Ο Renaud Herbin, ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους κουκλοπαίχτες και τακτικός συνεργάτης του Φεστιβάλ της Αβινιόν, επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ελλάδα, καλεσμένος του Kournos Music Festival. Ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Centre Dramatique National Strasbourg-Grand Est, διάσημος για τις συναρπαστικές παραγωγές του που είναι κατάλληλες για όλες τις ηλικίες και συνδυάζουν κουκλοθέατρο, γλυπτική, περφόρμανς, λογοτεχνία και μουσική, θα παρουσιάσει στις Σαρδές της Λήμνου, ένα από τα παλιότερα χωριά του νησιού, τη μουσικo-εικαστική περφόρμανς L’ascension du Mont Ventoux / Lemnos.
Περνώντας χρόνο με παραγωγούς και κτηνοτρόφους του νησιού, ο πολυσχιδής καλλιτέχνης Renaud Herbin σχεδιάζει αυτήν τη site-specific πολυμεσική παράσταση, έχοντας ως άξονα το έργο H ανάβαση στο όρος Βεντού του ποιητή της Αναγέννησης Πετράρχη. Χρησιμοποιεί τοπικά υλικά για την κατασκευή μέρους των σκηνικών και συνεργάζεται με Έλληνες μουσικούς και με τα μέλη της θεατρικής ομάδας του δήμου Λήμνου μετά από ένα δεκαήμερο workshop. To έργο θα αποτελέσει μέρος της νέας παραγωγής-τρίπτυχο του Herbin για το 2025.
«Όπως ο χορός, έτσι και οι μαριονέτες εκφράζουν πολλά συναισθήματα μέσα από την κίνηση. Πίσω από κάθε κίνηση υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος γεμάτος συναίσθημα και ευαισθησία».
— Από πότε σου αρέσουν οι μαριονέτες;
Ερωτεύτηκα τις μαριονέτες στα δεκαεφτά, όταν είδα μια παράσταση εντελώς τυχαία σε έναν δρόμο της Λιόν. Με συνεπήρε αμέσως το φαινόμενο του animation: κάτι που ήξερα ότι είναι από ξύλο και ύφασμα ξαφνικά ζωντάνεψε! Ήταν μια συναρπαστική εμπειρία! Έπειτα πήγα σε θέατρα που ειδικεύονταν στις μαριονέτες και είχα την τύχη με δεχτούν στη μόνη δημόσια σχολή της Γαλλίας που ασχολείται αποκλειστικά με την τέχνη του κουκλοθεάτρου (École Supérieure Nationale des Arts de la Marionnette de Charleville-Mézières).
Η κύρια πηγή έμπνευσής μου είναι η ποίηση. Τη λατρεύω την ποίηση. Είναι μια ατελείωτη πηγή ευαισθησίας, αφορά τη σχέση του κόσμου με τα στοιχεία της φύσης. Με ενδιαφέρουν επίσης πολύ η ανθρωπολογία και η φιλοσοφία, δύο κλάδοι που δεν απαντούν ποτέ (ή απαντούν σπάνια) σε ερωτήσεις αλλά θέτουν προβληματισμούς. Αυτήν τη στιγμή με ενδιαφέρουν πολύ οι λαϊκές πεποιθήσεις και οι φανταστικοί κόσμοι που έχουν εξερευνήσει με ακρίβεια τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και των δυνάμεων της φύσης.
— Φτιάχνεις μόνος σου τις φιγούρες;
Ναι, φτιάχνω τις δικές μου μαριονέτες, αλλά δουλεύω και με άλλους μαριονετίστες ή εικαστικούς, εξαρτάται από το πρότζεκτ.
— Είναι πιο εύκολο να πεις πράγματα με μια μαριονέτα; Σε διευκολύνει να εκφράσεις όσα δεν θα μπορούσες αλλιώς; Πώς μπορεί μια μαριονέτα να βελτιώσει την παράστασή σου;
Είναι αλήθεια ότι οι μαριονέτες δεν χρειάζονται πολλά λόγια. Σε έναν Αμερικανό μαριονετίστα φίλο μου, τον Roman Paska, αρέσει να λέει ότι οι μαριονέτες είναι για το θέατρο ό,τι η ποίηση για τη λογοτεχνία. Όπως ο χορός, οι μαριονέτες εκφράζουν πολλά συναισθήματα μέσα από την κίνηση. Πίσω από κάθε κίνηση υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος γεμάτος συναίσθημα και ευαισθησία. Βαθιά ερωτήματα που συνδέονται με την ύπαρξή μας, τη σάρκα και το αίμα μας η μαριονέτα τα φέρνει στην επιφάνεια επειδή στέκεται στα άκρα.
— Πόσο σημαντικό είναι να δουλεύεις με μαριονέτες όταν στήνεις μια παράσταση;
Για μένα, το να δουλεύω με μαριονέτες είναι ένας τρόπος να υπολογίζω τη σκηνή και ό,τι βρίσκεται πέρα από αυτή· αυτό που θα δει κανείς δεν είναι απαραίτητα στο κέντρο. Ο μαριονετίστας που δίνει την κίνηση στη μαριονέτα ενεργεί γύρω από τη σκηνή. Μπορεί να είναι κρυμμένος, ή στο ημίφως, ή ορατός, αλλά ποτέ στο επίκεντρο της προσοχής. Δρα μέσω μιας μαριονέτας, ενός αντικειμένου ή ενός υλικού.
— Τι έχεις μάθει μέσα από τις μαριονέτες;
Αυτός είναι ο πιο όμορφος ορισμός της τέχνης της μαριονέτας: είναι η τέχνη των σχέσεων. Παίζοντας με την ύλη σημαίνει να μαθαίνεις να λαμβάνεις υπόψη τον χώρο μεταξύ των σωμάτων, να αναδεικνύεις την ποιότητα αυτού που τα συνδέει. Παρατηρώντας το υλικό και παίζοντας μαζί του, το ζητούμενο είναι η στενή σχέση μας με την ύπαρξή μας.
— Ποιες παραστάσεις σου θεωρείς σταθμούς στην καριέρα σου;
Είναι δύσκολο να πω! Κάθε παράσταση είναι μια νέα εμπειρία που αποκαλύπτει μια νέα πλευρά της έρευνάς μου. Είχα την ευκαιρία να δημιουργήσω το MILIEU, που είναι ένα είδος μανιφέστου για τις μαριονέτες με σχοινιά: στέκομαι τέσσερα μέτρα πάνω από το κοινό και κινώ τη μαριονέτα μου σε μια εύθραυστη ισορροπία πάνω σε μια λεπτή πλατφόρμα στην άκρη του κενού. Για μένα, ως ερμηνευτή, είναι το πιο απαιτητικό κομμάτι!
— Πόσο δύσκολο είναι να σβήσεις το χάσμα μεταξύ ύλης και μαριονέτας μέσα από τις παραστάσεις σου;
Για μένα δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ ύλης και μαριονέτας. Και στις δύο περιπτώσεις αυτό που με ενδιαφέρει είναι η σχέση αλληλεπίδρασης και animation. Οι μαριονέτες είναι πιο παραστατικές. Η δύναμη της ύλης βρίσκεται στην αφηρημένη έννοια. Μου αρέσει να παίζω σχεδιάζοντας κάθε είδους κίνηση που ορίζει τον χώρο ανάμεσα στις μαριονέτες, στους ερμηνευτές, στο υλικό και στον χώρο. Ο ήχος, η φωνή και η μουσική είναι επίσης υλικά με τα οποία δουλεύω.
— Έχεις ξαναπάει στη Λήμνο;
Αυτή είναι η πρώτη μου φορά στη νησί. Όταν η Αναστασία Κότσαλη και η Λητώ Μεσσήνη μου το περιέγραψαν, αμέσως με ιντρίγκαρε ο πλούτος του τοπίου και των στοιχείων της φύσης, και των γεωλογικών και αυτών που το απαρτίζουν, φυτά, ζώα… Έπειτα, υπάρχει η δύναμη της ανθρώπινης ιστορίας χιλιάδων χρόνων του νησιού. Είναι, επίσης, η φαντασία του νησιού και το ηφαίστειο.
— Τι θα παρουσιάσεις στο 4th Kournos Music Festival 2024; Τι είναι το «L’ascension du Mont Ventoux / Lemnos»;
Θα δημιουργήσουμε μια πρωτότυπη παράσταση για το φεστιβάλ με συμμετέχοντες από το νησί και τον μουσικό Μιχάλη Καλκάνη. Θα περάσουμε μερικές μέρες γνωρίζοντας τους ντόπιους, συλλέκτες πηλού και βοσκούς. Θα θέλαμε να συλλέξουμε υλικά που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε στις παραστάσεις μας. Δουλεύω πολύ με το μαλλί. Θα φτιάξουμε αντικείμενα που μπορούμε να χειριστούμε, να μετακινήσουμε και να τα βάλουμε σε κίνηση, και θα εφεύρουμε χορούς. Ένα είδος τελετουργίας για να γιορτάσουμε τις δυνάμεις της φύσης!
— Πες μου μερικά πράγματα για το ποίημα του Πετράρχη.
Το L’ascencion du Mont Ventoux είναι γραμμένο από τον Πετράρχη, έναν Ιταλό συγγραφέα που ήταν σε εξορία στη Γαλλία και θυμάται την περιπέτειά του όταν επιχείρησε να ανέβει το πιο ψηλό βουνό στην Αβινιόν. Είναι ένα μεταφορικό κείμενο για την αναζήτηση της ύπαρξης. Mας καλεί να βρούμε μέσα μας τον τρόπο να γίνουμε ευτυχισμένοι και να είμαστε ικανοποιημένοι και ταυτόχρονα αντιλαμβάνεται την ευαισθησία του μεγαλείου του τοπίου. Είναι, λοιπόν, μια γιορτή που θα θέλαμε να οργανώσουμε με τα φυσικά στοιχεία που θα βρούμε στο νησί.
— Πιστεύεις ότι ζεις σε έναν κόσμο με μαριονέτες;
Ναι, ο κόσμος είναι φτιαγμένος από αλληλεπιδράσεις μεταξύ πραγμάτων. Και είναι ανάγκη να κάνεις κάτι γι’ αυτό!
Μουσικoεικαστική περφόρμανς, κουκλοθέατρο «L’ascension du Mont Ventoux / Lemnos», Σαρδές Λήμνου, 8/8, 21:00
Σύλληψη, σκηνοθεσία, mise en scène, κατασκευές, κούκλες: Renaud Herbin
Ερμηνεύουν: Renaud Herbin, Emma Chapoulie, Μιχάλης Καλκάνης (κοντραμπάσο, λούπες)
Με τη συμμετοχή της θεατρικής ομάδας του δήμου Λήμνου
