Μαρία Μήτσορα: “Εάν κάποιος ξέρει να διαβάσει την αρχή, προβλέπει και το τέλος”

Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από τη νέα της συλλογή διηγημάτων “Από τη μέση και κάτω” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Γιατί η ζωή πονάει, κυρία Μήτσορα; 

Όπως λένε οι βουδιστές μοναχοί, η ζωή είναι επτά φορές πάνω κι έξι φορές κάτω. Η ζωή πονάει, γελάει, τραγουδάει... Θεωρώ και τον φόβο ένα είδος πόνου. Ο πόνος πάντως είναι ένα συναίσθημα που μας προστατεύει, μαθαίνοντάς μας συχνά να αποφεύγουμε τα χειρότερα. 

Για μια τέλεια φράση θα έπεφτα στα γόνατα; Ερωτηματικά εισπνέοντας, θαυμαστικά εκπνέοντας, ψάχνω τη στιγμή.

Μέχρι πού μπορεί να φτάσει κανείς για μια τέλεια φράση; 

Εγώ πάντως, ψάχνοντας την τέλεια φράση, έχω γράψει εφτά βιβλία. Οι λέξεις ανταλλάσσονται σαν ακονισμένα μαχαίρια, σαν σπασμένα παλιά κοσμήματα, σαν χάδια... Νομίζω όμως ότι έχω γράψει πολλά για τις λέξεις στο βιβλίο “Με Λένε Λέξη”. Πως γίνεται όμως και, στις πραγματικά μεγάλες στιγμές, μένουμε όχι μόνο  χωρίς λέξεις, αλλά συχνά άφωνοι.

Πόσο θα ήθελα να αρχίσω την ιστορία μου από την αρχή. Η αρχή όμως είναι πολύ πιο σκοτεινή από το τέλος.  

Γιατί η αρχή είναι πιο σκοτεινή;

Γιατί στην αρχή υπάρχει το αδιαφοροποίητο χάος, όπως πριν το «γεννηθήτω το φως». Η αρχή είναι σκοτεινή, όπως όλες οι προφητείες. Εάν κάποιος ξέρει να τη διαβάσει, προβλέπει και το τέλος. 

Μου άρεσε επίσης πολύ η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων γιατί, διαβάζοντας εκείνες τις σελίδες, κατάλαβα ότι δεν είναι απαραίτητη η καλοσύνη στο θαύμα, ή τέλος πάντων, πως είναι διαφορετικό το θαύμα από το θαυμάσιο. 

Σε τι διαφέρει λοιπόν το θαύμα απ’ το θαυμάσιο;

Στην αρχή, αυτές οι ερωτήσεις μου φάνηκαν θαυμάσιες γιατί δεν αφορούσαν την προσωπική μου ζωή. Τώρα που προσπαθώ να τις απαντήσω, έξω από το πλαίσιο του κάθε διηγήματος, τις αντιλαμβάνομαι σαν γόρδιους δεσμούς. Το θαύμα περιέχει το απόλυτο μυστήριο. Το θαύμα αξίζει να μας ρίξει στα γόνατα. 

Η μικρή τρέχοντας σκεφτόταν-η αγάπη μας σταματάει, γι’ αυτό δεν θα αγαπήσω ποτέ.

Υπάρχει βία μέσα  στην αγάπη;

Οπωσδήποτε, το ίδιο και στον έρωτα. Ψυχική ή σωματική. Η πιο απλή μορφή της είναι η κτητικότητα. Αναρωτιέμαι αν η πραγματική αγάπη είναι εκείνη που δεν περιέχει ένα ψήγμα βίας, αναρωτιέμαι εντέλει, εάν αυτό το είδος αγάπης υπάρχει μόνο σ’ έναν τέλειο κόσμο. 

Ο πόνος την κρατάει στο υπόγειο. Όχι η τροχοπέδη, η παλάμη της χωράει να περάσει από μέσα. Με κρατάνε δεμένη γιατί ακόμα πιστεύουν ότι μπορώ να τους ξεφύγω, σκέφτεται με ένα φλας δύναμης. Μετά ξεχνιέται στη γλώσσα των χαμένων.

Από τι είναι φτιαγμένη η γλώσσα των χαμένων;

Είναι η γλώσσα με τα πολλά δεν δεν δεν και τα ατελείωτα θα θα θα. Οταν έγραφα την εκδοχή της Περσεφόνης, είχα βρει ένα εξαιρετικά σπάνιο λεξικό αυτής της γλώσσας, σ΄ένα παλαιοβιβλιοπωλείο κοντά στην Πλατεία Αβησσυνίας. Δεν ξέρω πώς στην ευχή το ξέχασα μέσα στο ταξί.

-Πού θα ήθελες να είσαι;
-Σ' ένα ακρωτήριο που λέγεται Το Τέλος της Ύλης.
-Θα μου το δείξεις στον χάρτη;
-Δεν είναι σαν το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, υπάρχει μόνο σε χάρτες μυστικούς. Οι παντοδύναμοι άνεμοι που φυσάνε εκεί αρπάζουνε τις επιθυμίες σου και στο τέλος χάνεις τη μνήμη σου, τ' όνομά σου.

(Πώς) μπορείς να κρατήσεις  την επιθυμία σου, τη μνήμη σου, τ’ όνομά σου;

Φροντίζοντας πρώτα απ’ όλα να διατηρήσεις την ευθυμία σου. Δίχως αυτήν, η επιθυμία θα επικεντρωθεί σε κάποιο σκοτεινό αντικείμενο, η μνήμη θα σκαλώνει στα δυσάρεστα. Στο συγκεκριμένο όμως διήγημα, “Το Τέλος της Ύλης”, η ηρωίδα που επιθυμεί να ξεχαστεί ακόμα και το όνομά της, εκφράζει μια βαθιά ευχή ανυπαρξίας.

Οταν σιγουρεύτηκα ότι ήταν η φωνή της Ελένης, άρχισα να συλλογίζομαι, θα μου κρύβεται μεταμφιεσμένη σε νοικοκυρά παντρεμένη με παιδί, μισοκοιμισμένη κι αυτή όπως κι εγώ, με το στήθος μισοχυμένο πάνω στο σεντόνι, στρογγυλό σαν γεμάτο φεγγάρι και σουσάμια σκόρπια στο κρεβάτι.

Είναι η συμβατικότητα μια μεταμφίεση;

Προσωπικά τρελαίνομαι για τις μεταμφιέσεις. Ηταν το αγαπημένο μου παιχνίδι όταν ήμουν παιδί. Κατά κάποιον τρόπο, γράφοντας ο συγγραφέας μεταμφιέζεται διαδοχικά, άλλοτε λιγότερο άλλοτε περισσότερο, σε κάθε έναν από τους ήρωες. Αν μπορούσα κάποια μέρα, γράφοντας, να μεταμφιεστώ σε μία τέλεια νοικοκυρά, που μεγαλώνει τα παιδιά της με ευφυία κι ευαισθησία, ενώ συγχρόνως μπορεί να κάνει θαύματα στην κουζίνα, μεταμορφώνοντας το ωμό σε ψημένο, θα είχε για μένα πάρα πολύ ενδιαφέρον.  

Αρκεί ένας αναστεναγμός για να καταρρεύσει η σκεπή. 

Για να καταρεύσει ένας άνθρωπος, τι αρκεί;

Εξαρτάται, πόσα έχει συσσωρεύσει μέσα του. Και πάλι καμιά φορά ένας αναστεναγμός αρκεί. Κάτι δεν λένε για το τελευταίο άχυρο που τσάκισε τη ράχη της καμήλας; (καμιά φορά οι καμήλες είναι πάρα πολλές, είναι ολόκληροι λαοί).

Αχ Ζέννια, ελπίζω εσύ να είσαι καλά εκεί που βρίσκεσαι με τον αγαπημένο σου και μαζί ν΄αλλάξετε με δικαιοσύνη τον κόσμο σας. Είχε περάσει καιρός χωρίς να σκεφτώ την αθώα σου ομορφιά. Έλαμπες όμως σαν την κρίσιμη σταγόνα αίματος που αλλάζει τους αιώνες και τις χιλιετίες. Ελαμπες σαν τη σταγόνα αίματος που σύντομα θα κυλήσει κι εδώ.

Πώς αλλάζει η Ιστορία;

Όπως αλλάζει και η ζωή μας. Τίποτα δεν μένει στάσιμο. Για να απαντήσω σ' αυτήν την δύσκολη ερώτηση, έβαλα να ακούσω ένα πολύ παλιό τραγούδι των Mothers of invention, το “Trouble coming every day”. Σας συστήνω να το ακούσετε κι εσείς, όσο πιο δυνατά μπορείτε. Εκτός από τις ίδιες τις αλλαγές, ενδιαφέρον έχουν οι επεμβάσεις και η προσπάθεια ελέγχου της Ιστορίας. Για παράδειγμα, μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο, σε κάποιες χώρες της Ευρώπης παύει ήδη να αναγράφεται το θρήσκευμα στις ταυτότητες, ώστε να προστατευθούν ορισμένες θρησκευτικές μειονότητες. Τα τελευταία χρόνια, στην Γαλλία συγκεκριμένα, απαγορεύονται στο σχολείο οι μαντήλες. Αυτό σημαίνει ότι απαγορεύονται και οι γαλάζιες “παναγίτσες της Λούρδης”. Οι περισσότεροι, όπως κι εγώ, εντυπωσιάζονται από τις κρίσιμες στιγμές, όταν οι ισορροπίες αλλάζουν δραματικά. Θα ήμουνα περίεργη να μάθω πώς ένας ιστορικός αναλύει τον υπόγειο τρόπο με τον οποίο σήμερα, εκείνο που νομίζαμε ξεθυμασμένο όπιο του λαού γίνεται το όπλο του λαού και μας τρομάζει. Πού να αρχίσει κανείς και πού να τελειώσει, τη στιγμή που ζούμε σε μία εποχή τρομερής επιτάχυνσης και η ιστορική πραγματικότητα γύρω μας συνεχώς αλλάζει. Πριν αγχωθώ και πάλι τρομερά, πάω να ακούσω  εκείνο το πολύ παλιό τραγούδι του Dylan, “Something is happening here and you don’t know what it is, do you Mr. Jones?”.