Ρουμανία αποκάλυψαν επίσης δυσλειτουργίες στην ταχύτητα αντίδρασης της Συμμαχίας, ιδίως λόγω των διαφορετικών εθνικών περιορισμών στη λήψη στρατιωτικών αποφάσεων.
Η Κομισιόν ως «βιομηχανικός επιταχυντής» και οι πρώτες αντιδράσεις
Η αμυντική πολιτική αποτελεί ευαίσθητο πεδίο όπου τα κράτη μέλη διατηρούν τον πλήρη έλεγχο. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιορίζεται κυρίως σε ρόλο βιομηχανικού συντονιστή.
Ορισμένα κράτη έχουν ήδη εκφράσει ενστάσεις απέναντι σε προτάσεις της Κομισιόν, όπως οι ετήσιες αξιολογήσεις των αμυντικών αγορών. Η Σουηδία, σε έγγραφο θέσεων, προειδοποίησε ότι η γραφειοκρατία μπορεί να αποσπάσει την προσοχή από την «πραγματική αποστολή», δηλαδή την ενίσχυση της επιχειρησιακής ετοιμότητας.
Ωστόσο, υπάρχουν θετικά σημάδια. Χώρες-μέλη συμμετέχουν ήδη σε ομάδες δυνατοτήτων για κοινές προμήθειες σε τομείς όπως η αντιαεροπορική άμυνα, τα drones, τα πυρομαχικά και τα συστήματα πυροβολικού. Για παράδειγμα, η Ολλανδία και η Λετονία ηγούνται μιας νέας συμμαχίας για τεχνολογίες drones.
Οι ηγέτες της Ε.Ε. θα συζητήσουν τον νέο οδικό χάρτη στην επικείμενη σύνοδο κορυφής της 23ης Οκτωβρίου, όπου η άμυνα θα βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας. Σε προσχέδιο συμπερασμάτων που διέρρευσε, αναφέρεται ότι πρέπει να δοθεί «ιδιαίτερη προσοχή σε συγκεκριμένα έργα ενίσχυσης των κοινών αντιαεροπορικών και αντιαντιdrone δυνατοτήτων» και να επιταχυνθεί η ανάπτυξη διαστημικών υποδομών άμυνας.
Απαντώντας σε ερώτηση αν η Ε.Ε. εστιάζει υπερβολικά στις άμεσες απειλές, ο Κουμπίλιους παραδέχθηκε: «Τα drone στην Ουκρανία εμφανίστηκαν μαζικά ήδη από το 2023, αλλά για διάφορους λόγους δεν ήμασταν έτοιμοι. Δεν πρέπει να το επαναλάβουμε».
Συνολικά, ο νέος οδικός χάρτης δεν φέρνει άμεση χρηματοδότηση, αλλά σηματοδοτεί μια ιστορική μετατόπιση: από την εξάρτηση από τις ΗΠΑ, προς μια ευρωπαϊκή αμυντική αυτάρκεια. Μια προσπάθεια που θα δοκιμάσει την ενότητα, τη βιομηχανική ισχύ και τη στρατηγική βούληση της Ε.Ε. μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Με πληροφορίες από Euronews
