«Ποτέ και Πουθενά»: Μια βόλτα στο παζάρι των αναπάντεχων ονείρων

«Ποτέ και Πουθενά»: Μια βόλτα στο παζάρι των αναπάντεχων ονείρων Facebook Twitter
O Γκέιμαν παίρνει τις πέντε πυρηνικές πλοκές και συνθέτει από όλες μαζί μία ― γι' αυτό το «Ποτέ και Πουθενά» θεωρείται από χιλιάδες ανθρώπους (και από εμένα) τέλειο. Όντας μάλιστα και κωμικό και τραγικό ταυτόχρονα.
0

Η τεράστια και διαρκής επιτυχία τού «Ποτέ και Πουθενά» οφείλεται σε δύο λόγους. Πρώτα-πρώτα, είναι ένα απολαυστικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης, ένα Young Adult (ή Crossover: διαβάζεται από τον καθένα από μία ηλικία και πάνω) ολκής, ένα Bildungsroman γραμμένο με μαστοριά πραγματικά υψηλού επιπέδου ― κατά μία έννοια, είναι περισσότερο ζωγραφισμένο («ιστορημένο», που λέγανε παλιά), ή τραγουδισμένο, παρά γραμμένο. Ή, αν θέλετε, είναι σαν να σου το διηγούνται: σαν να σου το λέει, αλλάζοντας πού και πού τις φωνές, ένας αφηγητής, ένας επαγγελματίας παραμυθάς, σε ένα δωμάτιο με χαμηλωμένα φώτα, το βράδυ. (Κι εσύ να 'σαι παιδί, και ίσως να κάνει και κρύο έξω, ή ακόμα καλύτερα να φυσάει). Ο άλλος λόγος είναι ο εξής: είναι δομημένο πάνω στον αρχετυπικό καμβά της μυθιστορίας όπως την ξέρουμε, και όπως την ήξεραν και την είχαν συνηθίσει οι άνθρωποι από παλιά ― για την ακρίβεια, όπως την ήξεραν προτού καν υπάρξει μυθιστορία με την έννοια που αυτή έχει τους τελευταίους δυο-τρεις αιώνες. Και μάλιστα, μολονότι τα περισσότερα βιβλία που γράφονται, αγοράζουμε, διαβάζουμε και αγαπάμε, τα συντριπτικά περισσότερα (οι περισσότερες αφηγήσεις), αναπτύσσονται γύρω από έναν μόνο κλώνο της αρχετυπικής αφηγηματικής οδού, το «Ποτέ και Πουθενά» αναπτύσσεται ―και μάλιστα με τέτοια άνεση που σε αφήνει με το στόμα ανοιχτό― πάνω σε σχεδόν όλους τους κλώνους της.

Με πελώρια καριέρα στα κόμιξ, με μερικά σπουδαία ακόμη βιβλία, με άλλες δύο κινηματογραφικές διασκευές μυθιστορημάτων του και με μία μίνι σειρά που βασίζεται στο άλλο αριστούργημά του, το «American Gods», ο μύθος του Gaiman είναι στις μέρες μας πιο ισχυρός από ποτέ.

Υπάρχουν, λένε οι ειδικοί, πέντε όλες κι όλες βασικές πλοκές πίσω από κάθε βιβλίο, από κάθε αφήγηση, από κάθε παραμύθι: (1) Η Εξόντωση ενός τέρατος, ενός μεγάλου κακού (Θησέας, «Οι Εφτά Σαμουράι», τα περισσότερα αστυνομικά βιβλία), (2) Η Απώλεια της περιουσίας πριν την απόκτηση νέου πλούτου (Ιώβ, «Μεγάλες προσδοκίες», πολλά αισθηματικά ρομάντζα), (3) Η Αποστολή (Ιλιάδα, «Ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών», «Χάρι Πότερ», ο μισός κινηματογράφος), (4) Το Ταξίδι (Οδύσσεια, «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», «Ο Μάγος τού Οζ»), (5) Η Αναγέννηση (Η Πεντάμορφη και το Τέρας, η «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» του Ντίκενς, «Εγώ, ο απαισιότατος»), και δύο επιπλέον δρόμοι για να αφηγηθούμε μία ιστορία: ο κωμικός (χάρη στον θετικό χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα, που αντιμετωπίζει με έξω καρδιά τις άπειρες αναποδιές, όπως ο Ζιλ Μπλας του Λεσάζ) και ο τραγικός (λόγω ενός ελαττώματος του πρωταγωνιστή, ενός αγκαθιού του χαρακτήρα του, μιας μαυρίλας στην ψυχή του ― ο μισός Σέξπιρ). Αυτές είναι οι βασικές πλοκές και οι βασικοί δρόμοι, και ξέρουμε όλοι τη συζήτηση γύρω από το θέμα, και την πολεμική που έχει αναπτυχθεί εναντίον τους (καθώς ο Κάφκα, π.χ., ή ο Μούζιλ είναι, λέει, αταξινόμητοι). Εν πάση περιπτώσει, ο Γκέιμαν παίρνει τις πέντε πυρηνικές πλοκές και συνθέτει από όλες μαζί μία ― γι' αυτό το «Ποτέ και Πουθενά» θεωρείται από χιλιάδες ανθρώπους (και από εμένα) τέλειο. Όντας μάλιστα και κωμικό και τραγικό ταυτόχρονα. Μέγα επίτευγμα. Ο αναγνώστης (που βέβαια δεν χρειάζεται να τα έχει υπόψη του όλα αυτά) θα καταλάβει.

Η πλοκή, όπως και αυτή του «Μόμπι-Ντικ» άλλωστε, μπορεί να περιγραφεί με λίγες λέξεις. Αλλά αυτό είναι απατηλό. Ένας συνηθισμένος άνθρωπος λοιπόν, ο Ρίτσαρντ, αναλαμβάνει μία αποστολή. Για να τη φέρει εις πέρας, θα περάσει μία περίοδο μαθητείας, θα βυθιστεί στο όνειρο, θα γνωρίσει μερικούς απίθανους, ανεπανάληπτους, πρωτόφαντους τύπους ―κάποιοι από αυτούς δεν ξεχνιούνται με τίποτε, ειδικά οι villains―, θα αποβάλει τον παλιό του εαυτό, θα χάσει ό,τι είχε και δεν είχε, θα αποκτήσει ―ενδεχομένως― δυνάμεις που δεν τις φανταζόταν, θα κάνει ένα μακρύ ταξίδι, θα πέσει και θα χτυπήσει, θα βασανιστεί και θα ματώσει, και εντέλει ίσως νικήσει έναν δράκο, ίσως βρει ένα κλειδί, ίσως ξεκλειδώσει μία πόρτα και ένα μυστικό, ίσως σώσει μία πριγκίπισσα και ίσως γίνει και ήρωας, πρόμαχος: ένας εκλεκτός. Κάπως έτσι ― αλλά μπορεί και όχι ακριβώς έτσι. Και όλα αυτά ―εδώ δίνει ο αναγνώστης σημασία, αυτό είναι που μας ενδιαφέρει― μέσα σε ένα Λονδίνο άλλο, ένα Λονδίνο διαφορετικό, υπόγειο, σκοτεινό, μαγικό, ένα Λονδίνο του ονείρου, ένα Λονδίνο κάτω από το κανονικό, κρυφό, παραμυθένιο, αρχαίο και επικίνδυνο:

Και τότε έστριψαν και είδαν τη γέφυρα. Θα μπορούσε να είναι μια από τις γέφυρες του Τάμεση, όπως ήταν οι γέφυρες του Τάμεση πριν από πεντακόσια χρόνια, είπε μέσα του ο Ρίτσαρντ· μια πελώρια, πέτρινη γέφυρα που υψωνόταν πάνω από μια μαύρη άβυσσο, μέσα στη νύχτα. Μόνο που δεν είχε ουρανό από πάνω της, ούτε από κάτω νερό. Υψωνόταν από το σκοτάδι στο σκοτάδι.

Ένα Λονδίνο αναπάντεχο, τρελό, σπηλαιώδες, αδιανόητο:

Μετά ο κύριος Κρουπ σήκωσε ψηλά το φανάρι του κι έριξε μια ματιά γύρω. «Είναι λυπηρό το γεγονός», είπε, «ότι τόσοι άνθρωποι περπατούν στους δρόμος από πάνω χωρίς να υποψιάζονται την ομορφιά αυτών των υπονόμων, κύριε Βάντεμαρ. Αυτών των υπόγειων καθεδρικών, των χτισμένων με κόκκινα τούβλα κάτω από τα πόδια τους».

«Ποτέ και Πουθενά»: Μια βόλτα στο παζάρι των αναπάντεχων ονείρων Facebook Twitter
Το καστ της ραδιοφωνικής διασκευής του «Neverwhere» για το BBC4 (2013). Στον ρόλο του μαρκησίου Ντε Καραμπάς, ο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς.

Ένα Λονδίνο που φτιάχνεται και ξαναφτιάχνεται από τα υλικά που είναι καμωμένα τα όνειρα:

Ο Λαβύρινθος ο ίδιος ήταν χάος και καθαρή τρέλα. Χτισμένος με χαμένα κομμάτια τού Πάνω Λονδίνου: στενάκια και δρόμους και αδιέξοδα και διαδρόμους και στοές υπονόμων, που είχαν πέσει από τις χαραμάδες στο πέρασμα χιλιάδων χρόνων, μπαίνοντας στον κόσμο των χαμένων και των ξεχασμένων. Οι δυο άντρες και το κορίτσι περπατούσαν μια σε καλντερίμι και μια σε λάσπες, ύστερα σε βρομιές και σε χώματα, πιο πέρα σε σάπια σανίδια. Περπατούσαν στο φως της μέρας και στο σκοτάδι της νύχτας, σε δρόμους με λαδοφάναρα και σ' άλλους με λάμπες φωταερίου ή δαυλούς και πυρσούς αναμμένους.

Crossover, Young Adult ή Bildungsroman, αυτό το διαμάντι της Urban Fantasy γράφτηκε πρώτα για την τηλεόραση, και μόνο όσο εξελισσόταν η παραγωγή έγινε μυθιστόρημα. Στον Πρόλογο, ο Gaiman περιγράφει ακριβώς πώς έφτασε να έχει τη σημερινή του, οριστική, μορφή ― αυτήν που ακολουθεί η ελληνική έκδοση. Στη συνέχεια διασκευάστηκε για τη θεατρική σκηνή, παίχτηκε στο ραδιόφωνο, έγινε μεγάλη επιτυχία, καθιέρωσε τον συγγραφέα του και του έδωσε φτερά για να γίνει αυτό που είναι σήμερα: ένας από τους πολύ μεγάλους, σίγουρα μέσα στην πρώτη πεντάδα των εν ζωή συγγραφέων του Φανταστικού, πολύ κοντά στον King και συγγενής του Clive Barker. Με πελώρια καριέρα στα κόμιξ (ο Sandman είναι σημαντική υπόθεση, από τις πιο σημαντικές ― αλλά και τα σενάριά του για την DC και τη Marvel είναι επίσης μοναδικά), με μερικά σπουδαία ακόμη βιβλία, με άλλες δύο κινηματογραφικές διασκευές μυθιστορημάτων του («Stardust», «Coraline») και με μία μίνι σειρά που βασίζεται στο άλλο αριστούργημά του, το «American Gods», να κάνει την Κυριακή παγκόσμια πρεμιέρα έχοντας κόψει ήδη από τη στιγμή της αναγγελίας της την ανάσα σε μερικά εκατομμύρια ανθρώπους, ο μύθος του Gaiman, του ανθρώπου που μπορεί να φανταστεί τι συμβαίνει πίσω από όλες τις ομίχλες της πραγματικότητας, αλλά και να το αφηγηθεί σαν να είναι παλιό παραμύθι, είναι στις μέρες μας πιο ισχυρός από ποτέ. Το αξίζει ― και με το παραπάνω.

ΥΓ. Πριν λίγες ημέρες ο Gaiman ανακοίνωσε πως ξεκίνησε (επιτέλους) να γράφει τη συνέχεια του «Ποτέ και Πουθενά». Θα λέγεται «Οι Επτά Αδελφές». Ήδη γνωρίσαμε τη μία από αυτές, την επιβλητική Σερπεντάιν, στις σελίδες τού «Neverwhere», και θα το περιμένουμε, του χρόνου, με υπομονή και λαχτάρα.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ