Νίκος Σταμπολίδης: «Χωρίς την επιστημονική λεπτομέρεια δεν μπορείς να πας πουθενά»

ΣΑΒΒΑΤΟ Νίκος Σταμπολίδης: «Χωρίς την επιστημονική λεπτομέρεια δεν μπορείς να πας πουθενά» Facebook Twitter
Δεκέμβριος 2021. Ο Νίκος Σταμπολίδης φωτογραφίζεται για τη LiFO στο Μουσείο Ακρόπολης. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
0

Η μόνη στιγμή που κόμπιασε ο Νίκος Σταμπολίδης, ο πρώτος γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, στη συνάντησή μας ήταν όταν μου περιέγραφε το πατρικό του σπίτι στα Χανιά. Ο αεικίνητος, ακάματος αρχαιολόγος, ο παρατηρητής της ασήμαντης λεπτομέρειας, ο ταλαντούχος συνθέτης των θραυσμάτων μιας ανασκαφής στη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών που θέλει να μας προκαλεί διαρκώς να τις φανταστούμε, πηγαίνοντας από τη μια πρόκληση στην άλλη, έγινε ξανά παιδί. Αυτό το σπίτι στα Χανιά, στη Σπλάντζια, μέσα στο οποίο γεννήθηκε, είναι ένας από τους λόγους που έγινε αρχαιολόγος, όπως και όσα υπήρχαν γύρω από αυτό, τα βενετσιάνικα νεώρια και το χριστιανικό καμπαναριό και ο μιναρές, τα οποία προσπαθούσε να φανταστεί με τους ανθρώπους τους, στη εποχή τους. Από αυτές τις μνήμες, από τα έργα των ανθρώπων που έχουν φύγει και τη σταθερότητα των έργων που έχουν αφήσει πίσω τους ξεκίνησε το μεγάλο του ταξίδι στους τόπους, στον χρόνο και στους ανθρώπους. Αν αγαπά και επέλεξε την αρχαιολογία δεν είναι «μόνο για τα ίδια τα μνημεία αλλά για την ανασύνθεση των προσώπων που τα έχτισαν, των δημιουργών, της κοινωνίας, αυτό που με ενδιαφέρει στη ζωή μου είναι οι άνθρωποι, ο άνθρωπος είναι αυτός που με εμπνέει», όπως λέει.

Στο μυαλό αυτού του σύνθετου ανθρώπου οι συνδέσεις είναι ποιητικές και απρόσμενες. Σκέφτεται τους ανθρώπους με μουσική και τραγούδια και με τα βιβλία, την ποίηση του Καβάφη ‒ για τη συντομία, το μέτρο και τον ρυθμό της.

Θέλω η μουσική, ο χορός και τα εικαστικά να συνυπάρχουν με άλλους τρόπους, με έναν άλλο κόσμο, να συνδέονται με άλλες τέχνες σε αυτό το παγκόσμιας κλάσης μουσείο που φέρει εντός του την ομορφιά.

Το τελευταίο τρίμηνο, έχοντας αναλάβει τα νέα του καθήκοντα, λέει πως χρειάζονται «διέξοδοι από αυτό το κατακλυσμιαίο κύμα με τα χίλια δυο θέματα, πρακτικά, οικονομικά, δημιουργικά». «Μια διέξοδος είναι να πας, όταν δεν θα έχει κόσμο, και να σταθείς ανάμεσα στα αγάλματα. Αυτό σε ξεκουράζει αυτόματα. Επίσης, μπορείς να σκεφτείς τι είναι αυτό που θα σε κάνει να δημιουργήσεις την επόμενη μέρα».

Απέναντι από το γραφείο του βρίσκεται μια εικόνα της Σανδαλίζουσας Νίκης, ενός αριστουργηματικού γλυπτού της Ακρόπολης. Για μια άλλη Νίκη, του Παιωνίου, άκουσε την πρώτη μέρα στο πανεπιστήμιο, στη Θεσσαλονίκη, τον Μανόλη Ανδρόνικο να μιλά. Αυτόν και τον Γιώργο Δεσπίνη τους αποκαλεί «ισορροπία της ζωής του». Ο Ανδρόνικος του δίδαξε την εικόνα του τότε και του σήμερα, τις συνδέσεις και τους ευρείς ορίζοντες. Ο Δεσπίνης τη γλυπτική, την αξία της λεπτομέρειας, τι πρέπει να παρατηρεί και πώς να το εκφράζει. «Ισορροπούσα ανάμεσα σε δύο διαμετρικά αντίθετες σχολές, τις ενστερνίστηκα και τις πήρα μέσα μου. Χωρίς αυτή την ευρύτητα και την επιστημονική λεπτομέρεια δεν μπορείς να πας πουθενά» λέει και θυμάται τα λόγια του Δεσπίνη ότι «η περιγραφή είναι το 50% της ερμηνείας».

Νίκος Σταμπολίδης Facebook Twitter
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Μάϊος 2021. Ο Νίκος Σταμπολίδης στο στήσιμο της έκθεσης «Κάλλος». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Όταν ολοκλήρωσε τη διατριβή του στη Γερμανία για τον βωμό του Διονύσου στην Κω, την ελληνιστική γλυπτική και αρχιτεκτονική της Μικράς Ασίας και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, στα τέλη του ’70, σε μια εποχή που ελάχιστοι ασχολούνταν με την ελληνιστική εποχή, αγαθή τύχη τον έφερε στην Κρήτη, στον τόπο του. Ήταν τριάντα χρονών όταν άνοιξαν οι θέσεις για το Πανεπιστήμιο Κρήτης, εκεί έμεινε μέχρι την «αφυπηρέτηση», όπως την αποκαλεί, και την ομοτιμοποίησή του στο πανεπιστήμιο. «Αγαπήθηκα πολύ από τις μεγάλες κυρίες της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας στο τμήμα, τη Βέτα Ζαχαριάδου, τη Χρύσα Μαλτέζου και τη Λίλα Μαραγκού, που πραγματικά με συμβούλεψαν με πολλή αγάπη», θυμάται, γυναίκες που πραγματικά προστάτεψαν τον νεαρό σγουρομάλλη αρχαιολόγο που λίγα χρόνια αργότερα άρχισε να ανασκάπτει αυτό που σήμερα θεωρείται έργο της ζωής του, ή ένα από αυτά, την Ελεύθερνα. Ο βοσκός Ζαχαρίας Παπαδάκης, σε μια μαντινάδα που του έχει γράψει, συνοψίζει όσο κανένας άλλος τη σχέση του με την Ελεύθερνα: «Ευχή είχε ο Απόλλωνας στη στράτα σου γραμμένη, να κάνεις την Ελεύθερνα γυναίκα και ερωμένη».

Όταν του λέω ότι είναι άνθρωπος ευτυχής και τυχερός, μου απαντά με τον στίχο του Καβάφη: «Κι εδώ που έφτασες λίγο δεν είναι». Τύχη, όπως λέει, στην αρχαιολογία είναι το εξής: «Μπορεί να σκάβεις από επιστήμη έναν τάφο και να τον βρεις συλημένο. Τύχη είναι, όχι η επιστήμη που σε οδήγησε εκεί, αλλά ότι σου δόθηκε ασύλητος» και μου θυμίζει ότι «στα σφραγίσματα της Δήλου, που είναι χιλιάδες, μόνο διακόσια είναι η Αθηνά, κάτι ανάλογο ο Δίας, πέντε χιλιάδες είναι ο έρωτας, πέντε χιλιάδες η τύχη, που τη λάτρευαν σαν θεά».

Κάτω από το βουνό του Δία ο Νίκος Σταμπολίδης έφτιαξε ένα μουσείο-κόσμημα, έναν αρχαιολογικό χώρο και ένα πάρκο υποδειγματικό. Κάνει ανασκαφές εδώ και τριάντα οκτώ χρόνια ασταμάτητα, οι συνεργάτες του μιλούν για έναν ακούραστο άνθρωπο, ένα φαινόμενο. «Συνεχίζουμε ακάθεκτοι», μου λέει, δείχνοντάς μου τα χέρια του, που κάθε καλοκαίρι βγάζουν κάλους. «Είναι διαφορετικό να εποπτεύεις και διαφορετικό να σκάβεις, γιατί δίνεις το παράδειγμα και στους νέους, τους φοιτητές σου». Το επόμενο καλοκαίρι ο καθηγητής είναι πάλι στην κρητική γη με το σκαλιδάκι του, για να φέρει μπροστά στα μάτια μας, όπως είχε οραματιστεί, θεούς και θνητούς, πολεμιστές και πριγκίπισσες.

Με την εξαιρετική έκθεση «Κάλλος: Η υπέρτατη Ομορφιά» έκλεισε το φθινόπωρο του 2021 ένας κύκλο μιας μεγάλης συνεργασίας με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ο νεαρός αρχαιολόγος που τράβηξε την προσοχή της Ντόλυς Γουλανδρή όταν είπε ότι ο Κούρος που είχε έρθει από το Γκετί ήταν ψεύτικος, πείστηκε να γίνει διευθυντής του μουσείου το 1996 όταν η ιδρύτρια του μουσείου τού είπε: «Θα σου αφήσω τον χώρο να κάνεις όλα σου τα όνειρα πραγματικότητα». Στο διάστημα της παραμονής του, εκτός των άλλων, πήρε για το μουσείο την περίφημη Κυπριακή Συλλογή του Θ.Ν. Ζιντίλη, δημιούργησε εμβληματικές εκθέσεις με διεθνή εμβέλεια, τις πρώτες αυτού του μεγέθους σε ιδιωτικό μουσείο, με τις θεματικές που ενδιαφέρουν τους ανθρώπους από την προϊστορία μέχρι σήμερα: τον έρωτα, τον θάνατο, το χρήμα, την υγεία, το κάλλος.

ΣΑΒΒΑΤΟ Νίκος Σταμπολίδης: «Χωρίς την επιστημονική λεπτομέρεια δεν μπορείς να πας πουθενά» Facebook Twitter
Δεκέμβριος 2021. Ο Νίκος Σταμπολίδης φωτογραφίζεται για τη LiFO στο Μουσείο Ακρόπολης. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Εννέα κούτες ήταν τα «δικαιολογητικά» του όταν προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός για τη θέση του γενικού διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης. Η εκλογή του έγινε ομόφωνα μετά από μια διαδικασία που κράτησε ενάμιση χρόνο. «Ως δάσκαλος και ως άνθρωπος ήθελα να κριθώ σε ένα επίπεδο διεθνές. Έφυγα με κάλλος από το Κυκλαδικό και προσήλθα στην πηγή της ελληνικής καλαισθησίας», λέει.

711
To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Όραμά του για το Μουσείο Ακρόπολης, για τον «ομφαλό του κλασικού και της διάρκειας», όπως το αποκαλεί, είναι η συνάντηση όλων των μουσών. «Θέλω η μουσική, ο χορός και τα εικαστικά να συνυπάρχουν με άλλους τρόπους, με έναν άλλο κόσμο, να συνδέονται με άλλες τέχνες σε αυτό το παγκόσμιας κλάσης μουσείο που φέρει εντός του την ομορφιά. Θέλω εκθέσεις-τριλογίες που να περιλαμβάνουν όλες τις περιόδους, την αρχαιότητα, την αναγέννηση και τη μοντέρνα τέχνη». Σε αυτό το κέντρο του κλασικού, που δεν μπορεί να είναι κανένα άλλο μουσείο στον κόσμο, «πρέπει να γίνονται τα συνέδρια, εμείς να συντονίζουμε ανά τον κόσμο τις κλασικές σπουδές, να συνδέουμε τους κόσμους της επιστήμης και των τεχνών», όπως λέει.

Στις 27 Σεπτεμβρίου ο κ. Σταμπολίδης μίλησε στην UNESCO ως μέλος της επιτροπής που αποτελούνταν από τους Γ. Διδασκάλου, Β. Παπαγεωργίου, Α. Παπαθανασίου για τα γλυπτά του Παρθενώνα. Είναι η πρώτη φορά μετά από τριάντα επτά χρόνια που υπήρξε απόφαση υπέρ μας. «Στο ωραιότερο μουσείο να τα πάτε, με την καλύτερη σκηνοθεσία και τον καλύτερο φωτισμό, ποτέ δεν πρόκειται να έχετε απέναντι τον ιερό βράχο, ποτέ δεν πρόκειται να έχετε τις εποχές του έτους με τις μυρωδιές και τον αέρα, ούτε το φως που τα γέννησε και τα λούζει ακόμα και σήμερα», είπε. Για τον Νίκο Σταμπολίδη το ζήτημα είναι όχι μόνο ηθικό αλλά και αισθητικό, του περιβάλλοντος, της δημιουργίας των γλυπτών. «Το πιστεύω, όπως πιστεύω στη διάρκεια, στη δύναμη των λέξεων και στη μεγάλη δυναμική αυτού του μουσείου. Γι’ αυτό είμαι εδώ», λέει κοιτάζοντας το σκουλαρίκι μου, ένα τετράφυλλο τριφύλλι. Θυμάται ότι ο Ανδρόνικος, όταν βρέθηκε το θέατρο της Βεργίνας, τραγουδούσε Ελύτη, μελοποιημένο από τον Θεοδωράκη, «πού να βρω την ψυχή μου, το τετράφυλλο δάκρυ». Ενώ απομακρύνεται για να πάει να φωτογραφηθεί στην αίθουσα του Παρθενώνα, αρχίζει να το σιγοτραγουδά.

Η έκθεση «ΚΑΛΛΟΣ. Η Υπέρτατη Ομορφιά», η τελευταία που επιμελήθηκε ο Νίκος Σταμπολίδης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, παρατείνεται λόγω μεγάλης προσέλευσης του κοινού έως τις 16/1/2022.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Χαρούλα Αλεξίου

«Δεν θέλω τίποτε άλλο από το να υπάρχω απλώς»

Ελένη Καραΐνδρου

«Σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο φρόντιζα να επιβάλλομαι με τη δουλειά μου»

Νίκος Σταμπολίδης

«Χωρίς την επιστημονική λεπτομέρεια δεν μπορείς να πας πουθενά»

Ευριπίδης Λασκαρίδης

«Η ρευστότητα του φύλου των χαρακτήρων μου συμβαίνει χωρίς να τη σκέφτομαι»

Γιάννης Νιάρρος

«Αναγνωρίζω τον ανταγωνισμό του ανδρικού φύλου, του άντρα κόκορα»

Σοφία Κόκκαλη

«Μου αρέσει η ισορροπία μεταξύ σινεμά και θεάτρου, δεν θα ήθελα να αλλάξει ποτέ»

Μιχαήλ Μαρμαρινός

«Δεν με ενδιαφέρει το θέατρο ακριβώς, με συναρπάζει η θεατρικότητα των πραγμάτων»

Μαρίνα Σάττι

«Με αυτή την εποχή, που η πληροφορία ταξιδεύει τόσο γρήγορα, δεν πολυταυτίζομαι»

Λουκία Αλαβάνου

«Προτιμώ να κάνω λιγότερα έργα, θέλω να με αγγίζει βαθιά το κάθε θέμα»

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εικαστικά

Fall Preview 2021 / 20 εκθέσεις και ένα μεγάλο εικαστικό γεγονός που ξεκινούν προσεχώς

Με μια άλλου είδους ψυχραιμία και αυτοπεποίθηση απέναντι στην πανδημία, ο κόσμος της τέχνης προγραμματίζει για τη νέα σεζόν έναν εντυπωσιακό αριθμό εκθέσεων που υπόσχονται πλήρη εκτόνωση και αποβολή του συνδρόμου στέρησης που βιώσαμε πέρυσι.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«ΒΙΑΣ»: Τα αρχαιολογικά τοπία ως ζωντανά οικοσυστήματα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καμπανούλες στους Δελφούς, Πέρδικες στο Σούνιο. Ό,τι φυτρώνει και ζει στους αρχαιολογικούς χώρους

Μια πρωτοποριακή επιστημονική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου αποκαλύπτει έναν άγνωστο κόσμο χιλιάδων ζώων και φυτών σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Οι Αθηναίοι / Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Από τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και τη Νάξο, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας αφηγείται μια ζωή αφιερωμένη στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και όπως λέει, το πιο πολύτιμο εύρημα δεν ήταν αρχαιολογικό – ήταν η γυναίκα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Ιστορία μιας πόλης / Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Από το Ωδείο Αθηνών έως τη Σουηδία της εξορίας, ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, αλλά και ένας διανοούμενος που οραματίστηκε μια πιο δημοκρατική, λειτουργική και πολιτισμένη πόλη. Ποια είναι η παρακαταθήκη του στη σύγχρονη Ελλάδα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Λουκά Μπαρτατίλα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Πώς κατανοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την ψυχική ασθένεια; Ήταν θεϊκή τιμωρία, παθολογία του σώματος ή ένα υπαρξιακό βάρος που αποτυπωνόταν στη λογοτεχνία και στο θέατρο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιώργο Καζαντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για τον τρόπο με τον οποίο η αρχαιοελληνική κοινωνία εξηγούσε, απεικόνιζε και αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«Army of Lovers», όπως «Στρατός Εραστών»

Οθόνες / «Army of Lovers»: Μια ταινία για τα ζευγάρια εραστών του Ιερού Λόχου

Ο σκηνοθέτης Λευτέρης Χαρίτος εξηγεί πώς αποφάσισε να θίξει ένα θέμα που για αιώνες θεωρείται ταμπού: τις ερωτικές σχέσεις μεταξύ αντρών στην Αρχαία Ελλάδα, ακόμη και στο πεδίο της μάχης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ