Για όλες τις Μαρίες που «δωρίστηκαν» σε βαρβάρους και άξεστους

Μαριάννα Κορομηλά «Η Μαρία των Μογγόλων» Facebook Twitter
H Mαριάννα Κορομηλά. Φωτ.: Πάρις Ταβτιιάν/ LIFO
0


ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ
 τη ζωή της ως κοσμική κυρία με πνευματικά ενδιαφέροντα και ν’ ατενίζει την Ακρόπολη από το μπαλκόνι της μέσα σε μακάρια ευδαιμονία. Όμως η Μαριάννα Κορομηλά, από την εφηβεία της κιόλας, διάλεξε άλλο μονοπάτι. Παραμονές της χούντας των συνταγματαρχών, η κόρη του Αθηναίου δημοσιογράφου Λάμπρου Κορομηλά και βαφτισιμιά της Ελένης Βλάχου βρόντηξε πίσω της την πόρτα του πατρικού της, έλυσε και τα δεσμά του ασφυκτικού σχολικού κορσέ κι έβαλε πλώρη για το ταξίδι της βιοπάλης, ένα ταξίδι που αποδείχτηκε μακρύ, γόνιμο και συναρπαστικό.

Από τις πρώτες Ελληνίδες ξεναγούς, με σπουδές Ιστορίας και Φιλοσοφίας στο Παρίσι, η συγγραφέας της πολύτιμης μελέτης «Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα» και ψυχή του πολιτιστικού σωματείου Πανόραμα, επί μισόν αιώνα, με τα βιβλία, τις οργανωμένες εξορμήσεις και τις ραδιοφωνικές της εκπομπές μοιράστηκε τις γνώσεις και τις εμπειρίες που απέκτησε περιπλανώμενη στους τόπους όπου ανθούσε ο ελληνισμός, αναζητώντας παράλληλα τους φυσικούς της συμμάχους που, όπως και η ίδια, αγωνίζονται «να περισώσουν τη γλώσσα, το μυαλό και την αισθητική τους απέναντι στην αυθάδεια, την γκλαμουριά, τη χυδαιότητα και τον λαϊκισμό».

Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, ωστόσο, την εποχή που η Κορομηλά πλησίαζε τα εξήντα, δέχτηκε από τον Μισέλ Φάις την πρόσκληση να γράψει μια ιδιότυπη αυτοβιογραφία που θα εγκαινίαζε τη σειρά του Πατάκη «Η κουζίνα του ιστορικού». Η παραγγελία λειτούργησε ως μάννα εξ ουρανού, καθώς της έδωσε την ευκαιρία ν’ αφηγηθεί τα πεπραγμένα της, αντιπαραβάλλοντάς τα με μια ιστορία που της στοίχειωνε το μυαλό, αλλά δεν είχε καταφέρει να ξεδιπλώσει ως τότε: την ιστορία της «Μαρίας των Μογγόλων».

«Στο μαγκανοπήγαδο της καθημερινότητας που είναι ουσιαστικά η Ιστορία, η γυναίκα παραμένει ένα κυρίαρχο μεν στοιχείο, αλλά απόλυτα σιωπηλό», παρατηρεί η Κορομηλά. «Οι μισές αρχαίες τραγωδίες είναι γραμμένες για γυναίκες, αλλά τα ιστορικά βιβλία τις αγνοούν».

Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, στα μέσα του 13ου αιώνα, υπήρξε ένα άγουρο κορίτσι, νόθα κόρη του στρατηγού και μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, που θυσιάστηκε αγόγγυστα στον βωμό της εξωτερικής πολιτικής του καταρρέοντος Βυζαντίου. Η γεννημένη στη Νίκαια της Μικράς Ασίας Μαρία Παλαιολογίνα, που στα οκτώ της αντίκρισε τη Βασιλεύουσα «σαν ιερό κουφάρι βεβηλωμένο, ύστερα από μισόν αιώνα και κάτι στα χέρια των Φράγκων και των Ενετών», κλήθηκε στα δεκατρία της, χωρίς φυσικά να τη ρωτήσει κανένας, να ξεριζωθεί από τα μέρη της και να παντρευτεί τον ένδοξο ηγεμόνα των τρομερών Μογγόλων και εγγονό του Τζένγκις Χαν, Χουλαγκού!

Μαριάννα Κορομηλά «Η Μαρία των Μογγόλων» Facebook Twitter
Το εντοιχισμένο ανάγλυφο με τη μορφή της πριγκίπισσας Μαρίας Παλαιολογίνας στον προθάλαμο της εκκλησίας Σωτήρος Χριστού στην Κωνσταντινούπολη. Φωτ.: Wikipedia

Η Κορομηλά είδε πρώτη φορά τη Βυζαντινή πριγκιποπούλα το Πάσχα του 1981, στα ψηλώματα του λόφου πάνω από το Φανάρι, στον μοναδικό βυζαντινό ναό της Πόλης που συνέχισε να λειτουργεί μετά την Άλωση, στο Μουχλιό. Σ’ αυτό το μικρό εκκλησιαστικό συγκρότημα που έδωσε όνομα και στη ρωμαίικη γειτονιά που αναπτύχθηκε γύρω του –στο Μουχλιό «συνάντησε» κι ο Εγγονόπουλος τον Μπολιβάρ– υπάρχει ένα εντοιχισμένο ανάγλυφο με τη μορφή της πριγκίπισσας φωτοστεφανωμένη, να ικετεύει γονατισμένη στα πόδια του Χριστού.

koromila
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Μαριάννα Κορομηλά, «Η Μαρία των Μογγόλων», εκδ. Πατάκη

Άφωνη από συγκίνηση, η Κορομηλά κοίταζε με τις ώρες αυτό το σπάνιο γυναικείο πορτρέτο της αγιογραφικής τέχνης, σαν να είχε εντοπίσει μια αδελφή ψυχή. Δεν αγνοούσε την ύπαρξη της Μαρίας, ό,τι αναφορές υπήρχαν γι’ αυτήν τις είχε ξεκοκαλίσει. Αλλιώς, όμως, προσεγγίζεις ένα ιστορικό πρόσωπο μέσα από τις τυπωμένες σελίδες κι αλλιώς όταν ακολουθείς τις διαδρομές του βίου του, περπατώντας στους ίδιους μ’ εκείνο τόπους, κι έχοντας ταυτόχρονα συνείδηση του πώς λειτουργούσε ο κόσμος και τι ακριβώς διακυβευόταν στη δική του εποχή.

Στο πρόσωπο της Μαρίας, που γι’ άλλον Μογγόλο προοριζόταν κι άλλον παντρεύτηκε τελικά, που πέρασε τα νιάτα της στα βάθη της ασιατικής στέπας και τα γεράματά της ως μοναχή στο Μουχλιό, η Κορομηλά ήταν σε θέση ν’ αντικρίσει όλες εκείνες τις Μαρίες που για χάρη διπλωματικών συνθηκών και πολεμικών ανακωχών «δωρίστηκαν» σε εκχριστιανισμένους βαρβάρους, άξεστους φυλάρχους ή αναλφάβητους βασιλείς, κι επιφορτίστηκαν όχι μόνο με τη σύσφιξη των πολιτικών σχέσεων αλλά και με τη διάδοση του χριστιανισμού στην ορθόδοξη μορφή του, στη διδασκαλία γραφής και ανάγνωσης σε μελλοντικούς ηγέτες, στη μετάδοση του κωνσταντινουπολίτικου τρόπου ζωής. Κι όλες τους πέρασαν ως υποσημειώσεις στα βιβλία της Ιστορίας, χωρίς η προσφορά τους να εκτιμηθεί ποτέ.

«Στο μαγκανοπήγαδο της καθημερινότητας που είναι ουσιαστικά η Ιστορία, η γυναίκα παραμένει ένα κυρίαρχο μεν στοιχείο, αλλά απόλυτα σιωπηλό», παρατηρεί η Κορομηλά. «Οι μισές αρχαίες τραγωδίες είναι γραμμένες για γυναίκες, αλλά τα ιστορικά βιβλία τις αγνοούν». Να ’ταν μόνο αυτό που αγνοούν… «Όποτε ανανεώνονται τα σχολικά εγχειρίδια, τ’ αποδελτιώνω συστηματικά για να βλέπω από τα μέσα τη βιομηχανία της ιδεολογίας, και κάθε φορά στενοχωριέμαι πολύ», ομολογούσε η ίδια την άνοιξη του 2008, παραμονές της έκδοσης της «Μαρίας των Μογγόλων». Όπως η Αρχαιολογία, έτσι και η επιστήμη της Ιστορίας έτυχε «της χειρότερης εκμετάλλευσης κατά καιρούς για την εξυπηρέτηση ιδεολογημάτων, με αποτέλεσμα να περνάμε από τον Περικλή κατευθείαν στον Κολοκοτρώνη, νιώθοντας για το Βυζάντιο μίσος και απέχθεια. Επιπλέον, διαβάζουμε την Ιστορία μέσα από την προσέγγιση των φιλολόγων, αγνοώντας τον πιο σταθερό της παράγοντα, τη γεωγραφία. Πώς είναι δυνατό να διδάξεις τον ελληνικό πολιτισμό, τον πολιτισμό της θάλασσας, δηλαδή, όταν δεν έχεις καμιά αίσθηση των αποστάσεων;»

Στην «Μαρία των Μογγόλων» η Κορομηλά δένει δεξιοτεχνικά την πορεία της ηρωίδας της με τη δική της, καθώς αντιλαμβανόταν βήμα προς βήμα τους μηχανισμούς και τους άξονες που διαπερνούν την Ιστορία, συμμερίζεται την άποψη της Αγγελικής Λαΐου ότι οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου δεν ήταν παρά ο προάγγελος του νέου ελληνισμού, ρίχνει φως στο σκοτεινό για μας μογγολικό σύμπαν, επιτίθεται στη «μάστιγα» της τουριστικής βιομηχανίας και τιμά όλους εκείνους που της άνοιξαν δρόμους, επιστήμονες, καλλιτέχνες, φίλους προσωπικούς.

Όπως η Μαρία των Μογγόλων, που ξεριζώθηκε, αλλά κατάφερε να γνωρίσει έναν άλλο κόσμο, έτσι και η ίδια η Κορομηλά, όταν έκανε στα δεκάξι της την επανάστασή της, ξεφεύγοντας από το οικογενειακό περιβάλλον, ρίχτηκε στον κόσμο των... αγρίων για να επιβιώσει, και γνωρίζοντας τους άλλους γνώρισε και τον εαυτό της. Άλλωστε, η μεγάλη φυγή της από την «Ψωροκώσταινα» προς τις παραδοσιακές κοινωνίες της Ανατολής ήταν που της πρόσφερε την απαιτούμενη ωριμότητα για να πάρει τον δρόμο της επιστροφής και να συμφιλιωθεί με πολλά απ’ όσα είχε απορρίψει. 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η «Μαρία των Μογγόλων»

Στήλες / Η «Μαρία των Μογγόλων» - Του Κωστή Παπαγιώργη

Με το βιβλίο της Η Μαρία των Μογγόλων η Μαριάννα Κορομηλά ήρθε να καταπλήξει - τόσο εμάς όσο και την ίδια. Το κλίμα είναι καλό. Δεν αρκεί όμως. Φυλλολογώντας το βιβλίο αναρωτιέσαι: Υπάρχει κύριο θέμα;
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ