✴️Ανάμεσα στην Ορατότητα και το Φως- Ο Κύκλος του Γιώργου Καπουτζίδη✴️
Ένα queer χρονικό ενηλικίωσης και κόπωσης. Από τη θεία Σταματίνα που είπε τη λέξη «intersex» στο σαλόνι της ελληνικής τηλεόρασης, μέχρι τη γενιά που δεν χρειάζεται πια να εξηγεί ποια είναι. Ο Γιώργος Καπουτζίδης ως καθρέφτης, ως μεταβατικός κρίκος, κι ως σιωπηλή μαρτυρία μιας εποχής που κλείνει τον κύκλο της με ευγένεια. Από το queer της επιβίωσης στο queer της ύπαρξης. Από την ορατότητα στο φως.
🩶Ο Καπουτζίδης ως Καθρέφτης Μιας Γενιάς που Κουράστηκε να Φωνάζει
Ο κύκλος αυτός δεν είναι απλώς μια σειρά κειμένων για τον Γιώργο Καπουτζίδη. Είναι η αυτοβιογραφία μιας γενιάς που έμαθε να μιλά για τον εαυτό της μέσα από εκείνον κι ύστερα, σιγά-σιγά, να απομακρύνεται.
Για πάνω από δύο δεκαετίες, ο Καπουτζίδης στάθηκε σαν ήρεμος φάρος μέσα στην ομοφοβική θάλασσα μιας χώρας που μάθαινε να προφέρει τη λέξη «διαφορετικότητα» χωρίς ειρωνεία. Έκανε το queer ορατό χωρίς να το καταγγείλει. Έδωσε φωνή στις μειονότητες χωρίς να τις στιγματίσει. Ένωσε το χιούμορ με την αξιοπρέπεια Ήταν ο καλλιτέχνης της επιβίωσης.
Αλλά η εποχή αλλάζει. Η ορατότητα, που κάποτε ήταν επαναστατική, γίνεται τώρα δεδομένη. Η νέα queer γενιά δεν χρειάζεται να εξηγεί χρειάζεται να υπάρχει. Κι έτσι, ανάμεσα στη γενιά της αντοχής και τη γενιά της ελευθερίας, ο Καπουτζίδης γίνεται σύμβολο μιας ήσυχης μετάβασης: από το queer που ζητούσε χώρο, στο queer που ζητά απλώς φως.
Η ΟΑΣΗ αφιερώνει αυτόν τον κύκλο στη γενιά που άνοιξε τον δρόμο με τρυφερότητα, και σε εκείνη που τον συνεχίζει με αδιαπραγμάτευτη ελευθερία. Γιατί στην ιστορία του ελληνικού τηλεοπτικού queerness, κάθε εποχή έχει τη φωνή της κι ο Καπουτζίδης υπήρξε η πιο επιδραστική και η πιο αναγκαία απ’ όλες.
🌸Η Θεία Σταματίνα και το Intersex Ευαγγέλιο της Ορατότητας
Η σκηνή κρατά λίγα δευτερόλεπτα, αλλά ανοίγει έναν αιώνα. Στο ιατρείο, ανάμεσα σε λευκούς τοίχους και καθησυχαστικές φράσεις, η γιατρός λέει αργά και σταθερά: «Είσαι intersex».
Ξαφνικά, μια λέξη που στην Ελλάδα δεν είχε ποτέ ειπωθεί στη τηλεόραση ούτε σε δράμα, ούτε σε talk show ακούγεται μέσα από το πιο οικείο στόμα της ελληνικής μυθοπλασίας αυτή τη περίοδο: τη θεία Σταματίνα.
Η αποκάλυψη δεν έρχεται σαν δράμα. Δεν είναι κραυγή, δεν είναι δάκρυ. Είναι κάτι πιο βαθύ: μια σιωπηλή μετατόπιση της πραγματικότητας. Το κοινό κοιτάζει μια γυναίκα που για δύο σεζόν γέμιζε τα σπίτια με το γέλιο της, και μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα αντιλαμβάνεται πως αυτό το γέλιο έκρυβε μια από τις πιο αόρατες ταυτότητες του κόσμου.
Ο Γιώργος Καπουτζίδης, με την αφοπλιστική του ευγένεια, έκανε κάτι που η ελληνική τηλεόραση απέφευγε επί δεκαετίες: έβαλε το Ι του ΛΟΑΤΚΙ+ μέσα στο σαλόνι του prime time.
🌿 Το σώμα που έσπασε τη σιωπή
Η θεία Σταματίνα ήταν πάντα η λαϊκή φωνή των «Σερρών». Καχύποπτη, στριφνή, ευφυώς απλή. Μια γυναίκα που τα έλεγε «όπως είναι». Αυτό την καθιστούσε ανθρώπινη κι έκανε ακόμη πιο συγκλονιστική τη στιγμή που συνειδητοποιεί πως δεν γνώριζε το ίδιο της το σώμα.
Ο Καπουτζίδης δεν έδωσε το intersex σε έναν «σύγχρονο» χαρακτήρα, αλλά σε μια γυναίκα της παλιάς Ελλάδας. Εκεί βρίσκεται το ρήγμα: μέσα από τη φωνή που έλεγε «δεν μου αρέσει τίποτα», περνά η φράση που αλλάζει τα πάντα.
🕯 Η intersex επανάσταση της κανονικότητας
Το ιστορικό της σκηνής δεν είναι μόνο η λέξη, αλλά το πού ειπώθηκε. Όχι σε queer festival, αλλά στο πιο mainstream περιβάλλον στην τηλεόραση των οικογενειών, των παιδιών, των γιαγιάδων.
Η σειρά κινείται στη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην τρυφερότητα και τη διεκδίκηση. Ο Καπουτζίδης δεν κάνει κήρυγμα· κάνει αφήγηση. Δεν δείχνει «διαφορετικότητα»· δείχνει ανθρώπους.
Και η θεία Σταματίνα, μέσα στην μυθοπλαστική τηλεοπτική οικειότητά της, γίνεται όχημα ενός νέου ορισμού της κανονικότητας. Ο Καπουτζίδης δεν χρησιμοποιεί το intersex ως πλοκή, αλλά ως καθρέφτη της ελληνικής κοινωνικής αμηχανίας απέναντι στο queer.
Κι έτσι, η μετατόπιση του στο συλλογικό φαντασιακό μοιάζει σχεδόν φυσική.
💬 Το “Ι” που έλειπε
Το “Ι” του ΛΟΑΤΚΙ+ υπήρξε πάντα σιωπηλό. Στην Ελλάδα δεν είχε ποτέ δημόσια φωνή. Κι όμως, εκείνο το βράδυ, η θεία Σταματίνα έγινε το πρόσωπο μιας κοινότητας που δεν είχε εικόνα.
Η Intersex Greece ευχαρίστησε δημόσια τον δημιουργό.
Τα social πλημμύρισαν από σχόλια: «Επιτέλους, το είπαν». Όχι “μας κατάλαβαν”, όχι “μας δέχτηκαν”, απλώς “μας είπαν”. Το όνομα έχει δύναμη. Η λέξη φέρνει φως.
Κι όταν το φως πέφτει πάνω σε ένα σώμα που έμαθε να ζει κρυμμένο, αυτό το σώμα γίνεται ιστορία.
🌼 Η ευγένεια ως πολιτική
Η θεία Σταματίνα δεν «παραδέχεται» κάτι· αναγνωρίζει κάτι. Το κάνει με αξιοπρέπεια και με μια ηρεμία σχεδόν μεταφυσική. Η σκηνοθεσία της στιγμής είναι λειτουργία: χωρίς μουσική, χωρίς στόμφο. Μόνο η φωνή της γιατρού και το βλέμμα μιας γυναίκας που αντιλαμβάνεται τη διαφορά της.
Αυτή η ευγένεια (τόσο χαρακτηριστική του Καπουτζίδη) είναι το πιο πολιτικό του όπλο.
Εκεί που ο λόγος γίνεται κραυγή, εκείνος απαντά με απλότητα.Κι αυτή η απλότητα, στην Ελλάδα της υπερβολής, είναι πράξη επανάστασης.
☀️Το φως της θείας Σταματίνας
Η θεία Σταματίνα δεν είναι πια χαρακτήρας· είναι pop culture τηλεοπτικό αρχέτυπο. Το πρόσωπο που γεφυρώνει το λαϊκό με το queer, το χιούμορ με την αποκάλυψη. Δεν ζητά συγγνώμη, δεν διεκδικεί τίτλους απλώς χαμογελά.
Με τον τρόπο εκείνο των ανθρώπων που είδαν τη ζωή τους από μέσα.
Κι ίσως εκεί να βρίσκεται όλη η ουσία του έργου του Καπουτζίδη:στην πίστη πως η καλοσύνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο πιο ριζικά από κάθε καταγγελία.
🩶Η Ορατότητα που κουράστηκε
Από την εκπροσώπηση στην επιθυμία
Υπήρξε μια εποχή που ο λόγος του Γιώργου Καπουτζίδη έμοιαζε με λύτρωση. Μιλούσε δημόσια με αξιοπρέπεια και γενναιότητα∙ με εκείνη την ευγένεια που, σε μια κοινωνία ακόμη σφιγμένη από ντροπή και φόβο, έμοιαζε με επανάσταση. Ήταν ένας άνθρωπος που μίλησε όταν κανείς άλλος δεν τολμούσε. Και του το οφείλουμε.
Αλλά σήμερα, κάτι έχει αλλάξει. Όχι σ’ εκείνον σ’ εμάς. Γιατί όσοι μεγαλώσαμε με τις ίδιες εικόνες, τα ίδια τραύματα, την ίδια ανάγκη για αναγνώριση, δεν χρειαζόμαστε πια την εκπροσώπηση.
Χρειαζόμαστε τη σύγκρουση.Την επιθυμία. Το σώμα.
🌫 Το παράδοξο της γενιάς
Ο Καπουτζίδης ανήκει στη γενιά που έμαθε να μεταφράζει το τραύμα σε ευγένεια και την επιθυμία σε αποδοχή. Είναι παιδί της Gen X: της εποχής των πρώτων Almodóvar, του MTV, του Will & Grace, του queer art house που έβλεπες κρυφά, της μελαγχολίας του AIDS. Μια γενιά που μίλησε, αλλά πάντα μέσα από το φίλτρο της ασφάλειας, του φόβου και της ενοχής.
Γι’ αυτό και η queer του γλώσσα λειτουργεί σαν ηθική, όχι σαν αισθητική. Είναι το queer της συμφιλίωσης, όχι της σύγκρουσης. Ο Καπουτζίδης διάλεξε να γιατρέψει, όχι να προκαλέσει κι αυτή είναι και η δύναμή του και το όριό του.
🩵 Το safe queer της ελληνικής μυθοπλασίας
Οι Σέρρες είναι από τα πιο ειλικρινή και συγκινητικά τηλεοπτικά εγχειρήματα των τελευταίων ετών.Φτιαγμένες με φροντίδα, συνέπεια, ευαισθησία αλλά όχι με κίνδυνο. Είναι μια σειρά που ζητά από το κοινό να αγαπήσει, όχι να ταραχτεί. Που θέλει να εξηγήσει το queer, όχι να το βιώσει. Κι έτσι, το queer γίνεται μήνυμα, όχι θερμοκρασία.
Το σώμα απουσιάζει. Η επιθυμία μεταφράζεται σε αποδοχή. Η σύγκρουση αντικαθίσταται από τη συμφιλίωση. Κι εκεί, η ορατότητα μετατρέπεται ξανά σε σιωπή, απλώς πιο κομψή.
Η ελληνική queer μυθοπλασία παραμένει ασφαλής: ευγενική, αλλά αφομοιωμένη. Μιλά για μας χωρίς να ιδρώνει. Και χωρίς να κινδυνεύει ποτέ να κατηγορηθεί πως «πάει πολύ μακριά».
⚡ Από την ορατότητα στην πολυπλοκότητα
Η διεθνής queer μυθοπλασία εδώ και είκοσι χρόνια γράφει άλλο χάρτη. Από το Queer as Folk και το The L Word ως το Pose, το Euphoria, το Heartstopper και το It’s a Sin: ιστορίες που δεν χρειάζονται να αποδείξουν τίποτα. Εκεί η επιθυμία δεν είναι αντικείμενο συζήτησης, αλλά συνθήκη ζωής. Το φύλο είναι αφήγηση, όχι πρόβλημα.
Όποιος έχει ζήσει μέσα σ’ αυτό το φάσμα queer αναπαράστασης, δύσκολα συγκινείται πια μόνο από την ορατότητα. Χρειαζόμαστε κάτι βαθύτερο: το χάος, τη σάρκα, τη γελοιότητα, τη βία, την ομορφιά. Όλα όσα κάνουν την queer εμπειρία ανθρώπινη, όχι ηρωική.
Η ορατότητα ήταν αναγκαία. Αλλά αν μείνει μόνη της, γίνεται μουσείο.
🔥 Από την εκπροσώπηση στην επιθυμία
Το queer της ορατότητας ήταν το queer της επιβίωσης. Το queer της επιθυμίας είναι το queer της ζωής. Το πρώτο ζητά αποδοχή· το δεύτερο ζητά ελευθερία.
Η νέα αφήγηση δεν χρειάζεται πια εκπροσώπους, αλλά παρουσίες. Χρειάζεται χαρακτήρες που αποτυγχάνουν, που γελούν, που καίγονται, που δεν “σημαίνουν” τίποτα πέρα απ’ αυτό που είναι. Χρειάζεται να ξαναβρούμε το σώμα μέσα στη γλώσσα.
💬 Η κόπωση ως μετάβαση
Ο Γιώργος Καπουτζίδης έδωσε φωνή σε μια γενιά που δεν είχε μικρόφωνο. Το έργο του είναι σπουδαίο, και το αποτύπωμά του καθοριστικό. Αλλά η queer αφήγηση δεν μπορεί να μείνει για πάντα στο ίδιο ηθικό πλαίσιο. Χρειάζεται να ξαναγίνει άτακτη. Να πάρει πίσω τον ιδρώτα της, το βλέμμα της, τη σύγχυσή της. Να γίνει ξανά σάρκα που μιλά. Η γενιά της ορατότητας μάς έσωσε.
Η γενιά της επιθυμίας πρέπει να μας ξαναγεννήσει.
🩶 Ανάμεσα στην Ορατότητα και το Φως
«Οι νέοι δημιουργοί είναι αυτοί που θα μας συστήσουν τον καινούργιο κόσμο σε όλους τους τομείς… Εγώ δεν μπορώ να πιάσω τον παλμό του εικοσάρη», είπε κάποτε ο Γιώργος Καπουτζίδης.Μια φράση σπάνια για Έλληνα δημιουργό όχι γιατί δηλώνει παραίτηση, αλλά γιατί δηλώνει επίγνωση.
Δεν είναι εύκολο να ξέρεις πότε έχεις ολοκληρώσει τον κύκλο σου. Να κοιτάς το φως που βοήθησες να ανοίξει και να καταλαβαίνεις πως δεν σου ανήκει πια. Κι όμως, αυτή είναι η πιο τίμια queer στιγμή μιας γενιάς που μαθαίνει να παραδίδει τη σκυτάλη.
Είμαστε η γενιά που έμαθε να αντέχει όχι να απελευθερώνεται. Περάσαμε από το σκοτάδι των ’90s, τη ντροπή της οροθετικότητας, τα κρυφά κανάλια τις νύχτες όπου η τηλεόραση δεν ήξερε καν τη λέξη gay. Μας έμαθαν να επιβιώνουμε με φόβο, όχι με επιθυμία.
Κι έτσι, όταν ήρθε το φως, σταθήκαμε αμήχανα. Το κοιτάξαμε με δέος, σαν κάτι που έπρεπε να σεβαστούμε όχι να κατοικήσουμε. Δεν μάθαμε να χορεύουμε μέσα του· το κάναμε σκηνικό.
💫 Ο queer ανθρωπισμός ως γέφυρα
Ο Καπουτζίδης ανήκει σε μια γενιά που έκανε την ορατότητα σεμνή για να μπορέσει να γίνει αποδεκτή. Τα έργα του δεν μιλούν για το σώμα μιλούν για την αξιοπρέπεια. Για την ανάγκη να αγαπηθούμε χωρίς να προκαλέσουμε. Κι αυτό δεν είναι λίγο· ήταν η μόνη δυνατή στρατηγική για να επιβιώσει το queer μέσα στα ελληνικά σαλόνια.
Όμως ο ανθρωπισμός έχει κι αυτός όρια. Όταν γίνει καθολικός, ξεθωριάζει το ιδιαίτερο. Και το queer, όσο κι αν ονειρεύεται την ισότητα, ζει από τη διαφορά του από την αμηχανία, τη φωτιά, τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στο ιερό και το γελοίο.
Από την θαυμάσια απειλή του να υπάρχεις χωρίς να απολογείσαι.
🌈 Η νέα εποχή της επιθυμίας
Οι νεότεροι δεν χρειάζονται να «εκπροσωπηθούν». Εκφράζονται χωρίς την άδεια κανενός. Η Gen Z queer μυθοπλασία από το Euphoria ως το Heartstopper, κι από το Pose ως τα TikTok rituals της επιθυμίας δεν ζητά αποδοχή. Αναπνέει ήδη μέσα της.
Εκεί όπου εμείς ψάχναμε ρόλους που να μας χωρούν, εκείνοι ψάχνουν ρόλους που να διαλύονται. Δεν θέλουν να είναι παραδείγματα θέλουν να είναι παρουσίες. Δεν θέλουν να πείσουν· θέλουν να υπάρξουν.
Αυτό είναι το queer που έρχεται: το queer που δεν χρειάζεται να δικαιολογηθεί.
Που επιβιώνει με χιούμορ, εκφράζει τη μελαγχολία του με ειρωνεία,και δεν ντρέπεται να είναι απλώς και ανθρώπινο και καυλωμένο.
🌿Το δώρο της παραίτησης
Εδώ βρισκόμαστε τώρα, όσοι μεγαλώσαμε με τις πρώτες queer εικόνες: ανάμεσα στην εποχή της ορατότητας και στην εποχή του φωτός. Ανάμεσα στην ανάγκη να εξηγείς ποιος είσαι και στη δυνατότητα να μη χρειάζεται να το κάνεις.
Κι ίσως αυτή να είναι η πιο δύσκολη και πιο όμορφη μετάβαση: να παρακολουθείς τον κόσμο που κάποτε ονειρεύτηκες να σε ξεπερνά. Να λες «δεν με χρειάζονται πια» και να το εννοείς χωρίς πίκρα.
Το queer που μας έσωσε της ορατότητας, της ευγένειας, της επιβίωσης δεν μας αρκεί πια. Κι είναι εντάξει.Γιατί χάρη σ’ αυτό υπάρχουμε ακόμα. Το φως δεν είναι δικό μας να το κρατήσουμε, αλλά να το παραδώσουμε.
Δεν είναι ήττα να μη μας χρειάζονται πια· είναι δικαίωση.
🩶 Η Γενιά της Αντοχής και η Γενιά της Ελευθερίας
Από το coming out ως πράξη επιβίωσης, στο queer τώρα ως πράξη ύπαρξης
Ανάμεσα στην Ορατότητα και το Φως, υπάρχουν εποχές που η ορατότητα είναι πολυτέλεια κι άλλες που είναι βάρος. Για τη γενιά του Γιώργου Καπουτζίδη, όπως και για τη δική μου, η ορατότητα υπήρξε πράξη επιβίωσης.
Ένα άλμα στο κενό χωρίς δίκτυ ασφαλείας, σε μια χώρα που είχε μάθει να αγαπά τους ομοφυλόφιλους μόνο όταν δεν το ήξερε.
Εκείνη η γενιά δεν έκανε coming out για να εμπνεύσει. Το έκανε για να αναπνεύσει.
🔥Η γενιά της Αντοχής (Gen X)
Η γενιά που ενηλικιώθηκε στην Ελλάδα των ’90s και ’00s έμαθε να επιβιώνει χωρίς καθρέφτες.Οι λέξεις γκέι, τρανς, queer υπήρχαν μόνο σαν υπαινιγμοί, ή σαν στίγματα ποτέ σαν ταυτότητες. Η τηλεόραση, το θέατρο, τα περιοδικά ήταν τόποι όπου οι άλλοι μπορούσαν να μας περιγράψουν, αλλά όχι εμείς να υπάρξουμε.
Μέσα σ’ αυτή την ασφυξία, οι καλλιτέχνες της Gen X χτίζουν την αντοχή ως τέχνη. Δεν είχαν κοινότητα· είχαν επιμονή. Δεν είχαν αναγνώριση· είχαν αξιοπρέπεια. Το coming out τους δεν ήταν στρατηγική ήταν αυτοδιάσωση.
Ο Καπουτζίδης είναι το πιο δημοφιλές παράδειγμα αυτής της γενιάς: ένας queer άνδρας που έγινε αγαπητός από ένα mainstream κοινό που αγνοούσε τι ακριβώς αγαπούσε. Όταν αποφάσισε να μιλήσει ανοιχτά, το έκανε με ήθος ανθρώπου που δεν θέλει να συγκρουστεί· θέλει απλώς να αναπνεύσει.Η πράξη του ήταν πολιτική όχι γιατί σήκωσε σημαία, αλλά γιατί έσπασε τη σιωπή με απλότητα.
Η Gen X είναι η γενιά που φοβήθηκε και παρ’ όλα αυτά μίλησε. Που μετέτρεψε την ντροπή σε σεμνότητα και τη σεμνότητα σε αντοχή.
⚡Η γενιά της Ρωγμής (Millennials)
Οι millennials μεγάλωσαν με το ίντερνετ αλλά πριν υπάρξουν τα αλγοριθμικά φίλτρα. Στη μοναξιά του πρώτου chatroom και την έκσταση του πρώτου like. Ήταν η γενιά που έμαθε να μιλά για το σώμα της χωρίς να ξέρει αν κάποιος ακούει.
Από τα πρώτα queer blogs ως τα πρώτα φεστιβάλ, από τη Στέγη ως τα υπόγεια του Bios, η queer φωνή έγινε εξομολόγηση, performance, εικόνα.
Η αισθητική μπήκε στη θέση της αυτολογοκρισίας: drag, ψηφιακά ημερολόγια, προσωπικά projects που έκαναν το coming out τέχνη.
Το queer έγινε ύφος επιβίωσης. Και η τέχνη, ο μόνος τόπος όπου μπορούσαμε να πούμε «υπάρχω» χωρίς να ζητήσουμε συγγνώμη.
🌬 Η Γενιά της Ελευθερίας (Gen Z)
Η Gen Z δεν θυμάται την εποχή της ντροπής. Δεν χρειάζεται να απολογηθεί απλώς υπάρχει. Για τα σημερινά queer παιδιά, το coming out δεν είναι δραματουργία· είναι content.
Η ταυτότητα έγινε παιχνίδι ρυθμού, χιούμορ, meme και μόδας. Η queer ορατότητα σήμερα είναι πιο τολμηρή, πιο θραυσματική, πιο παρούσα από ποτέ αλλά και πιο εμπορική, πιο ασταθής.
Κι όμως, μέσα σ’ αυτή την ταχύτητα, κάτι βαθιά ανθρώπινο επιμένει: μια νέα ευγένεια που δεν φοβάται τη γελοιότητα, μια περηφάνια χωρίς σημαία, ένα βλέμμα που λέει:
«Είμαι εδώ, χωρίς να χρειάζεται να σου το αποδείξω».
🌗Το Ρήγμα και η Γέφυρα
Κάθε γενιά πιστεύει πως είναι η πρώτη που τόλμησε. Αλλά στην queer ιστορία, κανείς δεν ξεκινά από το μηδέν.
Η γενιά του Καπουτζίδη κράτησε το φως ανοιχτό όταν ακόμη τρεμόπαιζε. Οι millennials το πέρασαν από τον καθρέφτη για να δουν το είδωλό τους να ραγίζει. Κι η Gen Z το σκορπίζει παντού στα stories, στα πάρτι, στα βλέμματα, σαν σκόνη ελευθερίας. Ανάμεσά τους υπάρχει ένα ρήγμα όχι εχθρικό, αλλά υπαρξιακό. Κι εκεί μέσα, η πιο δύσκολη αλήθεια: ότι καμία γενιά δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την άλλη.
Η αντοχή έφερε το φως. Η τρυφερότητα το κρατά ανοιχτό.
🩶 Η Εποχή που Δεν Θέλει να Φωνάξει Πια
Το Ήσυχο Queer του Γιώργου Καπουτζίδη
Η πρόσφατη συνέντευξη του Γιώργου Καπουτζίδη, με αφορμή τις Σέρρες, ακούστηκε σαν αποχαιρετισμός. «Όσοι προχώρησαν, προχώρησαν. Μέχρι εδώ ήταν», είπε — μια φράση σχεδόν ανήκουστη για τα ελληνικά δεδομένα, όπου η κόπωση θεωρείται αδυναμία.
Ο Καπουτζίδης δεν μιλά πια ως ήρωας. Μιλά ως άνθρωπος που κουβάλησε για είκοσι χρόνια τη σημαία της «προόδου» και τώρα παραδέχεται ότι δεν μπορεί να τη σηκώσει άλλο. Αυτό δεν είναι παραίτηση. Είναι γνώση ορίων. Κι η αναγνώριση των ορίων είναι κι αυτή μια μορφή queer πίστης.
🌫 Από το coming out στην ανωνυμία
Ο Καπουτζίδης υπήρξε η πιο αναγνωρίσιμη queer φωνή της ελληνικής τηλεόρασης. Μίλησε για τον εαυτό του δημόσια, με καθαρότητα και αξιοπρέπεια, και στήριξε αμέτρητους ανθρώπους που δεν είχαν ακόμη λόγο. Αλλά ο χρόνος αλλάζει το νόημα των πραγμάτων. Η εποχή της εξομολόγησης τελείωσε. Η νέα queer αφήγηση δεν έχει ανάγκη από εκπροσώπους ούτε από μάρτυρες.Θέλει απλώς να ζει.
Η σιωπή του Καπουτζίδη δεν είναι κενό· είναι μετάβαση. Είναι η στιγμή που το queer περνά από τη ρητορική στη φυσικότητα, από το «δηλώνω» στο «είμαι».
Η ανωνυμία γίνεται τώρα μορφή ελευθερίας. Δεν χρειάζεται να μιλήσεις για να υπάρξεις. Αρκεί να είσαι.
🫧 Ο τίμιος μεταβατικός
Ο Καπουτζίδης ανήκει στους τίμιους μεταβατικούς: σ’ εκείνους που δεν επαναστατούν για να τους θυμούνται, αλλά για να μπορούν οι επόμενοι να ξεχάσουν. Η πορεία του δεν είναι επική είναι ανθρώπινη. Δεν άλλαξε τον κόσμο∙ τον προετοίμασε.
Η δημόσια παρουσία του έχει πια τη γαλήνη του ανθρώπου που έχει πει ό,τι είχε να πει. Δεν επιδιώκει να πείσει∙ απλώς υπάρχει. Η στάση του θυμίζει εκείνους που αφήνουν το φως να κάνει τα υπόλοιπα. Αυτή η αποστασιοποίηση δεν είναι ψυχρότητα. Είναι μια άλλη μορφή ευαισθησίας: η ανάγκη να σωπάσεις για να ακουστούν οι άλλοι.
Η καθολική αποδοχή έχει κι ένα τίμημα: σου αφαιρεί το δικαίωμα της μετατόπισης. Ο Καπουτζίδης, μέσα από τη συνεχή του συνέπεια, έγινε τόσο καθαρός που δεν μπορεί πια να εκπροσωπήσει τίποτα πέρα από τον εαυτό του.
Κι όμως, αυτή η κόπωση δεν είναι ήττα. Είναι το τέλος της αθωότητας του queer αγώνα το σημείο όπου καταλαβαίνεις πως δεν χρειάζεται να σώσεις κανέναν. Ούτε τον εαυτό σου.
Να σταματήσεις, κι αυτό να είναι πολιτική πράξη. Να δώσεις χώρο στους επόμενους.
💗 Το queer ως αγάπη, όχι ως εξάρθρωση
Η γραφή του Καπουτζίδη δεν στηρίχθηκε ποτέ στη ρήξη, αλλά στην τρυφερότητα. Δεν θέλησε να σοκάρει θέλησε να γιατρέψει. Διάλεξε να δείξει το queer όχι ως πρόκληση, αλλά ως φροντίδα.
Και μπορεί αυτό να μη συγκινεί πια τους νεότερους, όμως παραμένει βαθιά ριζοσπαστικό: να επιμένεις στην καλοσύνη, σε έναν κόσμο που σε έμαθε να αμύνεσαι.
Η τρυφερότητα είναι δύσκολη πολιτική. Δεν φτιάχνει ήρωες, φτιάχνει ανθρώπους. Κι αυτό ακριβώς είναι το ίχνος του.
🌙 Η μετάβαση προς το ήσυχο queer
Το «ήσυχο queer» δεν είναι υποχώρηση. Είναι η ωριμότητα μιας κοινότητας που επιτέλους δεν χρειάζεται να κραυγάζει για την ύπαρξή της.
Μπορεί να μιλήσει για τη φιλία, τη φθορά, τη μνήμη, την καθημερινότητα όλα όσα έρχονται μετά το “είμαι εδώ”.Η σιωπή του Καπουτζίδη ανοίγει αυτόν τον χώρο. Το queer δεν χρειάζεται πανό. Χρειάζεται φως
.
🕊 Η κληρονομιά
Ο Καπουτζίδης δεν θα μείνει γιατί έκανε θόρυβο. Θα μείνει γιατί μίλησε με ευγένεια σε μια εποχή που καταλάβαινε μόνο το σκάνδαλο. Γιατί απέδειξε πως η αλλαγή δεν χρειάζεται πάντα σύγκρουση μερικές φορές αρκεί η συνέπεια.
Είναι ο ήρεμος καθρέφτης μιας Ελλάδας που προσπαθούσε να μάθει να αγαπά τον εαυτό της. Κι αν σήμερα δεν μας εκφράζει πια, είναι γιατί χάρη σ’ εκείνον μάθαμε να εκφραζόμαστε μόνοι μας.
✴️Η Πολιτική της Τρυφερότητας✴️
Δεν υπάρχει queer ιστορία χωρίς κουρασμένους ήρωες. Και ο Γιώργος Καπουτζίδης στάθηκε ανάμεσά μας σαν ήσυχος καθρέφτης όχι για να φωνάξει, αλλά για να αντέξει. Η γενιά του δεν έσωσε τον κόσμο· του έμαθε όμως να μιλά λίγο πιο απαλά. Κι αυτό, σε μια χώρα που ακόμα τρομάζει από τη διαφορά, είναι σχεδόν θαύμα της καθημερινής queer πίστης.
Ο Καπουτζίδης δεν είναι το μέλλον του ελληνικού queer. Είναι το τεκμήριο ότι φτάσαμε ως εδώ: ότι υπήρξε μια εποχή που η ευγένεια ήταν επανάσταση και το να μιλάς ήσυχα ήταν πολιτική πράξη. Η ιστορία του ελληνικού queer δεν είναι μια ιστορία ηρώων∙ είναι μια ιστορία αντοχής. Από την ενοχική ελευθερία των ’90s ως την αφοπλιστική ελευθερία των σημερινών εικοσάρηδων, ό,τι άλλαξε δεν είναι μόνο οι όροι∙ είναι η θερμοκρασία.
Η τρυφερότητα υπήρξε πάντοτε το πιο δύσκολο πολιτικό μας εργαλείο. Γιατί απαιτεί να μείνεις ανοιχτός, ακόμη κι όταν έχεις μάθει να αμύνεσαι. Να μη γίνεις κυνικός, ακόμη κι αν έχεις δίκιο. Να συνεχίσεις να κοιτάζεις χωρίς να κοιτάζεσαι συνέχεια.
Η νέα εποχή της ορατότητας μάς ζητά κάτι πιο απαιτητικό απ’ την αποδοχή: να μάθουμε να υπάρχουμε μαζί. Να αναγνωρίζουμε το παλιό χωρίς να το προσπερνάμε, να ακούμε το καινούργιο χωρίς να το φοβόμαστε.
Αυτό είναι, ίσως, το βαθύτερο νόημα του queer σήμερα στην Ελλάδα όχι η κραυγή, αλλά η φροντίδα. Όχι το βήμα στο κέντρο, αλλά η παρουσία δίπλα. Η πολιτική της τρυφερότητας δεν φωνάζει∙ επιμένει. Κι αυτή η επιμονή, απλή και καθαρή, είναι η πιο γενναία μορφή ελευθερίας που κληροδοτεί η μία γενιά στην άλλη.
*Υ.Γ./
Κάθε γενιά κουβαλά το δικό της φως.
Η μία το ανάβει· η άλλη το σκορπίζει.
Ο Καπουτζίδης κράτησε το φυτίλι αναμμένο.
Οι επόμενοι ας το φυσήξουν προς τον ουρανό.
.
