Ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, για τον οποίο και οι δύο πλευρές προετοιμάζονταν επί δεκαετίες, έχει ξεσπάσει και είναι τρομακτικός.
Την ώρα που στο Τελ Αβίβ και την Τεχεράνη τα σωστικά συνεργεία αναζητούν επιζώντες στα χαλάσματα, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι δηλώνουν πως χρειάζονται τουλάχιστον δύο εβδομάδες για να αποδυναμώσουν τις πυρηνικές και πυραυλικές δυνατότητες του Ιράν. Αυτό σημαίνει πως η αναμέτρηση που ακολουθεί θα αποτελέσει δοκιμασία αντοχής και για τις δύο χώρες. Ακόμη κι έτσι, το Ισραήλ ίσως χρειαστεί τις ΗΠΑ για να καταφέρουν το τελειωτικό χτύπημα στα βαθιά υπόγεια πυρηνικά συγκροτήματα του Ιράν.
Για το Ισραήλ, οι επόμενες μέρες είναι καθοριστικές: αν διατηρήσει το πλεονέκτημα, ίσως καταφέρει να εμπλέξει τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Αν όμως οι επιτυχίες μειωθούν και οι απώλειες αυξηθούν, ο Τραμπ ίσως πιέσει για τερματισμό του πολέμου πριν το Ισραήλ πετύχει τους στόχους του. Μια βιαστική κατάπαυση του πυρός θα άφηνε στο Ιράν ισχυρό κίνητρο να επαναφέρει γρήγορα το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Από τις πρώτες ώρες της 13ης Ιουνίου, το Ισραήλ έχει εξαπολύσει εκατοντάδες αεροπορικές επιδρομές. Το Ιράν απάντησε με καταιγισμό βαλλιστικών πυραύλων και drones, αν και ελάχιστα κατάφεραν να διαπεράσουν τα ισραηλινά αμυντικά συστήματα. Επισήμως, στόχος του Ισραήλ είναι «η εξάλειψη της υπαρξιακής απειλής» από το πυρηνικό πρόγραμμα και τους βαλλιστικούς πυραύλους του Ιράν. Έχει δώσει προτεραιότητα σε πλήγματα κατά ιρανικών αρχηγείων, κατοικιών στρατηγών, εκτοξευτών πυραύλων και στην επίτευξη αεροπορικής υπεροχής πάνω από το Ιράν. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του Ισραήλ, Εγιάλ Ζαμίρ, δήλωσε πως «ο δρόμος προς την Τεχεράνη έχει ανοίξει».
Ωστόσο, οι ζημιές στα ιρανικά πυρηνικά συγκροτήματα παραμένουν μέχρι στιγμής περιορισμένες. Τρεις ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου, έχουν πληγεί μόνο δύο βασικές εγκαταστάσεις, στη Νατάνζ και το Ισφαχάν, καθώς και ορισμένες μικρότερες. Ισραηλινοί αναλυτές εκτιμούν πως το Ισραήλ έχει καταφέρει πλήγματα το πολύ στο ένα τρίτο του πυρηνικού προγράμματος, καθυστερώντας το για μήνες, όχι για χρόνια. Ακόμη δεν έχουν επιτεθεί στα υπόγεια πυρηνικά εργοστάσια, όπως το μεγάλο συγκρότημα εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντό (αν και έχουν υπάρξει ισραηλινά πλήγματα στην επιφάνεια του Φορντό). Ισραηλινοί αξιωματούχοι λένε πως αυτό θα συμβεί σύντομα, αλλά ίσως το Ισραήλ να μην διαθέτει αρκετά ισχυρές βόμβες «διάτρησης καταφυγίων» για να καταστρέψει πλήρως τις υπόγειες εγκαταστάσεις.
Οι επόμενες μέρες θα δοκιμάσουν την αντοχή Ισραήλ και Ιράν
Άλλες 10-20 ημέρες βομβαρδισμών θα δοκιμάσουν την αντοχή και των δύο χωρών που έχουν κοινά χαρακτηριστικά: παράδοση στη μάθηση και την επιστήμη και το γεγονός ότι είναι μη αραβικά κράτη σε μια κατά κύριο λόγο αραβική περιοχή. Ήταν σύμμαχοι έως την Ισλαμική Επανάσταση του Ιράν το 1979. Λιγότερο γνωστό είναι ότι οι στρατιωτικές τους στρατηγικές διαμορφώθηκαν από τους πυραυλικούς πολέμους με το Ιράκ. Στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ τη δεκαετία του 1980, ο «πόλεμος των πόλεων» είδε το Ιράκ να εκτοξεύει σοβιετικούς Scud κατά της Τεχεράνης και άλλων πόλεων, αναγκάζοντας τελικά τον Αγιατολάχ Χομεϊνί να «πιει το πικρό ποτήρι» και να υπογράψει ανακωχή το 1988. Αργότερα, στον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, ο Σαντάμ Χουσεΐν διέταξε βολές Scud κατά του Ισραήλ.
Το μεγάλο οπλοστάσιο του Ιράν αντανακλά αυτήν την κληρονομιά: η εγχώρια βιομηχανία του, με βοήθεια από τη Λιβύη και τη Βόρεια Κορέα, μπορεί να κατασκευάζει χιλιάδες πυραύλους ετησίως. Το Ιράν ξεκίνησε και πυρηνικό πρόγραμμα, με εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου χτισμένες υπόγεια τη δεκαετία του 2000. Το Ισραήλ, από την πλευρά του, επένδυσε σε συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας και απέκτησε από τις ΗΠΑ μοίρες μαχητικών αεροσκαφών με πρόσθετες δεξαμενές καυσίμων και ηλεκτρονικά συστήματα πολέμου, ώστε να μπορούν να επιχειρούν σε μεγάλες αποστάσεις. Επιπλέον, απαιτεί όλα τα νέα σπίτια να διαθέτουν τουλάχιστον ένα δωμάτιο που μπορεί να λειτουργήσει ως ενισχυμένο καταφύγιο.
Διαβάστε: Ντόναλντ Τραμπ: Απέρριψε ισραηλινό σχέδιο για τη δολοφονία του Αγιατολάχ Χαμενεΐ
Τώρα αυτά τα οπλοστάσια χρησιμοποιούνται με καταστροφικές συνέπειες. Η αντοχή του Ισραήλ εξαρτάται εν μέρει από την άμυνα της επικράτειάς του: τις πρώτες 48 ώρες του πολέμου, το Ιράν εκτόξευσε περίπου 300 πυραύλους και 150 drones κατά του Ισραήλ. Οι περισσότεροι αναχαιτίστηκαν, με τη βοήθεια και αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή. Όσοι πέρασαν, κατέστρεψαν δεκάδες κτίρια, σκότωσαν τουλάχιστον 14 άτομα και προκάλεσαν ζημιές στο κύριο στρατιωτικό αρχηγείο στο Τελ Αβίβ και σε διυλιστήριο πετρελαίου στη Χάιφα.
Οι υλικές ζημιές είναι μικρότερες του αναμενομένου, αλλά το οικονομικό κόστος τεράστιο: οι πολεμικές επιχειρήσεις του Ισραήλ από τον Οκτώβριο του 2023 έχουν κοστίσει περίπου 85 δισ. δολάρια, πριν καν ξεκινήσει η σύγκρουση με το Ιράν. Σύμφωνα με κυβερνητικό οικονομολόγο, το άμεσο κόστος καυσίμων και πυρομαχικών για τον πόλεμο με το Ιράν ανέρχεται στα 300 εκατ. δολάρια ημερησίως: «Η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να πληρώσει οποιοδήποτε τίμημα για τον πόλεμο με το Ιράν, ακόμη κι αν εξαντλήσει τα αποθέματα και βυθίσει το Ισραήλ σε χρέος για γενιές». Πλέον, πολλά εξαρτώνται από το αν το Ισραήλ θα καταφέρει να καταστρέψει τους ιρανικούς εκτοξευτές πυραύλων πριν εξαντληθούν τα δικά του αποθέματα αναχαιτιστικών πυραύλων.
Χιλιάδες πύραυλοι από το Ιράν
Το Ιράν, σύμφωνα με ισραηλινές πηγές, διέθετε 2000 πυραύλους ικανούς να πλήξουν το Ισραήλ στην αρχή του πολέμου. Πολλοί έχουν ήδη εκτοξευθεί ή καταστραφεί, αλλά το Ιράν πιθανότατα διατηρεί αρκετούς, αποθηκευμένους υπόγεια, ώστε να συνεχίσει να επιφέρει πλήγματα κάθε βράδυ. Υπάρχει ακόμη το ενδεχόμενο το Ιράν να καταφέρει ένα εντυπωσιακό πλήγμα στο Ισραήλ, προκαλώντας μαζικές απώλειες ή καταστροφή στρατηγικής σημασίας στόχου. Ωστόσο, οι απώλειες εντός του Ιράν θα είναι μεγαλύτερες, καθώς η σταδιακή καταστροφή των πυραυλικών και πυρηνικών υποδομών του είναι σχεδόν βέβαιη. Το Ιράν μπήκε στον πόλεμο με στρατηγικό μειονέκτημα.
Ο βασικός του σύμμαχος, η Χεζμπολάχ, είχε αποδυναμωθεί από ισραηλινά πλήγματα τον Σεπτέμβριο. Το Ιράν αντιμετωπίζει οικονομική κρίση, καθιστώντας την ηγεσία του ευάλωτη σε εσωτερικές αναταραχές. Επιπλέον, το Ισραήλ βομβάρδισε δύο πολιτικά εργοστάσια καυσίμων, δείχνοντας πως μπορεί να οδηγήσει την ήδη εύθραυστη οικονομία του Ιράν σε κατάρρευση.
Οι Ισραηλινοί ηγέτες πιστεύουν τουλάχιστον ότι αυτή η πίεση μπορεί να αναγκάσει τους Ιρανούς να διαπραγματευτούν με τον Τραμπ, αποδεχόμενοι την αποσυναρμολόγηση όσων απέμειναν από τα πυρηνικά και πυραυλικά τους προγράμματα. Για να εντείνει την πίεση, το Ισραήλ προβάλλει το ενδεχόμενο εσωτερικής αναταραχής στο Ιράν, που θα μπορούσε να απειλήσει τον ανώτατο ηγέτη Αλί Χαμενεΐ και το καθεστώς συνολικά. Αν και Ισραηλινοί αξιωματούχοι δηλώνουν πως η αλλαγή καθεστώτος δεν είναι στόχος, στις 13 Ιουνίου ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου απηύθυνε μήνυμα στον ιρανικό λαό, λέγοντας: «Αυτή είναι η ευκαιρία σας να αντισταθείτε» σε ένα σύστημα «που σας καταπιέζει σχεδόν 50 χρόνια».
Ωστόσο, οι ελπίδες του Ισραήλ για συνθηκολόγηση ή αλλαγή καθεστώτος ίσως δεν είναι ρεαλιστικές. «Η επιβίωση του καθεστώτος είναι η ύψιστη προτεραιότητα για τον ανώτατο ηγέτη», λέει ο Ραζ Ζιμτ, του Εθνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών του Ισραήλ. «Ταυτόχρονα, όμως, θεωρεί ότι η πυρηνική ικανότητα, ειδικά ο εμπλουτισμός ουρανίου, είναι ακρογωνιαίος λίθος αυτής της επιβίωσης.
Το να διαλέξει μεταξύ των δύο είναι σαν να διαλέγει ανάμεσα σε δύο πικρά ποτήρια». Χωρίς συνθηκολόγηση ή αλλαγή καθεστώτος, ο πόλεμος του Ισραήλ έχει νόημα μόνο αν καταφέρει να καθυστερήσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν για χρόνια. «Το Ιράν δεν μπορεί να νικήσει το Ισραήλ, αλλά το Ισραήλ μάλλον δεν έχει τη δυνατότητα να καταστρέψει πλήρως το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν», λέει ο Άμος Γιαντλίν, πρώην επικεφαλής της ισραηλινής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών.
Παραμένει ασαφές αν οι ΗΠΑ, που διαθέτουν τις απαραίτητες βόμβες διάτρησης καταφυγίων, θα εμπλακούν στη σύγκρουση. Στις 15 Ιουνίου, ο Τραμπ κράτησε ουδέτερη στάση: «Δεν εμπλεκόμαστε. Είναι πιθανό να εμπλακούμε. Αλλά αυτή τη στιγμή δεν είμαστε εμπλεκόμενοι». Ο πόλεμος του Ισραήλ πηγαίνει καλύτερα απ’ ό,τι αναμενόταν. Μπορεί να εξασφαλίσει αμερικανική στρατιωτική βοήθεια. Αν όχι, θα πρέπει να βρει άλλο τρόπο να τερματίσει τον πόλεμο που ξεκίνησε. Όπως λέει ο Γιαντλίν, παράλληλα με τη στρατιωτική εκστρατεία «χρειαζόμαστε και μια διπλωματική στρατηγική εξόδου — και ο Νετανιάχου δεν έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα ικανός σε αυτό».
Με πληροφορίες από The Economist
