Πριν απ' όλα να εξηγηθώ. Είμαι ακατάλληλος να κρίνω βιβλία άλλων. Στη σχολή που δίδασκα σενάριο έλεγα, «ακόμη και το κείμενο που εσείς θεωρείτε το πιο χαζό, ακόμη και αυτό κρύβει τη δική του σοφία». Είμαι ανίκανος λοιπόν να κρίνω, ορθά (correct-correctly), γι' αυτό θα σας μιλήσω μόνο για τα συναισθήματα που μου προκάλεσαν τα βιβλία στα οποία αναφέρομαι.

1Διάβασα τα Τριανταοχτώ Τριαντάφυλλα, συλλογή ποιημάτων της Νάντιας Γαβαλά (εκδόσεις Δωδώνη). Ένιωσα τον φόβο, την οργή (και οργή μου), τον νόστο (και δικό μου νόστο) γι' αυτό που χάνεται. Τι είναι αυτο που χάνεται. Μα αυτό που κερδήθηκε με αίμα. Κυρίως η αξιοπρέπεια που σου έδινε η αισθηση της Δημοκρατίας, της ισότητας, της ελευθερίας, της Δικαιοσύνης. Σήμερα, κάτω από τόνους σκουπιδιών και απάτης και απαξιωμένων πολιτικών (πολιτικός=λαμόγιο, κρατικός λειτουργός= λαμόγιο, κρατος=ρουσφέτι, Δικαιοσύνη=σκοπιμότητα, αυτά σήμερα λίγο πολύ πιστεύει ο κόσμος και όχι άδικα, όταν η λαμογιά που θα κάνει κάποιος υπουργός καλύπτεται και με νόμο, ενώ εσύ, αν χρωστάς έστω και ένα ευρώ, σου βγάζει η τράπεζα στο σφυρί το σπίτι) έχει καταχωνιαστεί η πηγή των αξιών της ζωής στη Δημοκρατία. Ποιήματα, λοιπόν, πικρή κραυγή και κάλεσμα να σαρωθούν τα σκουπίδια για να ξαναβρούμε την πηγή της Ισότητας, της Δικαιοσύνης, της Ελευθερίας και και την αξιοπρέπια του Πολίτη. Floreal είναι ο μήνας των λουλουδιών, το όνομα που είχαν δώσει στον Μάη οι πολίτες της Γαλλικής Επανάστασης, αναφέρεται σε αυτόν η Γαβαλά. Στις σελίδες της μύρισα Μάη μέσα σε αυτό τον καταραμένο μόνιμο χειμώνα, που κι ας είναι καλοκαίρι, η κυριαρχία της απάτης σε παγώνει.

2Κάνω μια δουλειά, μια έρευνα για να γράψω κάτι για μένα - η έρευνα με οδήγησε σε δύο βιβλία. Και τα δύο συγκλονιστικά. Το παράλογο δράμα των ανθρώπων, με αίμα και με κυνικότητα απλωμένο. Το ένα το Stasiland - Ιστορίες πίσω από το τείχος του Βερολίνου της Άννα Φάντερ (εκδόσεις Οκτώ). Μόνο μια δυό φράσεις του θα σας πω: «... Οι φάκελοι που υπάρχουν για τον κάθε πολίτη -της τότε Ανατολικής Γερμανίας- αν τους απλώσεις καταλαμβάνουν μήκος 180 χιλιομέτρων», «ανά έξι πολίτες ο ένας ήταν χαφιές που κατέγραφε κι έδινε αναφορά για τους άλλους στη ΣΤΑΖΙ». Και να σκεφτεί κανείς οτι κομμάτι από αυτό το χαφιεδοκατασκεύασμα μπήκε επίσημα σε δικογραφία στο ελληνικό δικαστήριο ως στοιχείο κατηγορητηρίου κατά ανθρώπων που τελικά αθωώθηκαν. (Ο ένας, όμως, από όλο αυτό τον δικαστικό Γολγοθά πέθανε, τον τσάκισε ο φίλος μου Κώστας Αγαπίου.)

3Το άλλο είναι το βιβλίο, επίσης ντοκουμέντο, ο Στρατός των Ρόδων της Μπάρμπαρα Βίκτορ (εκδόσεις Φανταστικός Κόσμος). Είναι μια σειρα συνεντεύξεων με οικογένειες κοριτσιών-μαρτύρων Παλαιστινίων (και φυλακισμένων που έζησαν), που ζώστηκαν δυναμίτη και ανατινάχτηκαν (σκοτώθηκαν και σκότωσαν και αθώους μαζί). Έξοδος απελπισμένη για μια πατρίδα ελεύθερη αλλά και πίσω από τις γραμμές και για μια γυναίκα ελεύθερη με ίσα δικαιώματα με τον άντρα-αφέντη.

4Για δουλειά, πάλι, διάβασα το βιβλίο της Ελπίδας Βόγλη Έλληνες το Γένος - Η ιθαγένεια και η ταυτότητα στο εθνικό κράτος των Ελλήνων, 1821-1844 (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτη). Εξαιρετική και επίκαιρη μελέτη για ευσεβείς μύθους και πόθους. Θυμήθηκα την υποσημείωση στο ποίημα «Μπολιβάρ» του Ν. Εγγονόπουλου: «Ο παππούς μου ο νάυαρχος Κουντουριώτης, αρβανίτης, όταν διέταζε, αντί για πυρ, έλεγε Μπρας (πυρ στα αρβανίτικα)».

5Και, τέλος, απόλαυσα το Κάποτε υπήρξε ο Ματίας Πασκάλ του Λουίτζι Πιραντέλο. Αν και γραμμένο αρχές του περασμένου αιώνα (1904), είναι σαν να γράφτηκε για το σήμερα (εκδόσεις Calmann-Levy - Feu Mathias Pascal).