«Ο μίμος των φωνών»: Ο Τόμας Μπέρνχαρντ γράφει για τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ψυχής

Το πίσω ράφι/ Τόμας Μπέρνχαρντ «Ο μίμος των φωνών» Facebook Twitter
Το πιο αξιοπερίεργο γεγονός στη δημοσιογραφική καριέρα του Μπέρνχαρντ δίνει υλικό σε μια από τις εκατόν τέσσερις ιστορίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του «Ο μίμος των φωνών». Φωτ.: Getty Images/ Ideal Images
0

«Ο ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ μιας εφημερίδας βρίσκεται πολύ κοντά στην ανθρώπινη αθλιότητα και στον ανθρώπινο παραλογισμό και μπορεί ν’ αντέξει αυτήν την εμπειρία για μικρό χρονικό διάστημα και όχι για όλη του τη ζωή, γιατί αλλιώς θα τρελαθεί. Παρακολουθώντας καθημερινά στα δικαστήρια τόσα πιθανά, απίστευτα, εξωφρενικά πράγματα και γράφοντας για πραγματικές ή φανταστικές, όμως πάντοτε χυδαίες, εγκληματικές πράξεις για να κερδίσει το ψωμί του, τίποτε πλέον δεν μπορεί να τον αιφνιδιάσει».

Ο διάσημος Αυστριακός συγγραφέας Τόμας Μπέρνχαρντ (1931-1989) ήξερε πολύ καλά για ποιο πράγμα μιλάει. Στα νιάτα του, κι αφού είχε διακόψει τις μουσικές σπουδές του για λόγους υγείας –βαριά πλευρίτιδα και φυματίωση–, εργάστηκε κι ο ίδιος για αρκετά μεγάλο διάστημα ως δικαστικός ανταποκριτής μιας μικρής σοσιαλιστικής εφημερίδας του Σάλτσμπουργκ.

Από τις σελίδες του «Μίμου των φωνών» παρελαύνουν φιλόσοφοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες, υπάλληλοι, εργάτες και μαθητές, δήμαρχοι, δικαστές, ως και πρόεδροι κρατών.

Το πιο αξιοπερίεργο γεγονός στη δημοσιογραφική καριέρα του Μπέρνχαρντ δίνει υλικό σε μια από τις εκατόν τέσσερις ιστορίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του «Ο μίμος των φωνών» (μετ. Α. Ίσαρης, Άγρα 2000): ένας ευυπόληπτος τοπικός δικαστής, μόλις ανακοίνωσε την καταδικαστική του απόφαση για έναν «αχρείο» εκβιαστή, προειδοποίησε το ακροατήριο ότι θα προβεί σε μια παραδειγματική πράξη. Έβγαλε ένα πιστόλι από την τήβεννο, το ακούμπησε στον δικό του κρόταφο και τράβηξε την σκανδάλη. Ο θάνατος ήταν ακαριαίος.

cover
Το βιβλίο του Τόμας Μπέρνχαρντ, Ο μίμος των φωνών, Μτφρ.: Α. Ίσαρης είναι εξαντλημένο από τις Εκδόσεις Άγρα 

Υπάρχουν άφθονες αυτοκτονίες στον «Μίμο των φωνών». Για την ακρίβεια δεκαοχτώ! Όπως υπάρχουν και δολοφονίες, ληστείες, απάτες, οδυνηροί θάνατοι, ατυχήματα, εξαφανίσεις, περιπτώσεις τρέλας. Μια γριά λωποδύτισσα εξοργίζεται με την καταδίκη της σε τρεις μονάχα μήνες φυλάκιση – είχε βαρεθεί, λέει, να είναι ελεύθερη. Ένας καθηγητής χαστουκίζει μαθητή του, στερώντας του για πάντα την ακοή. Κι ενώ ο πατέρας του παιδιού ετοιμάζεται να διεκδικήσει μιαν ιλιγγιώδη αποζημίωση, τα σχέδιά του ματαιώνονται από τον αιφνίδιο θάνατο του γιου του. Ένας διάσημος συγγραφέας επισκέπτεται την πόλη. Τι δυσάρεστες εκπλήξεις επιφυλάσσει η γνωριμία μαζί του! Πόσο εύκολα μπορεί ν’ απομυθοποιηθεί κανείς…

Περιστατικά σαν τα παραπάνω –τα οποία δεν αντλούνται, φυσικά, μόνο από την δημοσιογραφική του εμπειρία– λειτουργούν για να ξεδιπλώσει ο Μπέρνχαρντ τις έμμονες ιδέες του γύρω από τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ψυχής και την αδυναμία της γλώσσας να συλλάβει το παράλογο της ζωής. Μέσα από τις σύντομες ιστορίες του βιβλίου που δημοσίευσε το 1978 –ιστορίες που διαβάζονται είτε σαν ανέκδοτα, είτε σαν παραβολές, είτε απλώς σαν παιχνίδια της μοίρας– αναδύεται ο γνώριμος κυνισμός και το μαύρο χιούμορ του, ενώ ούτε κι εδώ κρύβεται η μνημειώδης απέχθεια προς την πατρίδα του. Πολυγραφότατος και ταλαντούχος, ο συγγραφέας των «Μπετόν», «Ο ανιψιός του Βίτγκενστάιν», «Ρίτερ, Ντένε, Φος», δεν κουράστηκε ποτέ να στηλιτεύει τους «ψευτοσοσιαλιστές και υποκριτές καθολικούς» συμπατριώτες του.

Η διαθήκη του ήταν μια πρόκληση απέναντι στις επίσημες αυστριακές αρχές. Σύμφωνα με αυτήν, κανένα έργο του δεν επιτρεπόταν να τυπωθεί ή ν’ ανεβεί σε θεατρική σκηνή της χώρας, μέχρις ότου περάσει στον δημόσιο τομέα. Τελικά, η επιθυμία του δεν εισακούστηκε. Το Ίδρυμα Μπέρνχαρντ, που συστήθηκε με πρωτοβουλία του ετεροθαλούς αδελφού του, αγνόησε την διαθήκη του. Οι καταγγελίες του, ωστόσο, παραμένουν μέσα στο –ανθεκτικό στον χρόνο– έργο του.

«Η πόλη της Βιέννης», γράφει ένας ήρωας του «Μίμου των φωνών» λίγο πριν δώσει τέλος στη ζωή του, «ζει από τα έργα των ιδιοφυών αυτοχείρων της». Ο Μπέρνχαρντ προσυπογράφει. Η αδυσώπητη αδιαφορία και αναισχυντία της Βιέννης απέναντι στους στοχαστές και τους καλλιτέχνες, ήταν κατά τη γνώμη του, πάντοτε τόσο μεγάλη ώστε να μπορεί να χαρακτηριστεί με βεβαιότητα το μεγαλύτερο νεκροταφείο της φαντασίας και των ιδεών!

Από τις σελίδες του «Μίμου των φωνών» παρελαύνουν φιλόσοφοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες, υπάλληλοι, εργάτες και μαθητές, δήμαρχοι, δικαστές, ως και πρόεδροι κρατών. Ανάμεσά τους κυκλοφορούν, κι ας μην κατονομάζονται, και υπαρκτά πρόσωπα όπως για παράδειγμα η Ίνγκεμπορ Μπάχμαν, «η ευφυέστερη και σημαντικότερη ποιήτρια που γέννησε η χώρα μας». Οι απόπειρες της ίδιας, όμως, να επιστρέψει στην Αυστρία, κατέληγαν πάντα σε αποτυχία, «εξαιτίας της ξεδιαντροπιάς των αντιπάλων της και της αντιπνευματικότητας των βιεννέζικων υπηρεσιών».

Να 'ναι άραγε τυχαίο που η τελευταία ιστορία του βιβλίου μιλάει για κάποιον σπουδαίο επιστήμονα, φίλο του συγγραφέα, που έπειτα από χρόνια ξενιτιάς στην Αυστραλία, επέστρεψε από νοσταλγία στην πατρίδα του για να καταλήξει σ’ ένα φρενοκομείο του Στάινχοφ; Από την μεριά του, ο Μπέρνχαρντ τον είχε προειδοποιήσει να μη γυρίσει. Η Αυστρία, του είχε γράψει, έχει μετατραπεί «σε μια χυδαία κόλαση, όπου το πνεύμα διαρκώς δυσφημείται και η επιστήμη και η τέχνη διώκονται»…

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ