Το φθινόπωρο φέρνει μεγάλες παραγωγές στις αθηναϊκές θεατρικές σκηνές. Μια από αυτές, το Παρελθόν, έρχεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, ανοίγοντας τη σεζόν. Την παράσταση υπογράφει ο διάσημος σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Odéon στο Παρίσι Julien Gosselin που άντλησε έμπνευση από τα διηγήματα του Λεονίντ Αντρέγεφ, πατέρα του ρωσικού εξπρεσιονισμού στη λογοτεχνία, για να παρουσιάσει ένα επικό θεατρικό έργο που ξετυλίγεται σαν μεταμοντέρνο ρέκβιεμ για τον 20ό αιώνα, τον έρωτα και τον ουμανισμό. Αντιμετωπίζοντας την εξαφάνιση του θεάτρου και της ανθρωπιάς ως ερείπια αισθητικής και ιστορικής μνήμης, οικοδομεί μια παράσταση με θεατρικά και κινηματογραφικά στοιχεία, με ζωντανή κινηματογράφηση του θιάσου και κοστούμια εποχής και σκηνές που θυμίζουν το σινεμά του Ταρκόφσκι, υπενθυμίζοντάς μας ένα θέατρο που στην ολότητά του γίνεται σχεδόν τελετουργικό, μια εμπειρία για τον κόσμο που χάθηκε και αναβιώνει μέσω ενός θεάτρου-μνήμης.
Ο Οιδίποδας μετατρέπεται από κλασική τραγωδία σε ένα σκοτεινό, συναρπαστικό πολιτικό-οικογενειακό θρίλερ στην εκρηκτική διασκευή του Βρετανού σκηνοθέτη και θεατρικού συγγραφέα Robert Icke, πάλι στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Ένας θίασος Ελλήνων ηθοποιών –ανάμεσά τους ο Νίκος Κουρής και η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στους ρόλους του Οιδίποδα και της Ιοκάστης, ο Αλέξανδρος Μυλωνάς ως Κρέων και η Ράνια Οικονομίδου ως Μερόπη (ένα πρόσωπο που εισάγει ο Icke στο έργο)– μεταφέρει το σοφόκλειο δράμα στην ευφάνταστη συνθήκη μιας βραδιάς εκλογών, με έναν ικανό ηγέτη φαβορί της εκλογικής κούρσας και τις δημοσκοπήσεις να προβλέπουν τη συντριπτική του νίκη. Μέσα σε μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα με αμείωτη ένταση και σαρδόνιο χιούμορ, μια οικογενειακή και πολιτική συνάθροιση εκτρέπεται οριστικά μπροστά στην αμείλικτη δύναμη του πεπρωμένου. Μια ανάγνωση του αρχετυπικού μύθου που φέρνει ανατροπές, μυστικά και συγκρούσεις που κόβουν την ανάσα.
Στις πολυαναμενόμενες παραστάσεις της χρονιάς ανήκει και η πρόταση του Εθνικού Θεάτρου να φέρει στην ελληνική σκηνή ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα ιστορικά και πρωτοποριακά έργα της Πίνα Μπάους, το Kontakthof, που δημιουργήθηκε το 1978 και εξακολουθεί να μαγεύει το κοινό παγκοσμίως.
Το εμβληματικό μυθιστόρημα Dracula του Bram Stoker ανεβαίνει στο Θέατρο Πόρτα σε διασκευή και σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου, αυτήν τη φορά όχι ως σύμβολο τρόμου αλλά σαν σύγχρονος μύθος που καθρεφτίζει την εποχή μας και τα πάθη της. Σε ένα υποβλητικό σκηνικό, με τον Δράκουλα ως φασματική μορφή, οδηγό, εραστή, δαίμονα, ηθοποιό με ανελέητη, εθιστική και μεταμορφωτική δύναμη, ο σκηνοθέτης διερευνά θέματα που σχετίζονται με την ταυτότητα, τον ερωτισμό, τον θάνατο και το όνειρο, ενώ στον πυρήνα της ανάγνωσης κυριαρχεί η έννοια της εξάντλησης –σωματικής, ψυχικής, κοινωνικής– ως απόρροιας της διαρκούς κατασκευής και κατανάλωσης επιθυμιών. Με τον καθρέφτη ως βασική μεταφορά, ως πύλη ανάμεσα σε δύο κόσμους, δύο πραγματικότητες, δύο όψεις ζωής, η σκηνική πρόταση παρουσιάζει το παραμύθι του 19ου αιώνα σαν ιστορία του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε.
Στις πολυαναμενόμενες παραστάσεις της χρονιάς ανήκει και η πρόταση του Εθνικού Θεάτρου να φέρει στην ελληνική σκηνή ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα ιστορικά και πρωτοποριακά έργα της Πίνα Μπάους, το Kontakthof, που δημιουργήθηκε το 1978 και εξακολουθεί να μαγεύει το κοινό παγκοσμίως ως στοχασμός πάνω στην ερωτοτροπία, την προσέγγιση και την ευαλωτότητα των ανθρώπων που διψούν για επαφή. Η αριστουργηματική αυτή διερεύνηση των ανθρώπινων σχέσεων, με σκηνές που μεταφέρουν τόσο τη χαρά όσο και το μαρτύριο των κοινωνικών και ρομαντικών αναζητήσεων, αποτυπώνει τη μοναξιά των ημερών μας και την αγωνία μας να συνδεθούμε με τους άλλους. Η Πίνα Μπάους τοποθετεί τη δράση σε μια βαρετή αίθουσα χορού, όπου τα πρόσωπα, τα οποία στην ελληνική εκδοχή υποδύονται Έλληνες/Ελληνίδες ερμηνευτές/ερμηνεύτριες, εξερευνούν τις πολύπλοκες πτυχές των ανθρωπίνων σχέσεων. Τη σκηνική του αναβίωση έχουν αναλάβει οι Josephine Ann Endicott, Scott Jennings, Anne Martin και Δάφνις Κόκκινος του Pina Bausch Foundation.
Η Νίνα και η Εκάβη, τα δυο κεντρικά πρόσωπα του περίφημου μυθιστορήματος του Κώστα Ταχτσή Το τρίτο στεφάνι, ζωντανεύουν μέσα από παράλληλους μονολόγους απ’ όπου θα προκύπτουν επεισόδια του παρελθόντος και του παρόντος σε διαρκή διάλογο και αλληλεπίδραση –όπως ακριβώς συμβαίνει και στο μυθιστόρημα– στην παράσταση που σκηνοθετεί ο Στάθης Λιβαθινός στο Θέατρο Τέχνης. Μέσα από τη ζωή των δύο ηρωίδων θα ξετυλιχθεί και η ιστορία της ελληνικής κοινωνίας αλλά και της χώρας μας, από τον Μεσοπόλεμο μέχρι τον Εμφύλιο, όπως τη βλέπουν και τη ζούνε όχι μόνο εκείνες αλλά και κάθε σύγχρονος Έλληνας που έχει μια άλλης ποιότητας, πιο οικεία εικόνα του παρελθόντος του, διαφορετική από την εξιδανικευμένη δυτικοευρωπαϊκή.
Ένα έργο προφητικό, και από τα σημαντικότερα δείγματα του σύγχρονου βρετανικού θεάτρου, η Κουζίνα, γραμμένο το 1956 από τον Άρνολντ Γουέσκερ, εκτυλίσσεται στην κουζίνα πολυσύχναστου εστιατορίου, όπου η ένταση φτάνει στα ύψη, μάγειρες και σερβιτόροι λειτουργούν σαν ένα οργανωμένο αλλά και εκρηκτικό σύνολο και ο σκηνικός χώρος παρουσιάζεται ως μικρόκοσμος της ανθρώπινης φύσης. Ο Γιώργος Κουτλής σκηνοθετεί στην Κιβωτό αυτό το εξαιρετικά επίκαιρο έργο φωτίζοντας με κυνισμό και ευαισθησία το υπαρξιακό αδιέξοδο των ανθρώπων στην παγκόσμια εργασιακή ζούγκλα που έχουν ανάγκη από κάτι περισσότερο από δουλειά, χρήματα και φαγητό για να ζήσουν. Με τον ρυθμό να λειτουργεί ως βασικός παράγοντας έντασης και τον Μιχάλη Σαράντη στον κεντρικό ρόλο, φέρνει κοντά τα πρόσωπα που σε συνθήκες εργασιακής εξάντλησης πασχίζουν να βρουν μια ρωγμή χρόνου για να ονειρευτούν, να ερωτευτούν, να ζήσουν.
Ο Άρης Μπινιάρης σκηνοθετεί στο ARK ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο του 20ού αιώνα, τη Δίκη του Φραντς Κάφκα, με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο να υποδύεται τον Γιόζεφ Κ., έναν χαρακτήρα που συμβολίζει τον σύγχρονο άνθρωπο που αισθάνεται αβοήθητος, ανίσχυρος και παραδομένος σε δυνάμεις έξω από τον έλεγχό του. Με καυστικό χιούμορ, ο Κάφκα καταδεικνύει την προσπάθεια του ατόμου να κατανοήσει μια κοινωνία που συντρίβει, σαν μια άγρια μηχανή, την ατομική ελευθερία. Σε έναν κόσμο όπου το «έγκλημα» δεν είναι πάντα σαφές και οι νόμοι φαίνονται αυθαίρετοι και αόριστοι, η ζωή μοιάζει με μια συνεχή κι αγωνιώδη φάρσα, ενώ η δικαιοσύνη και η αλήθεια εκλείπουν. Μεγάλη αλληγορία της γραφειοκρατίας, της ενοχής και της υπαρξιακής αγωνίας, μια υπαρξιακή τραγωδία, με τον Γιοζεφ Κ. να αντιπροσωπεύει κάθε άνθρωπο που αναζητά νόημα σε έναν κόσμο που δεν δίνει απαντήσεις.
Έργο έντονο και προκλητικό, με επτά ηθοποιούς, επτά φωνές-εκφάνσεις του ίδιου υπαρξιακού αδιεξόδου να συνθέτουν μια πανανθρώπινη κραυγή που αναζητά την κάθαρση, ο Δημήτρης Καραντζάς σκηνοθετεί στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης το Cleansed της Σάρα Κέιν. Έργο γραμμένο το 1998 από μια ριζοσπαστική φωνή του βρετανικού θεάτρου, ποιητικό και συμβολικό, απέχει από την παραδοσιακή αφήγηση και διαδραματίζεται σε έναν χώρο-κολαστήριο με έξι πρόσωπα να προσπαθούν να βρουν την ταυτότητά τους, τη φωνή τους και να ζήσουν έξω από ταξινομήσεις και στενά πλαίσια. Αναζητούν την ανεξαρτησία και τον θάνατο, την ταυτότητά τους και τη διαφυγή από τους εφιάλτες και τη σωτηρία. Το έργο δοκιμάζει τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, της αγάπης και της βίας φέρνοντας τον θεατή αντιμέτωπο με τις πιο σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Γιορτάζοντας τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Κώστα Πρετεντέρη, ο Σταμάτης Φασουλής σκηνοθετεί στο Embassy μια από τις μεγαλύτερες θεατρικές επιτυχίες που συνέγραψε με τον Ασημάκη Γιαλαμά, την Κόμισσα της φάμπρικας, χαρακτηριστικό δείγμα της συνεργασίας τους, ένα χιουμοριστικό σχόλιο πάνω στην κοινωνία, με ζωντανούς χαρακτήρες, γρήγορο ρυθμό και ατάκες που άφησαν εποχή.Στο έργο παρουσιάζεται εύστοχα και με χιούμορ η προδικτατορική περίοδος, η Ελλάδα μιας ολόκληρης εποχής από την οποία παρελαύνουν αριστεροί, δεξιοί, πλουτοκρατία, λούμπεν προλεταριάτο, υπηρέτες και κυρίες του καλού κόσμου, συνθέτοντας το πολύχρωμο κα κωμικοτραγικό ψηφιδωτό μιας χώρας. Ταξικοί αγώνες, ρουσφέτια όλων των ειδών, βολέματα και ψιλοαπατεωνιές –πρακτικές που εξακολουθούν και σήμερα– και ανάμεσά τους ένας έρωτας που ανθίζει και δεν υπολογίζει ταξικά εμπόδια και τελικά θριαμβεύει.
Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής της βερολινέζικης Schaubühne Τόμας Όστερμαϊερ έρχεται στην Αθήνα για να παρουσιάσει στο Θέατρο Κνωσός τη δική του εκδοχή του Εχθρού του λαού του Ίψεν με ένα καστ Ελλήνων ηθοποιών.
Ο σκηνοθέτης, με σκηνική τόλμη και κοινωνική ευαισθησία, φέρνει το μνημειώδες έργο του Ίψεν και τα ερωτήματα που θέτει στο σήμερα. Τα μολυσμένα νερά μιας λουτρόπολης φέρνουν αντιμέτωπο ένα γιατρό με τον δήμαρχο αδελφό του και τους ιδιοτελείς συμπολίτες, κι αυτό τον κάνει «εχθρός του λαού». Η ηθική ευθύνη, η απόκρυψη της αλήθειας και τα οικονομικά συμφέροντα έρχονται σε πρώτο πλάνο σε ένα έργο που μας προκαλεί να θέσουμε εαυτόν ενώπιον των ισχυρών συμφερόντων και της παραπληροφόρησης και να αναζητήσουμε την αλήθεια και τη δικαιοσύνη.
Οι γυναίκες σκηνοθετούν
Οι γυναίκες παίρνουν το τιμόνι της σκηνοθεσίας και η δυναμική τους παρουσία εγγράφεται στη φετινή θεατρική περίοδο. Στο Εθνικό Θέατρο η Katie Mitchell, η Nina Segal και η Melanie Wilson συνδημιουργούν μια νέα σκηνική εμπειρία με τίτλο Cow-Deer, όπου ένα κουαρτέτο Ελλήνων/Ελληνίδων ερμηνευτών/-τριών και μουσικών ζωντανεύει τη ζωή μιας αγελάδας και ενός ελαφιού. Μια παράσταση-πρόσκληση σε έναν κόσμο πέρα από τον ανθρώπινο.
Η Σμαράγδα Καρύδη σκηνοθετεί το μιούζικαλ Hotel Amour των Γεράσιμου Ευαγγελάτου και Θέμη Καραμουρατίδη στο θέατρο Ακροπόλ, όπου θα υποδεχτεί το κοινό με τις ιστορίες τεσσάρων ετερόκλητων ζευγαριών που φτάνουν σε ένα ξενοδοχείο ημιδιαμονής στην καρδιά της Αθήνας για να ζήσουν κρυφές επιθυμίες, φαντασιώσεις και προσδοκίες.
Η Μαρία Πρωτόπαππα σκηνοθετεί στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης τη Γέρμα του Λόρκα, ένα έργο που πραγματεύεται την αγωνιώδη αναζήτηση της μητρότητας, την καταπίεση των κοινωνικών συμβάσεων και το τίμημα της επιθυμίας. Στο ίδιο θέατρο η Γιώτα Αργυροπούλου σκηνοθετεί το IRЯINA-πρόβα μνήμης, ένα έργο εμπνευσμένο από τις Τρεις αδερφές του Τσέχοφ, η Δανάη Επιθυμιάδη, σε συνεργασία με το Theatre de la Colline, γράφει και σκηνοθετεί το Όλος ο χρόνος του κόσμου, η Μαριάννα Κάλμπαρη σκηνοθετεί το πρώτο μέρος της δημιουργίας Πηνελόπες και Πηνελοπιάδες – Η εμπειρία, η Ειρήνη Λαμπρινοπούλου τη Συναίνεση της Vanessa Springora και η Σοφία Βγενοπούλου το Είμαι Εδώ.
Η Σοφία Πάσχου ανεβάζει το Σποτ του Ζήση Ρούμπου στο θέατρο Γκλόρια, μια σουρεαλιστική, ξεκαρδιστική κωμωδία με θέμα το γύρισμα ενός διαφημιστικού σποτ για την Ελλάδα μέσα σε ένα θέατρο όπου όλοι, ακόμα και το κοινό, παίζουν έναν ρόλο.
Στο θέατρο Σταθμός η Όλια Λαζαρίδου ετοιμάζει την παράσταση Στο Θέατρο και μας μιλάει για τη θεατρική λειτουργία και την τέχνη του θεάτρου φτιάχνοντας ένα αλληγορικό παραμύθι μ’ έναν τρόπο άμεσο και βιωματικό· η Γεωργία Μαυραγάνη σκηνοθετεί τη σπαρταριστή κωμωδία των Δημήτρη Κεχαΐδη και Ελένης Χαβιαρά Με δύναμη από την Κηφισιά, με τις τέσσερις ηρωίδες του έργου να παίζουν ένα παιχνίδι για να μπορέσουν να κοιτάξουν μπροστά· και η Ζωή Ξανθοπούλου ασχολείται με τον μονόλογο του Γενς Ράσκε με τίτλο Κοιμούνται τα ψάρια;, όπου μέσα από τα μάτια μιας δεκάχρονης αντικρίζουμε τη φευγαλέα σκιά αυτού που μας στοιχειώνει και μας λυτρώνει.
Με τον Ταρτούφο του Μολιέρου που θα ανεβάσει στο Αλκυονίς η Έλενα Μαυρίδου επιχειρεί να φωτίσει εκ νέου τη διαχρονική σάτιρα του Γάλλου δραματουργού με θέμα την υποκρισία, τη θρησκοληψία και τις ανθρώπινες αδυναμίες. Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου φέρνει στο θέατρο Αποθήκη το έργο του Martin Crimp Στην εξοχή, ένα ανυπόφορο παιχνίδι εξουσίας ανάμεσα σε τρεις ανθρώπους που δείχνει εύγλωττα πόσο εύθραυστες είναι οι σχέσεις.
Στο Θέατρο Ψυρρή η Λένα Κιτσοπούλου βασίζεται στους Βρικόλακες του Ίψεν και φτιάχνει ένα έργο για να μιλήσει για όλα όσα στοιχειώνουν, επηρεάζουν ή καθορίζουν τον σύγχρονο βίο. Στο ίδιο θέατρο η Violet Louise σκηνοθετεί –και γράφει μουσική– για την οπτικοακουστική παράσταση #Dorian(e) που είναι εμπνευσμένη από το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι του Όσκαρ Ουάιλντ και μιλάει για τον φόβο της φθοράς, το κυνήγι της ηδονής και την απόλυτη κυριαρχία της εικόνας στη σύγχρονη εποχή.
Στη σκηνή Ωμέγα το Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά η Νατάσα Νταϊλιάνη γράφει και σκηνοθετεί το Αναζητώντας την Ελένη, ένα έργο για μια γυναίκα που ζει στην επαρχία, κρύβει ένα μεγάλο μυστικό και καλείται να αναμετρηθεί με το παρελθόν της. Τέλος, η η Άννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους σκηνοθετεί στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης το Πριν ανοίξουμε φτερά του Φλοριάν Ζελέρ, ένα ευαίσθητο έργο με θέμα τη φθορά της μνήμης, την οικογενειακή φροντίδα και την απώλεια, με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Καταλειφό.
Κάτι ενδιαφέρον ακόμα…
Ο Βασίλης Κατσικονούρης εμπνέεται από μια γυναικοκτονία στην Ηλεία και γράφει το έργο Φονιάς, έγκλημα και αθώωση που σκηνοθετεί στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης. Πρόκειται για την ιστορία που ενέπνευσε τον Νίκο Γκάτσο και τον Μάνο Χατζιδάκι να γράψουν το τραγούδι Ο Γιάννης ο φονιάς.
Το Intra muros του Alexis Michalik που σκηνοθετεί ο Παντελής Δεντάκης στο Θέατρο του Νέου Κόσμου φέρνει στη σκηνή ένα θεατρικό εργαστήριο σε μια φυλακή με πρωταγωνιστές κρατούμενους με βαρύ ποινικό μητρώο, όπου το παιχνίδι των ρόλων θα τα αλλάξει όλα. Στο Θέατρο Θησείον ανεβαίνουν τα Χρόνια της Ανί Ερνό, το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που καταγράφει προσωπικές και συλλογικές εμπειρίες από το 1941 έως το 2006, σε σκηνοθεσία Ακύλλα Καραζήση και Νίκου Χατζόπουλου, με τις Αγγελική Στελλάτου, Δήμητρα Βλαγκοπούλου και Δέσποινα Κούρτη.
Ο Γιάννης Μπέζος σκηνοθετεί στο Θέατρο Σημείο το αριστούργημα του Ντέιβιντ Μάμετ Αμερικάνικος Βούβαλος, ένα έργο που φέρνει στο φως τη γυμνή αλήθεια ενός κόσμου σε ηθική κατάρρευση και την αποδόμηση του αμερικανικού ονείρου· πρωταγωνιστεί ο Γιώργος Νινιός. Στο Studio Μαυρομιχάλη ο Φώτης Μακρής σκηνοθετεί το έργο του Φάουστο Παραβιντίνο Νεκρή φύση σε χαντάκι, όπου μια γυναικοκτονία έρχεται να ταράξει την ηρεμία της μικρής κοινωνίας, κλονίζοντας κάθε βεβαιότητα και αποκαλύπτοντας έναν κόσμο βίαιο, αδυσώπητο και ακατανόητο.
Ο Μάκης Παπαδημητρίου συναντά τον Γιώργο Χρυσοστόμου στο θέατρο Ιλίσια και σκηνοθετεί το Τέλος του Παιχνιδιού του Μπέκετ μεταφέροντάς μας σε ένα καταφύγιο μετά το τέλος του κόσμου, με τους χαρακτήρες να προσπαθούν να γεφυρώσουν τις αποστάσεις με λέξεις, βλέμματα και σιωπές που κρύβουν όλα τα αναπάντητα ερωτήματα της ύπαρξης.
Το Κέικ, μια γλυκόπικρη κωμωδία του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη με πρωταγωνίστρια μια «ημι-διάσημη» συγγραφέα αισθηματικών μυθιστορημάτων, σκηνοθετεί στο Θέατρο Εμπορικόν ο Θανάσης Ζερίτης, φτιάχνοντας μια παράσταση για τα μικρά δράματα της καθημερινότητας, τις προκαταλήψεις και τις εύθραυστες ισορροπίες των ανθρώπινων σχέσεων – όλα αυτά, ενώ ένα κέικ ψήνεται στον φούρνο.
