12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης

0

Η Εθνική Πινακοθήκη στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ψηφιακές της παρουσιάσεις έχει μόλις εντάξει και το αρχείο του Γιαννούλη Χαλεπά, το οποίο ψηφιοποιήθηκε με αφορμή τα 80 χρόνια από τον θάνατό του. Πρόκειται για μία εργασία που πραγματοποιήθηκε εκ των ενόντων, μετά από πρόταση της επιμελήτριας της συλλογής γλυπτικής, Δρ Τώνιας Γιαννουδάκη, η οποία ανέλαβε την υλοποίησή της και υπογράφει τα κείμενα που συνοδεύουν το υλικό. Τη φωτογράφηση και σάρωση του αρχειακού υλικού έκανε ο Σταύρος Ψηρούκης και τη συντήρησή του η Βίκυ Μάνεση.


Το αρχείο του Γιαννούλη Χαλεπά στην Εθνική Πινακοθήκη περιλαμβάνει σημαντικά τεκμήρια. Έγγραφα, αλληλογραφία, τεκμήρια παρουσίασης έργων του γλύπτη σε εκθέσεις μετά τον θάνατό του, ανάτυπα, αποκόμματα Τύπου από το 1930 έως το 2007, βιβλία, παλιές εκδόσεις με δικά του σχέδια σε διάφορες σελίδες, τιμητικά μετάλλια και διπλώματα, προσωπικές φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για την καλλιτεχνική δημιουργία, τη ζωή και την προσωπικότητα του Γιαννούλη Χαλεπά, καθώς και για το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε για το έργο του, αποκαλύπτοντας άγνωστες λεπτομέρειες.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου 1938. Το έργο που άφησε, προσαρμοσμένο στους ακαδημαϊκούς κανόνες ως το 1978, αποτέλεσμα εσωτερικής παρόρμησης και μιας βαθιάς εκφραστικής ανάγκης από το 1918 έως το θάνατό του, είναι μοναδικό και ιδιαίτερο και καθορίστηκε από τα προσωπικά του βιώματα και τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.


Το 2012 το αρχείο εμπλουτίστηκε με τεκμήρια, τα οποία δώρισε, με προτροπή της επιμελήτριας του μουσείου Μαριλένας Κασιμάτη, ο Μύρων Μπικάκης, γιος της Αλίκης Μπικάκη και εγγονός του Βασίλη και της Ειρήνης Χαλεπά. Ορισμένα από αυτά συμπληρώνουν τα στοιχεία που υπήρχαν ήδη, ιδιαίτερα στο πεδίο της διάσωσης του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά.


Ο Γιαννούλης Χαλεπάς έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου 1938. Το έργο που άφησε, προσαρμοσμένο στους ακαδημαϊκούς κανόνες ως το 1978, αποτέλεσμα εσωτερικής παρόρμησης και μιας βαθιάς εκφραστικής ανάγκης από το 1918 έως το θάνατό του, είναι μοναδικό και ιδιαίτερο και καθορίστηκε από τα προσωπικά του βιώματα και τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.


Μετά την «επιστροφή» του στην γλυπτική, στην οποία συντέλεσε ο θάνατος της μητέρας του που θεωρούσε την τέχνη υπαίτια για την ασθένειά του, ο Χαλεπάς φιλοτέχνησε σημαντικό αριθμό έργων που προκαλούν τον θαυμασμό με τη μοναδικότητά τους.

Το 1930 η ανιψιά του Ειρήνη τον έφερε στην Αθήνα. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής του, τιμητικές εκδηλώσεις, απονομές και εκθέσεις του χάρισαν την αναγνώριση.


Ήδη πριν από τον θάνατό του είχαν ξεκινήσει προσπάθειες για τη διάσωση του έργου του και την ίδρυση μουσείου στο χώρο που ήταν το εργαστήριό του. 

Στις 30 Αυγούστου 1938 ο λογοτέχνης Στρατής Δούκας, ο πιο αφοσιωμένος ερευνητής του έργου του, με επιστολή του στον Κωστή Μπαστιά, διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του υπουργείου Παιδείας, πρότεινε τη δημιουργία ενός άνετου εργαστηρίου στην οδό Δαφνομήλη 35, στο σπίτι των ανιψιών του γλύπτη, το οποίο, μετά το θάνατό του, θα μετατρεπόταν σε μουσείο.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς δουλεύει το έργο «Σάτυρος και Έρωτας». Στον λαιμό του φοράει το κομπολόι του, 1931.


Τον Ιούλιο του 1947 ο Δημήτριος Ευαγγελίδης, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, μαζί με προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και ακαδημαϊκού χώρου, σε κείμενό τους με αδιευκρίνιστο προορισμό ή παραλήπτη, χαρακτήριζαν «εθνική ανάγκη» την περισυλλογή και συγκέντρωση των έργων του Χαλεπά στο χώρο που χρησιμοποιούσε ως εργαστήριο και τη μετατροπή του σε μουσείο.


Το 1949 ο ανιψιός του, Βασίλειος Χαλεπάς, έκανε αίτηση για δάνειο στην Τράπεζα της Ελλάδος για την ανέγερση ξεχωριστού ορόφου, όπου θα τοποθετούνταν τα έργα του γλύπτη. Η αίτηση συνοδευόταν από επιστολή στήριξης με τίτλο «Περί της αξίας του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά και της ανάγκης διαφυλάξεώς του», υπογεγραμμένη από προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και ακαδημαϊκού χώρου, καθώς και από τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, από τον Ιούνιο του 1949, Μαρίνο Καλλιγά. Οι ενέργειες που έγιναν όμως δεν είχαν αποτέλεσμα.


Θαυμαστής του έργου του Χαλεπά, ο Καλλιγάς ενδιαφέρθηκε αμέσως για την απόκτηση γλυπτών του. Με τον τρόπο αυτό, και αφού οι προσπάθειες για την ανέγερση εργαστηρίου και τη μετατροπή του σε μουσείο δεν είχαν αποτέλεσμα, η Πινακοθήκη θα συνέβαλε στη διάσωση έργων του γλύπτη και συγχρόνως η συλλογή γλυπτικής θα εμπλουτιζόταν με μερικά από τα πιο αξιόλογα έργα της νεοελληνικής γλυπτικής.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς στην Ακρόπολη το 1930 με την Ειρήνη Χαλεπά, την αδελφή της, Μαριάνθη Κουβαρά, και τη μικρή Κατερίνα Χαλεπά. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη


Η Πινακοθήκη όμως δεν μπορούσε να διαθέσει χρήματα για αγορά και έτσι ο Καλλιγάς  απευθύνθηκε στους διοικητές της Εθνικής Τράπεζας, Γεώργιο Πεσμαζόγλου, και της  Τράπεζας της Ελλάδος, Γεώργιο Μαντζαβίνο. Στην έκκλησή του ανταποκρίθηκε ο Γεώργιος Μαντζαβίνος και η Τράπεζα της Ελλάδος διέθεσε το ποσό, με το οποίο αγοράστηκαν από τον ανιψιό του γλύπτη, Βασίλειο Χαλεπά, δέκα γλυπτά, ένα σχέδιο και ένα κατάστιχο με σχέδια, τα οποία παρελήφθησαν στις 20 Μαΐου 1950.


Τα έργα αυτά, μαζί με το «Κεφάλι σατύρου» του 1878, που είχε επίσης δωρίσει η Τράπεζα της Ελλάδος, το 1937, και τον «Σάτυρο που παίζει με τον Έρωτα» (1877), δωρεά των κληρονόμων του Άγγελου Κανελλόπουλου το 1950, αποτέλεσαν τον πρώτο αντιπροσωπευτικό πυρήνα έργων του γλύπτη, που εμπλουτίστηκε στη συνέχεια με δωρεές και αγορές, ώστε σήμερα οι συλλογές της Πινακοθήκης να περιλαμβάνουν 22 γλυπτά, 27 σχέδια, ένα κατάστιχο με 45 σχέδια και ένα μπλοκ τηλεγραφημάτων με 45 σχέδια, παρουσιάζοντας μια ικανοποιητική εικόνα της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Γιαννούλη Χαλεπά.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επίσκεψη του Γιαννούλη Χαλεπά στην «Κοιμωμένη», 30 Αυγούστου 1930. Μαζί του οι ανιψιές του Ειρήνη Χαλεπά και Ευτυχία και Μαριάνθη Κουβαρά. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς κατά τον εορτασμό των 80 χρόνων του στον Παρνασσό, με τις ανιψιές του Ειρήνη Χαλεπά και Αλεξάνδρα Κουβαρά και την Αικατερίνη Βάττη, 1934. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς με τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρία Παπαντωνίου το 1924 στον Πύργο
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Αγαλματάκι από πηλό, έργο του Γιαννούλη Χαλεπά κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Κέρκυρας (1888-1902). Η μορφή αυτή, δουλεμένη εντελώς λιτά, με το πρόσωπο ακατέργαστο και εν μέρει παραμορφωμένο, θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί μια τραγική αυτοπροσωπογραφία του.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς τον Ιούλιο του 1937. Φωτογραφία με ιδιόχειρη αφιέρωση: Εις την αγαπημένη μου ανεψιά Ειρήνη για να με βλέπη όταν δεν θα υπάρχω / Γιανούλης Χαλεπάς.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
«Ο Γιαννούλης Χαλεπάς αφηγείται την τραγικήν ζωήν του», β΄ μέρος συνέντευξης στην εφημερίδα Ελληνική, 31/8/1930. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Απονομή του Αριστείου Γραμμάτων και Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών, 1927.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Αντίγραφο Αριστείου που απονεμήθηκε στον Γιαννούλη Χαλεπά από τη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου, 1875. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επιστολή του λαογράφου Κίτσου Μακρή προς τον Γιαννούλη Χαλεπά, 1936. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επιστολή για τη διάσωση του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά, 1947. Χειρόγραφη επιστολή του 1947 υπογεγραμμένη από τους Δημήτριο Ευαγγελίδη, διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο, ακαδημαϊκό, Μιχάλη Τόμπρο και Ουμβέρτο Αργυρό, καθηγητές Α.Σ.Κ.Τ., Σπύρο Μαρινάτο και Ηλία Μαριολόπουλο, καθηγητές Πανεπιστημίου, Δημήτρη Πικιώνη, Αντώνη Σώχο, Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα και (;) Κυριαζή, καθηγητές Πολυτεχνείου και (;) Γουναρά, πρύτανη Πολυτεχνείου, για την ανάγκη περισυλλογής και συγκέντρωσης των έργων του Γιαννούλη Χαλεπά στο χώρο που ήταν το εργαστήριό του. Στο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης υπήρχε το αντίγραφο με μελάνι και χρονολογία Ιούλιος 1947. Το 2012, με δωρεά του Μύρωνα Μπικάκη, προστέθηκαν τρία ακόμη αντίγραφα, γραμμένα με μολύβι.
Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ