Τζόαν Ντίντιον: «Η ζωή αλλάζει γρήγορα. Η ζωή αλλάζει κάθε στιγμή που περνάει»

Τζόαν Ντίντιον: «Η ζωή αλλάζει γρήγορα. Η ζωή αλλάζει κάθε στιγμή που περνάει» Facebook Twitter
Συμπορευόμενη με το ρεύμα της νέας δημοσιογραφίας, μιας σχολής που εμπλούτισε το ρεπορτάζ με λογοτεχνικά χαρίσματα δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην υποκειμενική ματιά, η μικροκαμωμένη Ντίντιον με την νευρώδη πένα της  ζωντάνεψε την παράνοια της γενέτειράς της, της Καλιφόρνια.
0



ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ, ΔΟΚΙΜΙΟΓΡΑΦΟΣ
, σεναριογράφος και μυθιστοριογράφος, η Τζόαν Ντίντιον (1934-23/12/21) υπήρξε μια από τις καλύτερες πένες της Αμερικής. Συγγραφέας ασυνήθιστης οξυδέρκειας και ευφάνταστης αντίληψης, τόσο  με τα μη μυθοπλαστικά βιβλία της όσο και με τα μυθιστορήματά της πρόσφερε ένα πανόραμα των κοινωνικοπολιτικών αλλαγών στις ΗΠΑ κατά την τελευταία πενηκονταετία, εξομολογούμενη  ταυτόχρονα κι όσα σημάδεψαν την προσωπική της ζωή.

Συμπορευόμενη με το ρεύμα της νέας δημοσιογραφίας, μιας σχολής που εμπλούτισε το ρεπορτάζ με λογοτεχνικά χαρίσματα δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην υποκειμενική ματιά, η μικροκαμωμένη Ντίντιον με την νευρώδη πένα της  ζωντάνεψε την παράνοια της γενέτειράς της, της Καλιφόρνια, έστρεψε τα βέλη της στον πολιτικό συντηρητισμό απομακρυνόμενη από μια ρεπουμπλικανική οικογενειακή παράδοση, φιλοτέχνησε πορτρέτα σαν της Τζόαν Μπαέζ ή του Τζον Γουέιν, κράτησε αποστάσεις από τις ακρότητες του φεμινισμού, συνυπέγραψε το σενάριο της ταινίας «Υπόθεση πολύ προσωπική» με τους Ρόμπερτ Ρέντφορντ και Μισέλ Φάιφερ, ενώ με το δοκιμιακό «Η χρονιά της μαγικής σκέψης» θρήνησε δημόσια το χαμό του συζύγου της, αποσπώντας το 2005  το NationalBook Award.

Κι όμως, ως τότε, κανένα βιβλίο της δεν είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά. Το κενό ήρθε να καλύψει την επόμενη χρονιά η έκδοση του «Παίξ’ το όπως πάει» (μετ. Α. Παπαδοπούλου, Εμπειρία Εκδοτική), ενός λιτού και καυστικού μυθιστορήματος, του μόνου δικού της που δεν τοποθετείται σε κάποιο έντονο πολιτικό φόντο, το οποίο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1970 φέρνοντας στην επιφάνεια μια άλλη όψη του Χόλιγουντ, κάθε άλλο παρά φωτεινή. «Ήθελα να γράψω ένα βιβλίο τόσο ελλειπτικό και γρήγορο, που θα τελείωνε πριν το καταλάβει κανείς» είχε δηλώσει γι’ αυτό η ίδια. «Ένα βιβλίο όπου όλα θα συνέβαιναν εκτός της σελίδας, ένα λευκό βιβλίο όπου ο αναγνώστης έπρεπε να φέρει τους δικούς του εφιάλτες…»

Με ύφος γειωμένο, αποστασιοποιημένο, σχεδόν δημοσιογραφικό και με φανερή την αγωνία της να εκλογικεύσει ό,τι της συνέβη, η αμερικανίδα συγγραφέας ταξινομεί ένα κουβάρι από σκέψεις, τύψεις και ματαιωμένες προσδοκίες, περιπλανιέται στην περασμένη της ζωή, ανακαλεί διαβάσματα, ταξίδια και φιλικές συνάξεις, ανασύρει συνειρμικά εικόνες συντροφικότητας και σπαράγματα οικογενειακών συνηθειών, συνομιλεί νοερά με τον απόντα σύντροφό της.

Κεντρική ηρωίδα στο «Παίξ’ το όπως πάει» είναι δευτεροκλασάτη ηθοποιός, πρώην μοντέλο, η Μαράια Γουάιεθ. Μια γυναίκα γερασμένη πριν την ώρα της, στα τριανταένα της, διαλυμένη συναισθηματικά και απολύτως αποστασιοποιημένη απ’ όσα εκτυλίσσονται γύρω της. Οι επαρχιώτες γονείς της, που τόσο λαχταρούσαν να την δούνε σταρ, έχουν πεθάνει σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, ο σκηνοθέτης άντρας της την έχει εγκαταλείψει, το κοριτσάκι που απέκτησαν πάσχει από κάποιου είδους καθυστέρηση και βρίσκεται σε κλινική όπου του «βάζουν ηλεκτρόδια στο κεφάλι και βελόνες στην σπονδυλική στήλη και προσπαθούν να δουν τι φταίει», ο ατζέντης της μάλλον την αγνοεί και η ίδια αυτοταπεινώνεται μέσα από άδοξες, περιστασιακές σχέσεις, καταναλώνοντας αφειδώς ηρεμιστικά.

Η Ντίντιον συστήνει την ηρωίδα της όχι μόνο ξεναγώντας μας στις σκέψεις της αλλά και μέσα από τα βλέμματα τρίτων, σε μια περίοδο όπου και η τελευταία της ελπίδα να ξαναφτιάξει τη ζωή της έχει χαθεί: ενώ θα ήθελε απεγνωσμένα να κρατήσει το παιδί που έχει συλλάβει συνδεόμενη μ’ έναν σεναριογράφο, οικογενειακό τους φίλο, υποκύπτει στον εκβιασμό του άντρα της και υφίσταται μια παράνομη έκτρωση, κάτω από άθλιες συνθήκες, χωρίς καν χρήση αναισθητικού. Κι επιπλέον, η αυτοκτονία, μπροστά στα μάτια της, ενός άλλου οικογενειακού φίλου, παραγωγού αυτή τη φορά, της έχει σχεδόν χρεωθεί. Τι μέλλον μπορεί να διεκδικήσει μια τέτοια γυναίκα, που ούτε τον οίκτο μας δεν μπορεί να κερδίσει καλά καλά;

Η Μαράια Γουάιεθ αποτελεί ενσάρκωση των παρακμασμένων γυναικών -όχι μόνο του Χόλιγουντ, όχι μόνο της δεκαετίας του ΄70- που παλεύουν με την κατάθλιψη και την ανορεξία μέσα σ’ ένα σκληρό κοινωνικό περιβάλλον όπου αδυνατούν να σταθούν πια. Κάτω από τη λαμπερή επιφάνεια του κόσμου που περιέγραψε εδώ  η Ντίντιον σαλεύουν ηθικές αδυναμίες, ερωτικές συναλλαγές και κάθε είδους καταχρήσεις, ικανές να στεγνώσουν τους χυμούς κάθε ασπόνδυλης προσωπικότητας. Παρουσιάζοντας με τόση δύναμη το τοπίο μιας άνυδρης ψυχής, το «Παίξ’ το όπως πάει» διαβάζεται λες και γράφτηκε σήμερα. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει στην αγορά, έχει εξαντληθεί.

Τζόαν Ντίντιον: «Η ζωή αλλάζει γρήγορα. Η ζωή αλλάζει κάθε στιγμή που περνάει» Facebook Twitter
Η Τζόαν Ντιντιόν με τον σύζυγό της. Φωτ.: ΑΡ

Αν μη τι άλλο, υπάρχει η «Χρονιά της μαγικής σκέψης» (μετ. Ξ. Μαυρομμάτη, Κέδρος, 2011), το πιο σπαρακτικό έργο της Ντίντιον, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της λογοτεχνίας του πένθους και συνδυασμός ταυτόχρονα απομνημονευμάτων και ρεπορτάζ, το οποίο στην θεατρική του εκδοχή έχει παιχτεί από μορφές όπως η Βανέσα Ρεντγκρέιν και η Φανί Αρντάν.

XRONIA
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Tζόαν Ντίντιον, Η χρονιά της μαγικής σκέψης, εκδόεις Κέδρος

«Η ζωή αλλάζει γρήγορα. Η ζωή αλλάζει κάθε στιγμή που περνάει. Κάθεσαι για δείπνο κι η ζωή που ήξερες τελειώνει. Το ζήτημα της αυτολύπησης…» Αυτές ήταν οι πρώτες λέξεις που έγραψε η Ντίντιον δυό μόλις μέρες μετά το «συμβάν». Την προπαραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2003, ο επί σαράντα χρόνια σύζυγός της, ο σεναριογράφος και λογοτεχνικός κριτικός Τζον Γκρέγκορι Νταν, υπέκυπτε μπροστά στα μάτια της από οξύ καρδιακό επεισόδιο. Είχαν μόλις επισκεφτεί την υιοθετημένη κόρη τους, η οποία νοσηλευόταν σε κρίσιμη κατάσταση στην εντατική, λόγω πνευμονίας και σηπτικού σοκ. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, μια ολόκληρη ζωή χανόταν με τον πιο βίαιο και αναπάντεχο τρόπο. Θα ΄πρεπε όμως να περάσουν εννιά ακόμη μήνες για να στραφεί η Ντίντιον στο γράψιμο ξανά, αξιοποιώντας το ψυχοθεραπευτικά για ν’ αναμετρηθεί με την απώλεια.

Με ύφος γειωμένο, αποστασιοποιημένο, σχεδόν δημοσιογραφικό και με φανερή την αγωνία της να εκλογικεύσει ό,τι της συνέβη, η αμερικανίδα συγγραφέας ταξινομεί ένα κουβάρι από σκέψεις, τύψεις και ματαιωμένες προσδοκίες, περιπλανιέται στην περασμένη της ζωή, ανακαλεί διαβάσματα, ταξίδια και φιλικές συνάξεις, ανασύρει συνειρμικά εικόνες συντροφικότητας και σπαράγματα οικογενειακών συνηθειών, συνομιλεί νοερά με τον απόντα σύντροφό της. Παράλληλα, μπολιάζει το γραπτό της με ιατρικές γνωματεύσεις, επιστημονικά δεδομένα και ψυχαναλυτικές θεωρίες, ενώ αποτιμά με καινούρια ματιά μια σειρά από θρησκευτικές και κοινωνικές συμβάσεις συνδεδεμένες με το πένθος. Το μακάβριο, πάντως, αντισταθμίζεται στο βιβλίο από μια διάθεση παιγνιώδη και ειρωνική. Η ζωή δεν φοβάται τον θάνατο αλλά τον αγκαλιάζει, έλεγε με τον τρόπο της η Ντίντιον. Και, με την συνδρομή της μνήμης, μπορεί και να τον υπερβεί.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

νιουνεζ

Τίνα Μανδηλαρά / Το τέλος του άνδρα συγγραφέα;

Το πολυσυζητημένο, βραβευμένο με το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας ΗΠΑ το 2018 βιβλίο της Σίγκριντ Νιούνεζ (Sigrid Nunez) «Ο Φίλος» κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τον Gutenberg για να αποδομήσει το επιβλητικό προφίλ του άνδρα συγγραφέα και να επανεξετάσει τις αρχές του μυθιστορήματος.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
janet malcolm

Daily / Ο δημοσιογράφος, ο δολοφόνος και το ρεπορτάζ σε πρώτο πρόσωπο

Πέθανε πριν από μερικές μέρες η επιφανής Αμερικανίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζάνετ Μάλκολμ, η οποία είχε συνταράξει κάποτε το δημοσιογραφικό σινάφι με τις καυστικές τοποθετήσεις της σχετικά με τη βαθιά φύση αυτού του περίεργου «λειτουργήματος», οι οποίες όμως στο σύγχρονο μιντιακό τοπίο μοιάζουν μάλλον ήπιες.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πολ Όστερ (1947-2024): Ο Mr. Vertigo των ονειρικών μας κόσμων

Σαν σήμερα  / Πολ Όστερ: «Οι χαμένες ευκαιρίες αποτελούν μέρος της ζωής στον ίδιο βαθμό με τις κερδισμένες»

Σαν σήμερα 30 Απριλίου, το 2024 πεθαίνει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας και μετρ της σύμπτωσης, που κατάφερε να συνδυάσει την προοπτική των άπειρων φανταστικών κόσμων με το ατελείωτο κυνήγι των ευκαιριών και τη νουάρ ατμόσφαιρα με τα πιο ανήκουστα αυτοβιογραφικά περιστατικά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ