Αρχείο Καβάφη: Οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο ψηφιακό αρχείο

Αρχείο Καβάφη: Οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο ψηφιακό αρχείο Facebook Twitter
Πώς το Αρχείο Καβάφη θα μετατραπεί σε ένα ψηφιακό ερευνητικό τόπο για την χρήση, την επανάχρηση και τη διασύνδεση φιλολογικών δεδομένων;
0

Σε ένα πολύ πρόσφατο άρθρο του, ο John Stack, Ψηφιακός Διευθυντής του Science Museum του Λονδίνου, ισχυρίζεται πως «ένα αρχείο δεν είναι πλέον μόνο μία φυσική οντότητα, αλλά και ένας ψηφιακός τόπος».

Οι προσταγές της ψηφιακότητας, τονίζει ο Stack, και η εξέλιξη των μουσειακών και αρχειακών συλλογών κατά την τελευταία 25ετία, καλούν τα αρχεία και εν γένει τους πολιτιστικούς οργανισμούς να επαναπροσδιορίσουν την εν πολλοίς εδώ και δεκαετίες εδραιωμένη αποστολή τους.

Είναι αληθές πως τα αρχεία πρέπει πλέον να υποστηρίζουν τη συλλογή, την επιμέλεια, τη διατήρηση, την πρόσβαση και τη διάθεση ψηφιακών τεκμηρίων πολλαπλών τύπων από τον ευρύτερο χώρο της ψηφιακής κληρονομιάς.

Αυτές οι νέες μορφές συλλογών απαιτούν νέες πολιτικές, νέες υποδομές και νέες προσεγγίσεις για το πώς και πού μπορεί το περιεχόμενο να καταστεί προσβάσιμο.

Η νέα ψηφιακή συνθήκη απαιτεί συνεπώς από τα αρχεία και τους πολιτιστικούς φορείς να αναδιαμορφώσουν τη νέα, παγκόσμια εμβέλεια και αποστολή τους: Η είσοδος ενός αρχείου είναι πλέον η σελίδα αποτελεσμάτων της μηχανής αναζήτησής του.

Οι νέες προθήκες είναι τα web interfaces. Οι νέες επεξηγηματικές λεζάντες είναι πολυμεσικές αφηγήσεις και διαδραστικά ψηφιακά τεκμήρια και εκθέματα, τα οποία απευθύνονται με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές ομάδες κοινού και απαντούν στις προσδοκίες και στις ανάγκες τους.

Κατά καιρούς, και εν μέσω μίας ολοένα αυξανόμενης παρουσίας ψηφιακών πρωτοβουλιών και υποδομών στη χώρα έχουν εκφραστεί απολύτως δικαιολογημένες επιφυλάξεις για τη χρησιμότητα και χρηστικότητα των ψηφιοποιημένων αρχείων στη φιλολογική έρευνα.

Οι περισσότεροι ερευνητές σήμερα δημιουργούν και οργανώνουν οι ίδιοι ψηφιακούς πόρους, και εμπλέκονται εκτενώς και στη δραστηριότητα της ψηφιακής επικοινωνίας, είτε μέσω ψηφιακών δημοσιεύσεων ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι μέθοδοι ψηφιακής επικοινωνίας και συνεργασίας είναι πλέον θεμελιώδεις στη διάχυση αλλά και στην τεκμηρίωση ερευνητικών αποτελεσμάτων.

Κατά αυτόν τον τρόπο, και μέσω της διαρκούς επανάχρησης, επανερμηνείας και δημοσιοποίησης ψηφιακών πόρων, παρατηρούμε να αναπτύσσεται ένα διαρκώς βελτιούμενο πλαίσιο για την κατανόηση της ερευνητικής αξίας του ψηφιακού περιεχομένου, τη βιωσιμότητά του, και το μετασχηματισμό της παραγωγής και κατανάλωσης γνώσης.

Ποιος ο ρόλος, λοιπόν, που φιλοδοξεί να διαδραματίσει το Αρχείο Καβάφη στο τοπίο των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών και, δη, της Ψηφιακής Φιλολογίας;

Κατά καιρούς, και εν μέσω μίας ολοένα αυξανόμενης παρουσίας ψηφιακών πρωτοβουλιών και υποδομών στη χώρα έχουν εκφραστεί απολύτως δικαιολογημένες επιφυλάξεις για τη χρησιμότητα και χρηστικότητα των ψηφιοποιημένων αρχείων στη φιλολογική έρευνα.

Όπως πολύ εύστοχα είχε παρατηρήσει σε μία ομιλία του το 2015 ο κ. Τάκης Καγιαλής, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Αρχείου Καβάφη, «Κανείς δεν είναι σε θέση να μετρήσει πόσοι νεοελληνιστές αξιοποιούν σήμερα ερευνητικά τον ψηφιοποιημένο πλούτο του ελληνικού 19ου αλλά και 20ού αιώνα, ούτε και κυρίως με τι τρόπο το κάνουν. Εμπειρικά, ωστόσο, θα αποτολμούσα, ισχυριζόταν τότε ο κ. Καγιαλής, την εκτίμηση ότι οι νεοελληνιστές δεν προσεγγίζουν το αντικείμενο με διαφορετικό τρόπο από ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν».

Πώς μπορεί, λοιπόν, να επιτευχθεί αυτή η αλλαγή παραδείγματος, πώς μπορεί το Αρχείο Καβάφη να αποτελέσει μέρος της καταλυτικής αυτής διαδικασίας;

Πώς, με άλλα λόγια, το Αρχείο Καβάφη θα μετατραπεί σε ένα ψηφιακό ερευνητικό τόπο για την χρήση, την επανάχρηση και τη διασύνδεση φιλολογικών δεδομένων;

Αρχείο Καβάφη: Οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο ψηφιακό αρχείο Facebook Twitter
Από την πλευρά του, το Αρχείο Καβάφη καλείται να διερωτηθεί, ποια είναι η διάδραση την οποία προσδοκά και ενθαρρύνει μεταξύ ερευνητών και αρχειακού υλικού. Στη φωτογραφία, το ψηφιοποιημένο ποίημα «Από Υαλί Χρωματιστό». © Αρχείο Καβάφη / Ίδρυμα Ωνάση

Ο πιο εμπεριστατωμένος, και ίσως μοναδικός τρόπος να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα είναι η συστηματική τεκμηρίωση των απαιτήσεων των χρηστών –εν προκειμένω των ερευνητών–  με βάση τη λεπτομερή, πολύπλευρη και πλούσια κατανόηση των πρακτικών και των αναγκών τους.

Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στο ότι, προκειμένου να διασφαλιστεί η καταλληλότητα των ψηφιακών πόρων για ερευνητικούς σκοπούς, δεν αρκεί να γνωρίζουμε αφ' υψηλού ποιους συγκεκριμένες λειτουργίες αποζητούν οι μελετητές ή πώς χρησιμοποιούν αυτή τη στιγμή ψηφιακά εργαλεία και υπηρεσίες, αλλά είναι απαραίτητο να μελετήσουμε αυτές τις διαστάσεις στο πλαίσιο μίας στοχοθετημένης προοπτικής στις πρακτικές της έρευνας σε ψηφιακά λογοτεχνικά αρχεία με επίκεντρο τον ίδιο το χρήστη.

Ταυτόχρονα, από την πλευρά του, το Αρχείο Καβάφη καλείται να διερωτηθεί ποια είναι η διάδραση την οποία προσδοκά και ενθαρρύνει μεταξύ ερευνητών και αρχειακού υλικού: Παθητική αναζήτηση; Επανάχρηση; Εμπλουτισμό;

Ποιος είναι ο βαθμός πολυπλοκότητας του περιεχομένου και πώς αυτός αντιμετωπίζεται; Πώς μπορεί η άνωθεν, θεσμική οργάνωση να συναντηθεί με μία «μετα-κηδεμονική», χρηστο-κεντρική, εμπειρική προσέγγιση;

Με την ανάπτυξη και τη διάθεση προς χρήση ψηφιακών συλλογών για έρευνα μπορούμε πλέον να αναπτύξουμε ερωτήματα σχετικά με το πώς το ψηφιακό περιεχόμενο δεν μας βοηθά μόνο να κάνουμε έρευνα αποτελεσματικότερα, αλλά και κάτι παραπάνω: το ψηφιακό περιεχόμενο δύναται και καλείται να λειτουργήσει ως μία αιρετική, μετασχηματιστική παρέμβαση που διαταράσσει τα επιστημολογικά παραδείγματα και ενθαρρύνει την εμφάνιση νέων ειδών διανόησης.

* Απόσπασμα από την εισήγηση της Αγιάτης Μπενάρδου στην εκδήλωση Οργάνωση και Πολιτική Διάθεσης Αρχειακών Πηγών - «Μιαν υδατογραφία άνευ υπογραφής«, που διοργάνωσε το Ίδρυμα Ωνάση στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στις 9/4/19.

Τech & Science
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Mounjaro: Βρετανοί ξεσπούν για την αύξηση στην τιμή - «Ντροπή, ήταν σαν μαγικό φίλτρο και τώρα το χάνω»

Τech & Science / Mounjaro: Βρετανοί ξεσπούν για την αύξηση στην τιμή - «Ντροπή, ήταν σαν μαγικό φίλτρο και τώρα το χάνω»

Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται ότι δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν το φάρμακο, με τους ίδιους να ανησυχούν για την ψυχική και σωματική τους υγεία
LIFO NEWSROOM
Νέα έρευνα: Επιστήμονες λένε ότι βρήκαν τον κρυφό «διακόπτη» που κάνει το λίπος να καίει θερμίδες

Τech & Science / Νέα έρευνα: Επιστήμονες λένε ότι βρήκαν τον κρυφό «διακόπτη» για απώλεια βάρους

Η μελέτη δεν περιελάμβανε ανθρώπους - Προηγούμενη έρευνα έχει υπονοήσει ότι ένα συγκεκριμένο αμινοξύ μπορεί να είναι ένας παράγοντας αλλά μέχρι τώρα ο ρόλος του δεν ήταν σαφής
LIFO NEWSROOM
Τα πρόσωπα των πρώτων κατοίκων της νότιας Ινδίας: Σκελετοί 2.500 ετών αποκαλύπτουν την αλήθεια

Τech & Science / Τα πρόσωπα των πρώτων κατοίκων της νότιας Ινδίας: Σκελετοί 2.500 ετών αποκαλύπτουν την αλήθεια

Ερευνητές ανασυνθέτουν ψηφιακά τα πρόσωπα από σκελετούς 2.500 ετών στην Ινδία, αποκαλύπτοντας την ποικιλομορφία και τις αρχαίες ρίζες των πρώτων κατοίκων της Νότιας Ινδίας
LIFO NEWSROOM
Η φωτορύπανση αλλάζει τις συνήθειες των πουλιών: Ξαγρυπνούν έως και μία ώρα παραπάνω στις πόλεις

Τech & Science / Η φωτορύπανση αλλάζει τις συνήθειες των πουλιών: Ξαγρυπνούν έως και μία ώρα παραπάνω στις πόλεις

Έρευνα δείχνει ότι τα πουλιά σε περιοχές με φωτορύπανση μένουν ξύπνια έως και μία ώρα περισσότερο την ημέρα - Πώς επηρεάζονται τα είδη και γιατί η αλλαγή αυτή ανησυχεί τους επιστήμονες
LIFO NEWSROOM
Η Meta παγώνει τις προσλήψεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη, μετά τις δαπανηρές κινήσεις Ζούκερμπεργκ

Τech & Science / Η Meta παγώνει τις προσλήψεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη, μετά τις δαπανηρές κινήσεις Ζούκερμπεργκ

Ο Ζούκερμπεργκ είχε αναλάβει προσωπικά την προσέλκυση ταλέντων από OpenAI, Google DeepMind και άλλες εταιρείες, προσφέροντας πακέτα αποδοχών ακόμη και 100 εκατ. δολαρίων
LIFO NEWSROOM