Η ηλεκτρονική μουσική δεν γεννήθηκε μόνο ως πρωτοποριακός ήχος· αρχικά γεννήθηκε ως στάση. Πριν να γίνει παγκόσμιο φαινόμενο και προϊόν, πριν οι λέξεις «techno» και «rave» να αφομοιωθούν από τους μηχανισμούς του marketing και της κουλτούρας του lifestyle, η σκηνή ήταν ένα ριζοσπαστικό κίνημα, ένα ασφαλές καταφύγιο για όλα τα άτομα που η κοινωνία περιθωριοποιούσε: μαύρα, queer, τρανς, φτωχά, μη προνομιούχα, μετανάστες. Μια νέα κοινωνική ουτοπία γεννιόταν στις αποθήκες του Ντιτρόιτ, του Σικάγο, της Νέας Υόρκης, του Μπέρμιγχαμ, του Μάντσεστερ και του Βερολίνου, η οποία έμελλε να εξαπλωθεί με δύναμη σε όλο τον πλανήτη.
Το πασίγνωστο πια σύνθημα «PLUR» («Peace, Love, Unity, Respect») δεν ήταν μια ψυχεδελική κορόνα που κληροδοτούσε την αύρα του πρώτου Summer of Love στο rave culture των ’90s, αλλά ένα μανιφέστο συνύπαρξης. Ένα άτυπο πολιτικό συμβόλαιο που γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη για έναν χώρο χωρίς ρατσισμό, σεξισμό, ομοφοβία, χωρίς την καταστολή της οποιαδήποτε ταυτότητας. Μέσα στα σκοτεινά warehouses, όλες, όλοι και όλα είχαν ίση πρόσβαση στον ήχο, στη χαρά, στη σωματικότητα, στη μέθεξη.
Τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα μετά τον Οκτώβριο του 2023, όταν ξεκίνησαν οι ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα, ένα μεγάλο μέρος της βιομηχανίας της ηλεκτρονικής μουσικής αντιμετωπίζει ένα ηθικό δίλημμα: μπορείς να χορεύεις όταν έξω πέφτουν βόμβες και πεθαίνουν αθώοι άνθρωποι και μωρά; Κι αν ναι, πώς ακριβώς επιλέγεις να αγνοήσεις αυτό που συμβαίνει και σε τι μεταφράζεται αυτό;
Η techno, η house, το jungle, η trance φτιάχτηκαν από συνειδητοποιημένες κοινότητες σε πείσμα των κοινωνικών αποκλεισμών. Αρχικά, το να είσαι DJ ή να στήνεις ένα πάρτι ήταν μια πολιτική πράξη ανυπακοής. Ένα κάλεσμα για απελευθέρωση από τις νόρμες, τον έλεγχο του κράτους και της αγοράς, από την πατριαρχία, την αστυνόμευση, τους κυρ-Παντελήδες της γειτονιάς σου, που επέβαλαν τα κουτάκια στα οποία έπρεπε να μπεις. Από τους μαύρους πρωτοπόρους του Chicago house και της Detroit techno μέχρι τα queer sound systems του Λονδίνου, η χορευτική μουσική σκηνή πάντα οικοδομούνταν πάνω σε σχέσεις αλληλεγγύης, αυτοοργάνωσης και κυρίως αντίστασης.
Σήμερα, αυτή η ιστορική βάση κάπως αναδύεται ξανά, άλλες φορές με ένταση, άλλες ως κύκνειο άσμα μιας εποχής που κονιορτοποιήθηκε βάναυσα από τον αδηφάγο μηχανισμό του mainstream. Μέσα σε ένα παγκόσμιο σκηνικό βίας, λογοκρισίας, πολέμων και γενοκτονιών, πολλές/-οί καλλιτέχνιδες/-ες θυμούνται ότι η ηλεκτρονική μουσική δεν ήταν ποτέ απολιτίκ. Το αντίθετο, ήταν πάντα πολιτική με τον πιο άμεσο, ενωτικό, σωματικό και απελευθερωτικό τρόπο.
Κι όμως, αυτή η μουσική που γεννήθηκε ως αντίσταση βρίσκεται σήμερα στην απόλυτη υπαρξιακή κρίση, κρίση ιδανικών και περιεχομένου. Πρόκειται για ένα θέμα που συζητιέται εκτενώς και για το οποίο πλέον γίνονται επιστημονικές μελέτες.
Τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα μετά τον Οκτώβριο του 2023, όταν ξεκίνησαν οι ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα, ένα μεγάλο μέρος της βιομηχανίας της ηλεκτρονικής μουσικής αντιμετωπίζει ένα ηθικό δίλημμα: μπορείς να χορεύεις όταν έξω πέφτουν βόμβες και πεθαίνουν αθώοι άνθρωποι και μωρά; Κι αν ναι, πώς ακριβώς επιλέγεις να αγνοήσεις αυτό που συμβαίνει και σε τι μεταφράζεται αυτό;
Οι διαμαρτυρίες δεν άργησαν να εμφανιστούν και ξεκίνησαν, φυσικά, από τη βάση. Καλλιτέχνες, μικρές κολεκτίβες, queer και rave κοινότητες, εικαστικοί και ακτιβιστές ήταν αυτές/-οί που σήκωσαν πρώτοι το βάρος και το τίμημα της εξωστρέφειας απέναντι στη σφαγή στη Γάζα και στον μηχανισμό που τη συντηρεί. Μέσα από ποστ στα κοινωνικά δίκτυα, ανοιχτές επιστολές, ανακοινώσεις, ήρθαν αντιμέτωπες/-οι με μια βιομηχανία που πολύ συχνά χρησιμοποιεί την πολιτική ορθότητα ως αισθητική αλλά όχι ως πράξη.
Το μεγάλο «μπαμ» έγινε με την αποκάλυψη της συμμετοχής του επενδυτικού κολοσσού KKR σε άπειρα μουσικά φεστιβάλ, πλατφόρμες και brands, μέσω της απόκτησης της Superstruct Entertainment τον Ιούνιο του 2024, η οποία πουλήθηκε για 1,3 δισ. ευρώ. Η KKR, οι επενδύσεις της οποίας σε εταιρείες κατασκευής όπλων, οπλικών συστημάτων και συστημάτων παρακολούθησης με έντονη παρουσία στο Ισραήλ είναι γνωστές, ελέγχει πλέον θεσμούς και στρατηγικά brands της dance κουλτούρας: Boiler Room, Sonar, OFFSonar, Awakenings, DGTL, Szget, Brunch Electronik, ElrMysteryland, Field Day, κ.ά. Κοινώς, η KKR ελέγχει ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας σκηνής.
Sónar Festival
Το Sónar δέχτηκε ένα από τα πιο μαζικά και σοβαρά πλήγματα στην ιστορία του, όταν περισσότεροι από 59 καλλιτέχνες/-ιδες και συγκροτήματα (38, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της διοργάνωσης) απέσυραν τη συμμετοχή τους, καταγγέλλοντας το γεγονός ότι το φεστιβάλ ανήκει, μέσω της Superstruct, στην KKR, που έχει επενδύσεις σε ισραηλινές εταιρείες real estate, αμυντικούς ομίλους, αλλά και συμβόλαια συνεργασίας με τον ισραηλινό στρατό. Η καλλιτεχνική λίστα περιλαμβάνει τις/τους Arca, Rone x (LA)HORDE, EYRA, Amantra, oma totem, DJ Paca, Tiyumii, Dania + Mau Morgó, DjSport, Emma dj, Forensis & Bill Kouligas, dj g2g, Heith, Matthew Herbert & Momoko, James K, κ.ά. Συγχρόνως, πάνω από 80 υπέγραψαν ανοικτή επιστολή ζητώντας την αποστασιοποίηση του Sónar από την KKR και την υιοθέτηση BDS (Boycott, Divestment, Sanctions) πολιτικής.
Το Sónar εξέδωσε τρεις ανυπόγραφες δηλώσεις. H πρώτη ήταν μια γλυκανάλατη και τυποποιημένη υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (που δεν ανέφερε καθόλου τη Γάζα, το Ισραήλ ή την KKR). Μετά αποκήρυξε την ιδιοκτησία του, διακηρύσσοντας ότι «δεν συμπαθεί την KKR και δεν την υποστηρίζει», ενώ από την άλλη έκανε σαφές ότι απολαμβάνει τη «μεγαλόψυχη» παραχώρηση λειτουργικής αυτονομίας από την KKR. H Παλαιστινιακή Εκστρατεία για το Ακαδημαϊκό και Πολιτιστικό Μποϊκοτάζ του Ισραήλ (PACBI) απάντησε λέγοντας ότι «το Sónar μπορεί να έχει βελτιώσει τις δημόσιες σχέσεις του, αλλά δεν έχει ασχοληθεί σχεδόν καθόλου με τη συνενοχή του. Σε μια εποχή που η γενοκτονία του λαού στη Γάζα μεταδίδεται σε live streaming, χρειαζόμαστε ουσιαστική αλληλεγγύη, όχι ρητορική, και αυτό αρχίζει με τον τερματισμό της συνενοχής».
Όπως ήταν λογικό, όλη η προσοχή επικεντρώθηκε στην πασίγνωστη Παλαιστίνια DJ Sama’ Abdulhadi, η οποία είχε κλείσει να εμφανιστεί στο Sónar πριν από τη δημοσιοποίηση όλου αυτού του παρασκηνίου. Η ίδια αποκάλυψε λίγες μέρες πριν από τη διεξαγωγή του φεστιβάλ ότι η ομάδα της ήταν σε επαφή με τη διοργάνωση, που συμφώνησε στις περισσότερες απαιτήσεις της, καταλήγοντας στην αφαίρεση της Coca Cola και των McDonald’s από τη λίστα των χορηγών. Η ουσία όμως δεν βρισκόταν στα ημίμετρα για τη Sama’, η οποία αποχώρησε από το lineup: «Το κύριο ζήτημα δεν έχει επιλυθεί, κι αυτό είναι η συμμετοχή της KKR, μιας παγκόσμιας επενδυτικής εταιρείας η οποία κατέχει σημαντικές συμμετοχές σε εταιρείες που υποστηρίζουν ενεργά ή διατηρούν οικονομικούς δεσμούς με το κράτος του Ισραήλ. Αυτό περιλαμβάνει επενδύσεις σε εταιρείες τεχνολογίας, ασφάλειας και υποδομών που συμβάλλουν άμεσα στην κατοχή και την καταπίεση των Παλαιστινίων. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ σιωνιστών και αντισιωνιστών δεν ήταν ποτέ πιο ξεκάθαρη. Είτε είσαι υπέρ της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, είτε είσαι συνένοχος στη γενοκτονία. Δεν υπάρχει πλέον μέση οδός. Όπως πάντα, Λευτεριά στην Παλαιστίνη».
Η συζήτηση και οι αντιδράσεις φούντωναν στα σχόλια στα social media των καλλιτέχνιδων/-ών, ειδικά των μεγάλων ονομάτων, που τηρούσαν σιγή ιχθύος γύρω από τη συμμετοχή τους αλλά και τη στάση τους σε όλη αυτή την ιστορία. Αυτός που έσπασε τη σιωπή ήταν ο Richie Hawtin, δίνοντας εξηγήσεις στο κοινό μέσω των social media. Εξήγησε τη λογική πίσω από την απόφασή του να εμφανιστεί φέτος σε φεστιβάλ που ανήκουν στην KKR, αναφέροντας συγκεκριμένα τα Sonar, Awakenings και Monegros, παρά τις επιφυλάξεις του για τις επενδύσεις της KKR. Αναγνώρισε την ιδιοκτησία της KKR σε αυτές τις διοργανώσεις και τις ευρύτερες επενδύσεις της στον πολιτισμό, αλλά και σε στρατιωτικές και άλλες επιχειρήσεις. Ο λόγος της αφοσίωσής του σε αυτά τα φεστιβάλ ήταν «η υποστήριξή τους στην καριέρα του τα τελευταία 30+ χρόνια». Όμως έκανε σαφές ότι από εδώ και στο εξής θα επιλέγει διοργανώσεις και κλαμπ ανάλογα με τη στάση, την άποψη και τα ιδεώδη τους πάνω σε σημαντικά παγκόσμια ζητήματα.
Boiler Room
Το Boiler Room έχει υπάρξει μία από τις πιο επιδραστικές πλατφόρμες ανάδειξης της ηλεκτρονικής μουσικής κουλτούρας. Τον Ιανουάριο του 2025 εξαγοράστηκε από τη Superstruct/KKR. Αμέσως μετά τη γνωστοποίηση της νέας ιδιοκτησίας, αρκετοί καλλιτέχνες και συλλογικότητες απέσυραν τη συμμετοχή τους από εμφανίσεις σε διοργανώσεις σχετιζόμενες με το Boiler Room. Ονόματα όπως οι Ikonika, Beatrice M., Mia Koden, BasicDisarm, jtamul και 8ULENTINA δημοσίευσαν επίσημες δηλώσεις καταγγέλλοντας τη νέα ιδιοκτησία, κάνοντας σαφές ότι οι αξίες της δεν συμβαδίζουν με τις δικές τους, ούτε με εκείνες μιας εναλλακτικής μουσικής κοινότητας. Στις αντιδράσεις προστέθηκε και η πρόσφατη ακύρωση του Boiler Room στο Σαν Φρανσίσκο, με την υποστήριξη και τη συμμετοχή όλης της τοπικής σκηνής. DJs, promoters και ακτιβιστές έστησαν αμέσως το αντι-event «Bay Area Solidarity Strike» στο Όκλαντ, συγκεντρώνοντας χρήματα για την Παλαιστίνη και για τους καλλιτέχνες που έχασαν το μεροκάματό τους λόγω της απόσυρσης.
Το Boiler Room, όταν διαπίστωσε το μέγεθος της κατακραυγής, τον Μάρτιο του 2025, δημοσίευσε μια επίσημη τοποθέτηση, κάνοντας σαφές ότι το προσωπικό του δεν είχε καμία ανάμειξη ή λόγο στην εξαγορά από την KKR. Ξεκαθάρισε πως η δημιουργική του ανεξαρτησία παραμένει αδιαπραγμάτευτη και δεσμεύτηκε δημόσια ότι θα συνεχίσει να τηρεί τις κατευθυντήριες γραμμές των BDS και PACBI. «Θα παραμείνουμε απερίφραστα υπέρ της Παλαιστίνης», έγραψαν, υποστηρίζοντας ότι οι παραγωγές, τα events και το περιεχόμενό τους δεν θα επηρεαστούν από την ιδιοκτησία της Superstruct ή της KKR.
Η ανακοίνωση προκάλεσε θετικές αντιδράσεις στην PACBI, που χαιρέτησε τη στάση της πλατφόρμας. Την ίδια στιγμή, όμως, πολλοί άνθρωποι από τον καλλιτεχνικό και ακτιβιστικό χώρο θεώρησαν αυτές τις ενέργειες ανεπαρκείς, αντιφατικές και για το θεαθήναι. Ένα από τα βασικά σημεία της κριτικής ήταν η απόφαση του Boiler Room να αφαιρέσει παλιότερα σετ που είχαν βιντεοσκοπηθεί στο Τελ Αβίβ, χωρίς να υπάρχει ανάλογη στάση απέναντι σε χώρες με εξίσου καταδικαστέες πολιτικές, όπως η Ρωσία. Οι περισσότεροι κατηγόρησαν το Boiler Room ότι εφαρμόζει επιλεκτικό μποϊκοτάζ και ότι χρησιμοποιεί το υποτιθέμενο προοδευτικό του image ως επικοινωνιακό εργαλείο, χωρίς να κόβει ουσιαστικούς δεσμούς με την εταιρική δομή που το χρηματοδοτεί. Τα δε σχόλια κάτω από την ανακοίνωση ήταν φωτιά: «Πείτε τα όπως θέλετε, νομίζοντας ότι μας ρίχνετε στάχτη στα μάτια, όμως στο τέλος του μήνα ο μισθός σας έρχεται από την KKR».
Berghain
Το Berghain θεωρείται το απόλυτο σύμβολο της underground club κουλτούρας στο Βερολίνο. Όμως πλέον κατηγορείται ανοιχτά για φίμωση καλλιτέχνιδων/-ών που υποστηρίζουν ή εκφράζονται δημόσια υπέρ της Παλαιστίνης. Ο Arabian Panther, DJ γαλλο-λιβανέζικης καταγωγής, έκανε γνωστό ότι η συμμετοχή του σε event ακυρώθηκε με επίσημη δικαιολογία «μια ανακαίνιση», επειδή το κλαμπ ένιωσε πίεση λόγω της δημόσιας στήριξής του στην Παλαιστίνη και επειδή φορούσε μαύρη κεφίγια.
Χαρακτήρισε τη διαδικασία «ντροπή και αίσχος» και αποκάλυψε πως ο booker του ζήτησε την τελική αφαίρεσή του από το lineup, υποχωρώντας σε πολιτικές πιέσεις, για να κλείσει λέγοντας χαρακτηριστικά: «Στην ηλεκτρονική μουσική σκηνή μπορείς να μιλήσεις για πολλά θέματα –για τον ρατσισμό, τον σεξισμό, το Black Lives Matter, τα LGBTQ+ δικαιώματα–, αλλά η παλαιστινιακή υπόθεση δεν είναι ένα από αυτά… Είναι μια εξαίρεση στην κουλτούρα της ελευθερίας του Βερολίνου».
Ακολούθησαν καταγγελίες κι από άλλους καλλιτέχνες, όπως οι CEM, Lyra Pramuk, αλλά και από πολλές/-ούς που μίλησαν ανώνυμα, κάνοντας σαφές πως η διοίκηση του κλαμπ ακύρωσε συμμετοχές καλλιτεχνών που είχαν εκφράσει δημόσια υποστήριξη στην Παλαιστίνη ή που ανέβασαν ανάλογο υλικό στα social media. Σε απάντηση, ομάδες όπως οι Ravers for Palestine και οι DJs Against Apartheid κάλεσαν σε μποϊκοτάζ του Berghain, και καλλιτέχνες όπως οι Josey Rebelle, Manuka Honey, Jyoty, Kampire απέσυραν τις εμφανίσεις τους εκεί σε ένδειξη αλληλεγγύης, επικαλούμενοι την έλλειψη ελευθερίας λόγου στον χώρο και την απουσία ξεκάθαρης απάντησης από το κλαμπ.
Παράλληλα, κατηγορείται ότι δεν πήρε ποτέ σαφή θέση για την Παλαιστίνη και για υποκρισία, ειδικά από τη στιγμή που έχει διαφημίσει την υποστήριξή του προς την Ουκρανία μέσω διαφόρων πρωτοβουλιών, όπως εκδηλώσεις συγκέντρωσης χρημάτων, καλλιτεχνικές εμφανίσεις και συνεργασίες με ουκρανικούς οργανισμούς.
HÖR Berlin
To HÖR Berlin ιδρύθηκε από τoυς Ισραηλινούς Ori Itshaky και Charly, DJs και παραγωγούς γνωστούς και ως TV. OUT, που μετακόμισαν από το Τελ Αβίβ στο Βερολίνο το 2019. Ο ένας από τους ιδρυτές υπηρέτησε στην Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών, μια ελίτ μονάδα που αυτήν τη στιγμή συμμετέχει στη γενοκτονία στη Γάζα και ηγήθηκε των ισραηλινών επιθέσεων στη Γάζα το 2009, το 2014 και της ισραηλινής κατοχής του Λιβάνου το 2006. Το HÖR, που στη σκηνή είναι περιπαικτικά γνωστό ως «η διάσημη τουαλέτα», καθιερώθηκε μέσα στην καραντίνα ως μια επιδραστική πλατφόρμα για νέους και καταξιωμένους underground DJs. Οι ζωντανές του μεταδόσεις μέσα από ένα γυάλινο στούντιο με πλακάκια στο κέντρο του Βερολίνου τράβηξαν την προσοχή με την ποικιλία του lineup και τα ονόματα που φιλοξενούσε.
Τον Οκτώβριο του 2023, ο ένας εκ των δύο συνιδρυτών μοιράστηκε μια αμφιλεγόμενη ανάρτηση στον προσωπικό του λογαριασμό στο Instagram, στην οποία ταύτιζε τον αντισιωνισμό με τον αντισημιτισμό. Αναδημοσίευσε μια εικόνα από το Ινστιτούτο του Τελ Αβίβ, ένα γνωστό λόμπι για τη διάδοση παραπληροφόρησης. Η ανάρτηση κατέβηκε, ζητήθηκε συγγνώμη και η όλη αναστάτωση δεν έγινε ευρέως γνωστή.
Όμως, τον Νοέμβριο του 2023, η πλατφόρμα βρέθηκε στο επίκεντρο σφοδρής κριτικής και μποϊκοτάζ, όταν ξεκίνησε η δημοσιοποίηση σοβαρών περιστατικών λογοκρισίας εναντίον καλλιτέχνιδων/-ών που έδειχναν αλληλεγγύη προς την Παλαιστίνη. Δύο DJs, ο Sam Clarke και η Téa, είδαν τα σετ τους να διακόπτονται: ο Clarke λόγω μιας μπλούζας που απεικόνιζε τον χάρτη της Παλαιστίνης με στίγμα που έγραφε «Palestine», και η Téa επειδή φορούσε κασκόλ με το σύνθημα «the land is ours» γραμμένο στα αραβικά. Η επιμέλεια περιεχομένου της πλατφόρμας ζήτησε να αφαιρεθούν αυτά τα ρούχα, επικαλούμενη την πιθανότητα να ερμηνευτούν ως καλέσματα για «εκρίζωση του Ισραήλ», κάτι που προκάλεσε κύμα έντονης κατακραυγής, ειδικά όταν αποκαλύφθηκε ότι υπήρχαν emails που επιβεβαίωναν την αιτία της λογοκρισίας.
Το HÖR απάντησε λίγες μέρες αργότερα με μια επίσημη δήλωση. Εξέφρασε αλληλεγγύη προς τον παλαιστινιακό λαό, μίλησε για ισλαμοφοβία και αντισημιτισμό, τόνισε την προτεραιότητα της ελεύθερης έκφρασης και υπογράμμισε ότι ποτέ δεν λογοκρίνει σημαίες ή ειρηνικά συνθήματα. Ωστόσο, ανέφερε ότι υπάρχουν σύμβολα που «ορισμένα ακροατήρια θεωρούν αμφιλεγόμενα» και ως εκ τούτου δεν τα επιτρέπει, επιδιώκοντας να διατηρήσει τον σεβασμό στον δημόσιο χαρακτήρα της πλατφόρμας. Έκλεισε λέγοντας πως η ομάδα του «δουλεύει με επαγγελματίες ώστε να εκπαιδευτεί και να έχει καλύτερη γνώση γύρω από τη δημιουργία κατευθυντήριων γραμμών».
Παρ’ όλα αυτά, το HÖR έχει επιτρέψει στο παρελθόν άλλες εκφράσεις αλληλεγγύης, όπως την παρουσίαση ενός καλλιτέχνη που φορούσε ένα μπλουζάκι με το σύνθημα «ARM UKRAINE NOW», το οποίο συνοδεύτηκε από το κάψιμο μιας φωτογραφίας του Πούτιν στο πλατό. Ένας άλλος καλλιτέχνης αποκάλυψε κατά τη διάρκεια του σετ του ένα μπλουζάκι με τη φράση «Η Ρωσία διαπράττει γενοκτονία στην Ουκρανία», ενώ στον χώρο υπήρχαν ουκρανικές σημαίες και αφίσες με τη φράση «Η Ρωσία είναι κράτος-τρομοκράτης». Η κοινότητα της ηλεκτρονικής μουσικής αντέδρασε έντονα, πολλές/-οί DJs ζήτησαν να αφαιρεθούν τα σετ τους από την πλατφόρμα και κάλεσαν σε μποϊκοτάζ. Σημαντικά fora αλλά και απλοί άνθρωποι έκαναν το ίδιο, εστιάζοντας στα διπλά μέτρα και σταθμά που εφαρμόστηκαν στην περίπτωση της Παλαιστίνης αλλά και στη λογοκρισία, και διάφορα πρότζεκτ ακύρωσαν τις συνεργασίες τους με το HÖR.
Η σκηνή του Ισραήλ
Το Ισραήλ έχει να επιδείξει μια πολύ δυναμική παρουσία στον χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής, με τη σκηνή της psychedelic trance να έχει διαμορφώσει ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που αποτύπωνε τη διάθεση απελευθέρωσης και πίστης που είναι στον πυρήνα της λογικής του rave. Όμως, μετά την επίθεση της Χαμάς στο φεστιβάλ Supernova, στις 7 Οκτωβρίου 2023, όπου έχασαν τη ζωή τους πάνω από 260 άτομα, πολλοί καλλιτέχνες έχουν συνδέσει την καλλιτεχνική τους στήριξη με το εθνικό αφήγημα του Ισραήλ.
Οι Infected Mushroom κυκλοφόρησαν το single «Dance Forever», αφιερωμένο στα θύματα της επίθεσης στο Supernova. Η κυκλοφορία συνοδεύτηκε από μια δήλωση που έλεγε «Είμαστε ενωμένοι στην καταδίκη των τρομοκρατικών επιθέσεων εναντίον Ισραηλινών αμάχων» αλλά και από οπτικό υλικό που εξυμνούσε τη νίκη του Ισραήλ και εξαφάνιζε την Παλαιστίνη. Σε συνεντεύξεις τους έχουν δηλώσει ότι νιώθουν «100% Ισραηλινοί» και αυτοπροσδιορίζονται ως «διπλωμάτες του Ισραήλ», τονίζοντας ότι «υποστηρίζουμε το Ισραήλ όπου μπορούμε». Οι Infected Mushroom εμφανίστηκαν σε εκδηλώσεις που συγκέντρωναν χρήματα για το Ίδρυμα Τελ Αβίβ και το Tribe of Nova, οργανώσεις που υποστηρίζουν τον επανεξοπλισμό και τις πρωτοβουλίες του ισραηλινού στρατού (IDF) και έχουν χρησιμοποιήσει χάρτες που εξαφάνιζαν εντελώς τη Γάζα.
@jews_of_ny @coachella + @Infected Mushroom = 🦋🎗️💙🇮🇱 Videography: @Yoav Davis #Coachella2025 #coachella #fyp #forypu ♬ original sound - jews_of_ny
Ο Astrix, ένας από τους πιο γνωστούς psy-trance DJs, έχει δημοσιεύσει βίντεο που δικαιολογούν τους θανάτους αμάχων στη Γάζα, ακόμα και παιδιών, εξυμνώντας παράλληλα τον ρόλο της «ενεργειακής δύναμης της μουσικής» στην ψυχολογική υποστήριξη των Ισραηλινών, μέσα από το συγκεκριμένο μουσικό ρεύμα. Οι Astral Projection έχουν εκφράσει τη στήριξή τους στο Ισραήλ, καλώντας την παγκόσμια κοινότητα να του αναγνωρίσει το δικαίωμα «να υπερασπιστεί την ύπαρξή του εναντίον τρομοκρατικών επιθέσεων». Έχουν εμφανιστεί σε ψυχαγωγική εκδήλωση του ισραηλινού στρατού και έχουν δηλώσει πως θεωρούν τον εαυτό τους «πολιτιστικό εκπρόσωπο του Ισραήλ», ανεμίζοντας συχνά τη σημαία της χώρας τους σε events. Δεν είναι επιβεβαιωμένο ότι οι Vini Vici έχουν κάνει δημοσίως δηλώσεις για το θέμα, όμως η θητεία τους στον ισραηλινό στρατό υποδεικνύει πως ευθυγραμμίζονται με το γενικό αφήγημα και συμμετέχουν στο ξέπλυμα της γενοκτονίας μέσα από τις τέχνες.
Το 2024, στο πασίγνωστο Tomorrowland, πριν ξεκινήσει την εμφάνισή του, o DJ Skazi άπλωσε τη σημαία του Ισραήλ στα decks, πήρε το μικρόφωνο και απευθύνθηκε στο κοινό στα εβραϊκά, λέγοντας ότι αφιερώνει το σετ του στο Ισραήλ, στον στρατό του και στους ομήρους που κρατούνται ακόμα, ενώ πλήθος κόσμου ανέμιζε σημαίες της χώρας. Το 2025, μετά από επίσημες διαμαρτυρίες, η διοργάνωση του Tomorrowland «εξέτασε τις δηλώσεις του Skazi, αλλά και το γεγονός ότι εμφανίστηκε σε στρατιωτική βάση μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου 2023» και αποφάνθηκε ότι «δεν είχε εκφράσει κάτι ακατάλληλο ή προσβλητικό».
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο καλλιτέχνης συμφώνησε να εμφανιστεί χωρίς μικρόφωνο και χωρίς ισραηλινή σημαία, σε αντίθεση με την προηγούμενη χρονιά, όμως τελικά αποχώρησε ο ίδιος από το lineup «για λόγους ασφαλείας». Τη θέση του πήραν οι Vini Vici, η «δυναμική εμφάνιση» των οποίων, σύμφωνα με ισραηλινά ΜΜΕ, «φώτισε το φεστιβάλ, καθώς χιλιάδες θαυμαστές, μεταξύ των οποίων και περήφανοι Ισραηλινοί που κυμάτιζαν τις σημαίες τους, χόρευαν με ενότητα, υπερηφάνεια και αντοχή». Την ίδια στιγμή, δύο στρατιώτες του IDF κατηγορούμενοι για εγκλήματα πολέμου συνελήφθησαν από τις βελγικές αρχές στο Tomorrowland, για να αφεθούν, τελικά, ελεύθεροι λίγο αργότερα.
Σε καιρούς πόλωσης, γεωπολιτικών συγκρούσεων και παγκόσμιων ανθρωπιστικών κρίσεων είναι αδύνατο να συζητάμε για τη σύγχρονη ηλεκτρονική μουσική σκηνή χωρίς να αναμετρηθούμε με τις αξίες που τη γέννησαν. Δεν είναι θεωρία συνωμοσίας, ο κόσμος μας βρίσκεται σε μια τρομακτική τροχιά παγκόσμιας αναταραχής, που επιτρέπει σε φαντάσματα του παρελθόντος να σκάνε από χαραμάδες που διευρύνονται καθημερινά. Είναι τραγικό· απ’ ό,τι φαίνεται δεν μάθαμε τίποτα από την ιστορία της ύπαρξής μας σε αυτόν τον πλανήτη και δεν θα αργήσει η ώρα που όλες, όλοι και όλα μας θα κληθούμε να πάρουμε θέση ή να λογοδοτήσουμε. Μπροστά σε μια παγκόσμια συζήτηση για τον ρόλο της τέχνης σε καιρούς λογοκρισίας, πολέμων και γενοκτονιών, το ερώτημα δεν είναι αν η μουσική είναι πολιτική ή αν μπορούμε να διαχωρίσουμε τους καλλιτέχνες από την τέχνη τους. Είναι αν μπορούμε να συνεχίσουμε να προσποιούμαστε, κλείνοντας επιδεικτικά τα μάτια και τα αυτιά σε όλα αυτά που συμβαίνουν.
Οι επιλογές που κάνουν οι διοργανωτές, τα φεστιβάλ, τα κλαμπ, οι πλατφόρμες και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες αποτελούν σοβαρές και υπολογίσιμες θέσεις, που δεν πρέπει να ξεχνιούνται. Κι όταν αυτές οι θέσεις δεν είναι ευθυγραμμισμένες με την ουσία τού –ενδεχομένως ρομαντικού– «PLUR», τότε το κοινό έχει κάθε λόγο να ζητά λογοδοσία και να εκφράζει την αντίδρασή του. Δεν είναι ψέμα, οι «μεγάλοι» του χώρου επιλέγουν τη συνενοχή της σιωπής, καθοδηγούμενοι από τον φόβο του κόστους. Όμως, υπάρχουν και καλλιτέχνιδες/-ες, συλλογικότητες, queer ομάδες, νέοι άνθρωποι, φεμινιστικά σχήματα που επιμένουν να μιλούν, να ακυρώνουν, να αντιστέκονται, να ρισκάρουν καριέρες, συνεργασίες και εισοδήματα.
Ίσως, τελικά, αυτός ο χώρος να μην είναι μια τελείως χαμένη υπόθεση, ίσως η ηλεκτρονική μουσική να ξαναγίνεται δειλά αυτό που ήταν, μια δυνατή πολιτική φωνή που οραματίζεται και δημιουργεί μια ουτοπία. Ίσως να αρχίσουν να σβήνουν οι τεράστιες πινακίδες των χορηγών με αμφίβολη ηθική στα πάρτι και να αντικατασταθούν από άλλους, που τους αξίζει να βρίσκονται εκεί. Ίσως να ξαναβρεθούμε σε κάποια αποθήκη, όπου θα τρίζουν τα πάντα από τα μπάσα, κι όταν βγούμε έξω θα μπορούμε να αναπνεύσουμε σε έναν ειρηνικό κόσμο που μας χωράει όλα. Το πραγματικό ερώτημα που απομένει είναι σε ποια πλευρά της ιστορίας θέλει να ξαναρίξει θεμέλια και να κατοικήσει αυτή η σκηνή και ποιο μέλλον είναι πρόθυμη να υλοποιήσει.
