Αναζητώντας το ελιξίριο της ζωής στο Παρίσι του 19ου αιώνα

Αναζητώντας το ελιξίριο της ζωής στο Παρίσι του 19ου αιώνα Facebook Twitter
Το 1830 δύο φιλόδοξοι Παρισινοί χημικοί, ο Εντουάρ Λοζιέ και ο Ογκόστ Λοράν, επιχείρησαν να απαντήσουν σε ένα ερώτημα που απασχολούσε τους επιστήμονες επί αιώνες.
0

ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ του 1830 δύο φιλόδοξοι Παρισινοί χημικοί, ο Εντουάρ Λοζιέ και ο Ογκόστ Λοράν, επιχείρησαν να απαντήσουν σε ένα ερώτημα που απασχολούσε τους επιστήμονες επί αιώνες. Την ημέρα εργάζονταν σε έναν οίκο αρωμάτων, τον Laugier Père et Fils, αποστάζοντας πικραμύγδαλα και θρυμματισμένη φλούδα περγαμόντου για την παρασκευή αρωμάτων και ελιξιρίων. Οι νύχτες τους όμως ήταν αφιερωμένες σε ριζοσπαστικά πειράματα με στόχο την ανακάλυψη της χημικής διαφοράς μεταξύ οργανικών και ανόργανων υλικών – την ανακάλυψη, εν τέλει, του μυστικού της ζωής της ίδιας.

Η ιστορία τους αποτελεί το κεντρικό θέμα του βιβλίου "Elixir" της Theresa Levitt, καθηγήτριας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μισισιπή, η οποία ανακαλεί με γλαφυρό και συναρπαστικό τρόπο την ζωή στο μποέμικο Παρίσι, τις αναταράξεις της Γαλλικής Επανάστασης και τα επακόλουθά της, καθώς και τις διαμάχες που δίχασαν την επιστημονική κοινότητα της εποχής.  

Για αιώνες τα αρώματα χρησιμοποιούνταν ως προστασία από τις ασθένειες, οι οποίες θεωρούνταν ότι μεταδίδονταν μέσω του μολυσμένου αέρα.

Για αιώνες τα αρώματα χρησιμοποιούνταν ως προστασία από τις ασθένειες, οι οποίες θεωρούνταν ότι μεταδίδονταν μέσω του μολυσμένου αέρα. Όπως γράφει η Levitt: «Η μόνη ένδειξη αυτών των αόρατων λοιμώξεων ήταν η μυρωδιά, και συνεπώς ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσει κανείς την υγεία του και να παρατείνει τη ζωή του ήταν να απολυμάνει το περιβάλλον του από αυτές τις κακές μυρωδιές». Το μπάνιο, ιδίως σε ζεστό νερό, θεωρούνταν πρόσκληση για ασθένεια.

Αναζητώντας το ελιξίριο της ζωής στο Παρίσι του 19ου αιώνα Facebook Twitter
Eργοστάσιο αρωμάτων της εποχής

Κατά τη διάρκεια της μακράς βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΔ’, οι Βερσαλλίες έζεχναν άρωμα. Στην αυλή του διαδόχου του, Λουδοβίκου ΙΕ’, ακόμη κι από τα σιντριβάνια έτρεχε αρωματικό υγρό. Η Levitt αναφέρει ότι «οι τεράστιοι πόροι που δαπανήθηκαν για τον εφοδιασμό της αυλής με αρώματα μπορούν να θεωρηθούν ως μια προσπάθεια να αποθησαυριστεί η ίδια η ουσία της ζωής». Το 1791, δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, η Μαρία Αντουανέτα σχεδίαζε να πάρει μαζί τα αρώματά της δραπετεύοντας. Ένας υπηρέτης, παρατηρώντας ότι οι προμήθειες της βασίλισσας ήταν ήδη συσκευασμένες, ειδοποίησε τον δήμαρχο του Παρισιού.

Ο Ναπολέων κατανάλωνε 60 μπουκάλια αρώματος το μήνα. «Λουζόταν μ’ αυτό», γράφει η Levitt, «έκανε μπάνιο μ’ αυτό, κουβαλούσε ένα μαντήλι αρωματισμένο μ’ αυτό. Το έπινε, αραιωμένο με νερό ή κρασί, και κρατούσε ένα μπουκάλι δίπλα του την παραμονή κάθε μάχης. Ήταν, επέμενε, μια απαραίτητη πηγή υγείας και ζωτικότητας».

Στη δεκαετία του 1820, λιγότερο από μια δεκαετία μετά την οριστική ήττα και την εξορία του Ναπολέοντα, ένας νεαρός χημικός ονόματι Εντουάρ Λοζιέ ζούσε πάνω από τον οίκο αρωμάτων της οικογένειάς του στο κέντρο του Παρισιού. Ένα από τα κύρια καθήκοντά του ήταν η απόσταξη των πικραμύγδαλων. Οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και οι Άραβες είχαν χρησιμοποιήσει μια πάστα από πικραμύγδαλα για την αναζωογόνηση του δέρματος και πάνω από 3.000 χρόνια αργότερα το ίδιο υλικό διατηρούσε τα πρόσωπα νεανικά στην αυλή των Βερσαλλιών.

Τα δημοφιλή ελιξίρια που πωλούνταν από τον οίκο Laugier Père et Fils, περιλάμβαναν το Eau de Mélisse, φτιαγμένο με βάλσαμο λεμονιού και λεβάντα, και το «Βασίλισσα της Ουγγαρίας», που ήταν αρωματισμένο με δεντρολίβανο. Το σήμα κατατεθέν του οίκου ήταν το Eau Régénératrice με βάση τα φυτά. Μπορούσε να καταναλωθεί ή να εφαρμοστεί στο δέρμα και αποτελούσε μια αποτελεσματική θεραπεία για σχεδόν τα πάντα, από την απώλεια μνήμης και την αρθρίτιδα μέχρι τα σπυράκια.

Ο Λοζιέ έγινε φίλος με τον Ογκόστ Λοράν, γιο εμπόρων κρασιού, ο οποίος ήταν ταλαντούχος καλλιτέχνης και μουσικός, αν και είχε εκπαιδευτεί ως ορυκτολόγος και ήλπιζε να ακολουθήσει πανεπιστημιακή καριέρα ως χημικός. Σύντομα αυτός και ο Λοζιέ άρχισαν να πειραματίζονται σε ένα εργαστήριο στο πίσω μέρος του αρωματοπωλείου. Ένα από τα επιτεύγματα του Λοζιέ ήταν η εφεύρεση ενός αποστακτήρα που ονομαζόταν «αποφλεγμωτής», «... ένα είδος ελικοειδούς καθαρτηρίου, όπου σε κάθε στάδιο ζυγίζονταν και κρίνονταν η ‘ψυχή’ του αποστάγματος».

Οι δύο άνδρες δυσκολεύτηκαν να κερδίσουν την αποδοχή της επιστημονικής κοινότητας η οποία παρέμενε αυστηρά ελεγχόμενη από εκείνους που εξακολουθούσαν να σέβονται το έργο του Αντουάν Λαβουαζιέ, ενός πλούσιου φοροεισπράκτορα, ο οποίος είχε εισαγάγει ακριβείς τύπους στη χημεία το 1787, αντικαθιστώντας την απαρχαιωμένη γλώσσα της. (Στη συνέχεια έχασε το κεφάλι του στην Επανάσταση.) Μεταξύ εκατοντάδων αλλαγών: το λάδι από βιτριόλι έγινε θειικό οξύ, το «πνεύμα της Αφροδίτης» μετονομάστηκε σε αιθανικό οξύ και οι «κρύσταλλοι του φεγγαριού» έγιναν νιτρικός άργυρος.

Από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων, οι επιστήμονες πίστευαν ότι η ζωντανή ύλη είχε πνεύμα. Από τον 19ο αιώνα, ωστόσο, η επικρατούσα αντίληψη ήταν ότι τα δομικά στοιχεία τόσο της ζωντανής όσο και της μη ζωντανής ύλης ήταν τα ίδια. Οι Λοράν και Λοζιέ δεν είχαν πειστεί. Για τις ιδέες τους αντιμετωπίστηκαν ως απόκληροι, αγνοήθηκαν ή γελοιοποιήθηκαν. Ο Λοράν ειδικότερα αποτελεί μια τραγική φιγούρα, ένας λαμπρός άνθρωπος που ταπεινώθηκε δημοσίως (είχε σχεδιάσει ο ίδιος ένα σκίτσο του εαυτού του να βουτάει απελπισμένος στον Σηκουάνα). Πέθανε άφραγκος από φυματίωση σε ηλικία 45 ετών.

Αυτός όμως που πίστεψε στους Λοράν και Λοζιέ ήταν ο Λουί Παστέρ, νεαρός τότε βοηθός εργαστηρίου. Είχαν αποδείξει ότι ακόμη και όταν τα μόρια ήταν χημικά πανομοιότυπα, υπήρχαν δομικές διαφορές μεταξύ εκείνων που εμφανίζονταν στη φύση και εκείνων που ήταν συνθετικά. Αργότερα, ο Παστέρ έμελλε να αποδείξει ότι η θέση τους ήταν σωστή. Οι βιοχημικοί εξακολουθούν να αναζητούν το κλειδί αυτής της ανωμαλίας.

Με πληροφορίες από την The Wall Street Journal

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM
Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ