Ίρβιν Γιάλομ «Η θεραπεία του Σοπενάουερ» Facebook Twitter
Σύμφωνα με τον Ίρβιν Γιάλομ, αν ζούσε σήμερα ο Σοπενάουερ –άνθρωπος σοφός μεν αλλά πολύ διαταραγμένος– θα ήταν απολύτως κατάλληλος για ψυχοθεραπεία.

Ξαναδιαβάζοντας την «Θεραπεία του Σοπενάουερ»

0

Ο Άρθουρ Σοπενάουερ (1788-1860) ήταν ο πρώτος μεγάλος φιλόσοφος που έχτισε το νοητικό του δημιούργημα πάνω σε αθεϊστικά θεμέλια, αρνούμενος ρητά και αποφασιστικά την ύπαρξη του μεταφυσικού.

Πίστευε πως ο άνθρωπος σπαταλάει τη ζωή του βαυκαλιζόμενος ότι θα ευτυχήσει, ενώ ολόκληρη η διαδρομή του δεν είναι παρά μια αναπόδραστη τραγική κατηφόρα, βάναυση και απρόβλεπτη. Κι ήταν επίσης ο πρώτος που κοίταξε τα ένστικτα και τα συναισθήματα από μέσα, ανοίγοντας τον δρόμο στον Φρόιντ για τη θεωρία των ονείρων, του ασυνείδητου και του μηχανισμού της απώθησης.

Ο Σοπενάουερ που, όπως αργότερα και ο Νίτσε, τοποθέτησε τη βούληση στο κέντρο της ανθρώπινης ύπαρξης, θέλησε να κρατηθεί μακριά από κάθε είδους σχέσεις –ερωτικές, συζυγικές, φιλικές– ώστε ν’ αποφύγει την οδύνη που θα του προκαλούσαν.

Από μικρός οίκτιρε τον εαυτό του για τις έντονες σεξουαλικές ορμές του που αδυνατούσε να καθησυχάσει κι ως ενήλικας βασανιζόταν από την αγχώδη προδιάθεση που του έδωσε η φύση να βλέπει φανταστικούς κινδύνους παντού.

Mυούμαστε σε μια εκλαϊκευμένη αλλά όχι απλουστευτική εκδοχή του βίου και του έργου του Σοπενάουερ, φτάνουμε να νιώσουμε τρυφερότητα τόσο για τον φιλόσοφο όσο και για τον σύγχρονο οπαδό του και, γι’ άλλη μια φορά, καλούμαστε από τον Γιάλομ ν’ αναρωτηθούμε πάνω στο νόημα της δικής μας ζωής.

Σύμφωνα με τον Ίρβιν Γιάλομ, αν ζούσε σήμερα ο Σοπενάουερ –άνθρωπος σοφός μεν αλλά πολύ διαταραγμένος– θα ήταν απολύτως κατάλληλος για ψυχοθεραπεία. Στη «Θεραπεία του Σοπενάουερ», εν τούτοις, ο διάσημος εκπρόσωπος της υπαρξιακής σχολής στην ψυχιατρική στις ΗΠΑ και με διδακτικούς στόχους πεζογράφος, δεν τοποθετεί στο ντιβάνι τον Γερμανό πεσιμιστή. Άλλωστε, το μυθιστόρημά του (μετ. Ε. Ανδριτσάνου-Γ. Ζέρβας, Άγρα 2005) δεν εκτυλίσσεται στο κλειστό σύστημα της ατομικής ψυχοθεραπείας αλλά στον μικρόκοσμο της ομαδικής.

Ανάμεσα, όμως, σ’ εκείνους που καλείται να θεραπεύσει ο Τζούλιους, το μυθιστορηματικό alter ego του Γιάλομ, είναι ένας ψυχρός κι απάνθρωπος στην απομόνωσή του άντρας, ο Φίλιπ, ο δίδυμος εγκέφαλος, η ζωντανή ενσάρκωση του Σοπενάουερ στη σημερινή εποχή.

ΣΟΠΕΝΑΟΥΕΡ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Ίρβιν Γιάλομ, Η Θεραπεία του Σοπενάουερ, Εκδόσεις Άγρα

Εδώ ο Γιάλομ έχει υιοθετήσει το προσωπείο ενός καταξιωμένου ψυχοθεραπευτή χτυπημένου από έναν ύπουλο καρκίνο στο δέρμα, στον οποίο απομένει ένας μόλις χρόνος ζωής. Παρά τον αρχικό πανικό του, έχοντας συνειδητοποιήσει πόσο σημαντική είναι για τον ίδιο η δουλειά του, ο Τζούλιους αποφασίζει να διασχίσει το διάστημα που του απομένει όσο πιο δημιουργικά μπορεί.

Ενώ συνεχίζει τις ομαδικές συνεδρίες με τους τωρινούς ασθενείς του, αναρωτιέται τι ν’ απέγιναν κάποιοι που είχε κουράρει στο παρελθόν. Ξεφυλλίζοντας τους φακέλους του, η ματιά του πέφτει πάνω σε μια καραμπινάτη αποτυχία του, στην περίπτωση του Φίλιπ Σλέιτ, ενός γοητευτικού στην εμφάνιση χημικού, τόσο αποξενωμένου από τον εαυτό του, που προτιμούσε να γλιστράει πάνω στην επιφάνεια της ζωής και ν' αφιερώνει όλη τη ζωτική του ενέργεια σε αλλεπάλληλες συνουσίες, δίχως ίχνος ψυχικής συμμετοχής.

Δεκαετίες μετά την τελευταία τους συνάντηση, ο Τζούλιους επιδιώκει να ξαναδεί τον Φίλιπ. Και αντικρίζει έναν διδάκτορα της φιλοσοφίας με παγωμένο βλέμμα, έναν καθηγητή σε κολέγια τρίτης κατηγορίας που παίζει το έργο του Σοπενάουερ στα δάχτυλα, έναν «τοίχο» που επενδύει αποκλειστικά στις διανοητικές του δυνάμεις καταπιέζοντας τις ορμές του, κάποιον που, ενώ βρίσκεται σε απόλυτη ρήξη με τους ανθρώπους γύρω του, φιλοδοξεί να σταδιοδρομήσει ως φιλοσοφικός θεραπευτής!

Τα «συμφέροντα» του Τζούλιους και του Φίλιπ συμπίπτουν. Ο πρώτος αναζητά μια ευκαιρία να ξεμπλοκάρει επιτέλους τα συναισθήματα του παλιού ασθενή του, ο δεύτερος χρειάζεται έναν αρμόδιο επόπτη για να κατοχυρωθεί επαγγελματικά. Η συμμετοχή του Φίλιπ στην ομάδα ψυχοθεραπείας που διευθύνει ο Τζούλιους είναι πια μονόδρομος. Και η μυθιστορηματική «Θεραπεία του Σοπενάουερ» ξεκινά.

Μέσα στις πεντακόσιες περίπου σελίδες του βιβλίου, υπό την καθοδήγηση ενός μελλοθάνατου, μια σειρά από διαφορετικές προσωπικότητες παλεύουν να συμφιλιωθούν με τα άγχη τους, ν’ απαλλαγούν από τις εμμονές τους, ν’ αλληλοβοηθηθούν. Κι εμείς, μυούμαστε σε μια εκλαϊκευμένη αλλά όχι απλουστευτική εκδοχή του βίου και του έργου του Σοπενάουερ, φτάνουμε να νιώσουμε τρυφερότητα τόσο για τον φιλόσοφο όσο και για τον σύγχρονο οπαδό του και, γι’ άλλη μια φορά, καλούμαστε από τον Γιάλομ ν’ αναρωτηθούμε πάνω στο νόημα της δικής μας ζωής.

Γραμμένο σε μια περίοδο που ο ίδιος συντόνιζε θεραπευτικές ομάδες με ανθρώπους που είχαν χηρέψει, το παραπάνω μυθιστόρημα είχε χαθεί από τη μνήμη του Γιάλομ. Πρόσφατα, όμως, όταν έφτασε η δική του σειρά να διαχειριστεί το πένθος και τις έντονες σεξουαλικές επιθυμίες που αυτό του προκάλεσε, η «Θεραπεία του Σοπενάουερ» ανασύρθηκε στην επιφάνεια.

Ξαναδιαβάζοντας το παλιό μυθιστόρημά του –«Για σκεφτείτε το: εγώ, στην ηλικία τώρα των 88 ετών, να διαβάζω όσα είχα γράψει για έναν ηλικιωμένο άντρα 66 ετών που έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο!»– ο Γιάλομ ξαφνιάστηκε συνειδητοποιώντας σε πόσο μεγάλο βαθμό είναι αυτοβιογραφικό το βιβλίο του.

Ίρβιν Γιάλομ «Η θεραπεία του Σοπενάουερ» Facebook Twitter
Η καραντίνα του 2020 βρήκε τον ίδιο σε βαρύ πένθος, μετά τον θάνατο αγαπημένης του συζύγου από πολλαπλό μυέλωμα. Με τη Μαίριλυν Γιάλομ ήταν ζευγάρι από την εφηβεία τους.

Η καραντίνα του 2020 βρήκε τον ίδιο σε βαρύ πένθος, μετά τον θάνατο αγαπημένης του συζύγου από πολλαπλό μυέλωμα. Με τη Μαίριλυν Γιάλομ ήταν ζευγάρι από την εφηβεία τους. Και, στο βιβλίο που αποφάσισαν να γράψουν μαζί, όσο εκείνη αποζητούσε έναν αξιοπρεπή θάνατο κι εκείνος αναμετριόταν με τον επερχόμενο χαμό της, ο Γιάλομ ομολογεί πως η ανάγνωση της «Θεραπείας του Σοπενάουερ» λειτούργησε και για τον ίδιο θεραπευτικά.

Στο φρεσκοτυπωμένο «Ζήτημα θανάτου και ζωής» (μετ. Ε. Ανδριτσάνου, Άγρα), υπάρχει ένα ολόκληρο κεφάλαιο γραμμένο εξήντα μέρες μετά τον θάνατο της Μαίριλυν, το «Βοήθεια από τον Σοπενάουερ», όπου ο Γιάλομ το παραδέχεται: «Έχω δώσει στον Τζούλιαν, τον ομαδικό θεραπευτή, πολλά δικά μου χαρακτηριστικά και στοιχεία από το προσωπικό μου παρελθόν (…) Η παρατήρηση ότι πολλοί άνθρωποι με πένθος κατακλύζονται από σεξουαλική ενέργεια, στο βιβλίο που ο ίδιος έγραψα πριν από μια εικοσαετία, προοικονομεί ακριβώς τα συναισθήματα που βίωσα μετά τον θάνατο της Μαίριλυν»…

Όπως δηλώνει, πρόθεσή του ήταν να γράψει ένα «διδακτικό μυθιστόρημα» το οποίο θ’ απευθυνόταν συγχρόνως τόσο στους φοιτητές που αρχίζουν τις σπουδές τους στη Φιλοσοφία όσο και στους εκπαιδευόμενους ομαδικούς θεραπευτές. Επινόησε έναν προβληματικό θεραπευόμενο, τον Φίλιπ, με πρότυπο τον Σοπενάουερ – έναν «σχιζοειδή, απόμακρο, απομονωμένο άνθρωπο με τεράστια δυσκολία να  έρθει σ’ επαφή με τα συναισθήματά του αλλά και να σχετιστεί με τους άλλους».

Κάθε φορά που κάποιος τον ρωτά τι αισθάνεται, ο Φίλιπ αρνείται πως έχει κάποιο συναίσθημα. «Ο Τζούλιους, ο συντονιστής της ομάδας» διαβάζουμε, «το χειρίζεται με πολύ ωραίο τρόπο, χρησιμοποιώντας ένα από τα αγαπημένα μου τεχνάσματα, τα οποία χρησιμοποιούσα για να βοηθήσω τέτοιους θεραπευόμενους να δουλέψουν. Ρωτάει τον Φίλιπ: "Αν όμως ένιωθες κάποια συναισθήματα γι’ αυτό που συνέβη, ποια θα ήταν αυτά;"».

Περήφανος για το βιβλίο του, ο Γιάλομ καταλήγει: «Η "Θεραπεία του Σοπενάουερ" εξακολουθεί να διαβάζεται και έχει μεταφραστεί σε τριάντα γλώσσες. Προσπαθώ να θυμηθώ σε ποιο σημείο του κόσμου βρισκόμουν όταν το έγραψα. Αν ζούσε η Μαίριλυν, θα μου το έλεγε αμέσως».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Κρίσεις πανικού: ο μηχανισμός μιας ψυχικής επιδημίας του 21ου αιώνα

Ψυχιατρική / Κρίσεις πανικού: ο μηχανισμός μιας ψυχικής επιδημίας του 21ου αιώνα

Ο ψυχίατρος και συγγραφέας του βιβλίου «Πανικός - H μεγάλη εξέγερση μέσα μας», Κώστας Γκοτζαμάνης εξηγεί στον Θοδωρή Αντωνόπουλο τους μηχανισμούς μιας νόσου που απλώνεται υπόκωφα στον μοντέρνο κόσμο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
To "Σύνδρομο της Στοκχόλμης" και η μικρή εικονογραφημένη ιστορία του

Αρχαιολογία & Ιστορία / To "Σύνδρομο της Στοκχόλμης" και η μικρή εικονογραφημένη ιστορία του

Στη ληστεία της Kreditbank της Στοκχόλμης το 1973, η φιλική συμπεριφορά των ομήρων προς τους ληστές εκλαμβάνεται ως "Σύνδρομο της Στοκχόλμης". Ο Σπύρος Στάβερης συνθέτει το ψηφιδωτό όσων επακολούθησαν.
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ