12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης

0

Η Εθνική Πινακοθήκη στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ψηφιακές της παρουσιάσεις έχει μόλις εντάξει και το αρχείο του Γιαννούλη Χαλεπά, το οποίο ψηφιοποιήθηκε με αφορμή τα 80 χρόνια από τον θάνατό του. Πρόκειται για μία εργασία που πραγματοποιήθηκε εκ των ενόντων, μετά από πρόταση της επιμελήτριας της συλλογής γλυπτικής, Δρ Τώνιας Γιαννουδάκη, η οποία ανέλαβε την υλοποίησή της και υπογράφει τα κείμενα που συνοδεύουν το υλικό. Τη φωτογράφηση και σάρωση του αρχειακού υλικού έκανε ο Σταύρος Ψηρούκης και τη συντήρησή του η Βίκυ Μάνεση.


Το αρχείο του Γιαννούλη Χαλεπά στην Εθνική Πινακοθήκη περιλαμβάνει σημαντικά τεκμήρια. Έγγραφα, αλληλογραφία, τεκμήρια παρουσίασης έργων του γλύπτη σε εκθέσεις μετά τον θάνατό του, ανάτυπα, αποκόμματα Τύπου από το 1930 έως το 2007, βιβλία, παλιές εκδόσεις με δικά του σχέδια σε διάφορες σελίδες, τιμητικά μετάλλια και διπλώματα, προσωπικές φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για την καλλιτεχνική δημιουργία, τη ζωή και την προσωπικότητα του Γιαννούλη Χαλεπά, καθώς και για το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε για το έργο του, αποκαλύπτοντας άγνωστες λεπτομέρειες.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου 1938. Το έργο που άφησε, προσαρμοσμένο στους ακαδημαϊκούς κανόνες ως το 1978, αποτέλεσμα εσωτερικής παρόρμησης και μιας βαθιάς εκφραστικής ανάγκης από το 1918 έως το θάνατό του, είναι μοναδικό και ιδιαίτερο και καθορίστηκε από τα προσωπικά του βιώματα και τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.


Το 2012 το αρχείο εμπλουτίστηκε με τεκμήρια, τα οποία δώρισε, με προτροπή της επιμελήτριας του μουσείου Μαριλένας Κασιμάτη, ο Μύρων Μπικάκης, γιος της Αλίκης Μπικάκη και εγγονός του Βασίλη και της Ειρήνης Χαλεπά. Ορισμένα από αυτά συμπληρώνουν τα στοιχεία που υπήρχαν ήδη, ιδιαίτερα στο πεδίο της διάσωσης του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά.


Ο Γιαννούλης Χαλεπάς έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου 1938. Το έργο που άφησε, προσαρμοσμένο στους ακαδημαϊκούς κανόνες ως το 1978, αποτέλεσμα εσωτερικής παρόρμησης και μιας βαθιάς εκφραστικής ανάγκης από το 1918 έως το θάνατό του, είναι μοναδικό και ιδιαίτερο και καθορίστηκε από τα προσωπικά του βιώματα και τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.


Μετά την «επιστροφή» του στην γλυπτική, στην οποία συντέλεσε ο θάνατος της μητέρας του που θεωρούσε την τέχνη υπαίτια για την ασθένειά του, ο Χαλεπάς φιλοτέχνησε σημαντικό αριθμό έργων που προκαλούν τον θαυμασμό με τη μοναδικότητά τους.

Το 1930 η ανιψιά του Ειρήνη τον έφερε στην Αθήνα. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής του, τιμητικές εκδηλώσεις, απονομές και εκθέσεις του χάρισαν την αναγνώριση.


Ήδη πριν από τον θάνατό του είχαν ξεκινήσει προσπάθειες για τη διάσωση του έργου του και την ίδρυση μουσείου στο χώρο που ήταν το εργαστήριό του. 

Στις 30 Αυγούστου 1938 ο λογοτέχνης Στρατής Δούκας, ο πιο αφοσιωμένος ερευνητής του έργου του, με επιστολή του στον Κωστή Μπαστιά, διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του υπουργείου Παιδείας, πρότεινε τη δημιουργία ενός άνετου εργαστηρίου στην οδό Δαφνομήλη 35, στο σπίτι των ανιψιών του γλύπτη, το οποίο, μετά το θάνατό του, θα μετατρεπόταν σε μουσείο.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς δουλεύει το έργο «Σάτυρος και Έρωτας». Στον λαιμό του φοράει το κομπολόι του, 1931.


Τον Ιούλιο του 1947 ο Δημήτριος Ευαγγελίδης, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, μαζί με προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και ακαδημαϊκού χώρου, σε κείμενό τους με αδιευκρίνιστο προορισμό ή παραλήπτη, χαρακτήριζαν «εθνική ανάγκη» την περισυλλογή και συγκέντρωση των έργων του Χαλεπά στο χώρο που χρησιμοποιούσε ως εργαστήριο και τη μετατροπή του σε μουσείο.


Το 1949 ο ανιψιός του, Βασίλειος Χαλεπάς, έκανε αίτηση για δάνειο στην Τράπεζα της Ελλάδος για την ανέγερση ξεχωριστού ορόφου, όπου θα τοποθετούνταν τα έργα του γλύπτη. Η αίτηση συνοδευόταν από επιστολή στήριξης με τίτλο «Περί της αξίας του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά και της ανάγκης διαφυλάξεώς του», υπογεγραμμένη από προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και ακαδημαϊκού χώρου, καθώς και από τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, από τον Ιούνιο του 1949, Μαρίνο Καλλιγά. Οι ενέργειες που έγιναν όμως δεν είχαν αποτέλεσμα.


Θαυμαστής του έργου του Χαλεπά, ο Καλλιγάς ενδιαφέρθηκε αμέσως για την απόκτηση γλυπτών του. Με τον τρόπο αυτό, και αφού οι προσπάθειες για την ανέγερση εργαστηρίου και τη μετατροπή του σε μουσείο δεν είχαν αποτέλεσμα, η Πινακοθήκη θα συνέβαλε στη διάσωση έργων του γλύπτη και συγχρόνως η συλλογή γλυπτικής θα εμπλουτιζόταν με μερικά από τα πιο αξιόλογα έργα της νεοελληνικής γλυπτικής.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς στην Ακρόπολη το 1930 με την Ειρήνη Χαλεπά, την αδελφή της, Μαριάνθη Κουβαρά, και τη μικρή Κατερίνα Χαλεπά. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη


Η Πινακοθήκη όμως δεν μπορούσε να διαθέσει χρήματα για αγορά και έτσι ο Καλλιγάς  απευθύνθηκε στους διοικητές της Εθνικής Τράπεζας, Γεώργιο Πεσμαζόγλου, και της  Τράπεζας της Ελλάδος, Γεώργιο Μαντζαβίνο. Στην έκκλησή του ανταποκρίθηκε ο Γεώργιος Μαντζαβίνος και η Τράπεζα της Ελλάδος διέθεσε το ποσό, με το οποίο αγοράστηκαν από τον ανιψιό του γλύπτη, Βασίλειο Χαλεπά, δέκα γλυπτά, ένα σχέδιο και ένα κατάστιχο με σχέδια, τα οποία παρελήφθησαν στις 20 Μαΐου 1950.


Τα έργα αυτά, μαζί με το «Κεφάλι σατύρου» του 1878, που είχε επίσης δωρίσει η Τράπεζα της Ελλάδος, το 1937, και τον «Σάτυρο που παίζει με τον Έρωτα» (1877), δωρεά των κληρονόμων του Άγγελου Κανελλόπουλου το 1950, αποτέλεσαν τον πρώτο αντιπροσωπευτικό πυρήνα έργων του γλύπτη, που εμπλουτίστηκε στη συνέχεια με δωρεές και αγορές, ώστε σήμερα οι συλλογές της Πινακοθήκης να περιλαμβάνουν 22 γλυπτά, 27 σχέδια, ένα κατάστιχο με 45 σχέδια και ένα μπλοκ τηλεγραφημάτων με 45 σχέδια, παρουσιάζοντας μια ικανοποιητική εικόνα της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Γιαννούλη Χαλεπά.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επίσκεψη του Γιαννούλη Χαλεπά στην «Κοιμωμένη», 30 Αυγούστου 1930. Μαζί του οι ανιψιές του Ειρήνη Χαλεπά και Ευτυχία και Μαριάνθη Κουβαρά. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς κατά τον εορτασμό των 80 χρόνων του στον Παρνασσό, με τις ανιψιές του Ειρήνη Χαλεπά και Αλεξάνδρα Κουβαρά και την Αικατερίνη Βάττη, 1934. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς με τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρία Παπαντωνίου το 1924 στον Πύργο
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Αγαλματάκι από πηλό, έργο του Γιαννούλη Χαλεπά κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Κέρκυρας (1888-1902). Η μορφή αυτή, δουλεμένη εντελώς λιτά, με το πρόσωπο ακατέργαστο και εν μέρει παραμορφωμένο, θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί μια τραγική αυτοπροσωπογραφία του.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς τον Ιούλιο του 1937. Φωτογραφία με ιδιόχειρη αφιέρωση: Εις την αγαπημένη μου ανεψιά Ειρήνη για να με βλέπη όταν δεν θα υπάρχω / Γιανούλης Χαλεπάς.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
«Ο Γιαννούλης Χαλεπάς αφηγείται την τραγικήν ζωήν του», β΄ μέρος συνέντευξης στην εφημερίδα Ελληνική, 31/8/1930. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Απονομή του Αριστείου Γραμμάτων και Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών, 1927.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Αντίγραφο Αριστείου που απονεμήθηκε στον Γιαννούλη Χαλεπά από τη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου, 1875. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επιστολή του λαογράφου Κίτσου Μακρή προς τον Γιαννούλη Χαλεπά, 1936. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επιστολή για τη διάσωση του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά, 1947. Χειρόγραφη επιστολή του 1947 υπογεγραμμένη από τους Δημήτριο Ευαγγελίδη, διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο, ακαδημαϊκό, Μιχάλη Τόμπρο και Ουμβέρτο Αργυρό, καθηγητές Α.Σ.Κ.Τ., Σπύρο Μαρινάτο και Ηλία Μαριολόπουλο, καθηγητές Πανεπιστημίου, Δημήτρη Πικιώνη, Αντώνη Σώχο, Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα και (;) Κυριαζή, καθηγητές Πολυτεχνείου και (;) Γουναρά, πρύτανη Πολυτεχνείου, για την ανάγκη περισυλλογής και συγκέντρωσης των έργων του Γιαννούλη Χαλεπά στο χώρο που ήταν το εργαστήριό του. Στο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης υπήρχε το αντίγραφο με μελάνι και χρονολογία Ιούλιος 1947. Το 2012, με δωρεά του Μύρωνα Μπικάκη, προστέθηκαν τρία ακόμη αντίγραφα, γραμμένα με μολύβι.
Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ