Υπάρχουν πράγματα που το σώμα δεν ξεχνά ποτέ. Δεν μιλάω για τα μεγάλα, θεαματικά γεγονότα που αφήνουν κραυγαλέα σημάδια. Μιλάω για τη στιγμή που κάποιος αποφασίζει ότι δεν έχεις δικαίωμα να υπάρξεις. Την απόφαση πριν από την πράξη. Το αθόρυβο κλείσιμο μιας πόρτας. Το βλέμμα που σου αφαιρεί το όνομά σου.
Κι εκεί, πριν πέσει ο πρώτος ήχος, πριν έρθει η πρώτη βία, ξέρεις ήδη ότι κάτι έχει διαγραφεί από σένα.
Η γενοκτονία μοιάζει μ’ αυτό. Είναι σεξ χωρίς συναίνεση: η αφαίρεση της κυριότητας πάνω στο ίδιο σου το σώμα. Όπως και στην κακοποίηση, το πρόβλημα δεν είναι μόνο το τι σου κάνουν, αλλά η πεποίθηση ότι έχουν το δικαίωμα να στο κάνουν. Δεν έρχεται πάντα με σειρήνες. Μπορεί να πλησιάσει αργά, σαν χέρι που ξέρει ακριβώς πού να σε πιάσει για να σε ακινητοποιήσει.
Κι όταν σε κρατά, δεν χρειάζεται να μιλήσει. Το σώμα σου καταλαβαίνει τη γλώσσα.
Σου κλείνουν τα μάτια, όχι για να σε οδηγήσουν σε κάτι τρυφερό, αλλά για να μη δεις τι χάνεται γύρω σου. Σε γδύνουν, όχι για να σε αγγίξουν, αλλά για να σε διαλύσουν κομμάτι–κομμάτι. Σου επιβάλλουν τον ρυθμό τους, ώσπου να νομίσεις ότι είναι δικός σου.
Η queer μνήμη γνωρίζει αυτή την αφή.
Την έχει νιώσει στα ροζ τρίγωνα των στρατοπέδων, στις κλίνες που έμειναν άδειες από το AIDS, στις φωτογραφίες που δεν εμφανίστηκαν ποτέ, στους καθαρισμούς ταυτοτήτων, στις λογοκρισίες, στα αρχεία που άδειασαν σε ανελεύθερα καθεστώτα.
Και τώρα, αυτή η ίδια υφή βίας απλώνεται πάνω στη Γάζα — όχι σαν ιστορική αναλογία, αλλά σαν παρόν που μας καίει.
Στη Γάζα, όλα αυτά συμβαίνουν μαζί και με βία που καμιά γλώσσα δεν φτάνει να περιγράψει.
Αν νομίζεις ότι μιλάμε για κάτι μακρινό, περίμενε. Η ιστορία αλλάζει πρόσωπα, όχι μεθόδους. Η ανάσα που κόβεται, όχι από ηδονή, αλλά από την εξαφάνιση του αέρα, μπορεί να βρεθεί στο φιλί ενός club ή στο φιλί σε μια ταράτσα στη Γάζα· και τα δύο μπορούν να σβηστούν βίαια από μια εξουσία που θεωρεί το σώμα σου αναλώσιμο.
Γιατί η βία ξέρει να μεταμφιέζεται: φορά το ίδιο χέρι, αλλάζοντας απλώς τον στόχο.
Ο θάνατος δεν ξεκινά μόνο με βόμβες ή πυροβολισμούς. Ξεκινά με το πάρτι που δεν θα γίνει, το τραγούδι που δεν θα γραφτεί, το queer παιδί που δεν θα μεγαλώσει με την αλήθεια του. Κάθε σώμα που χάνεται σε μια γενοκτονία είναι και δικό μας· όχι γιατί οι εμπειρίες ταυτίζονται, αλλά γιατί η λογική που το εξαφάνισε είναι η ίδια που στοχεύει κι εμάς.
Αυτός είναι ο κοινός μας παρονομαστής: ο μηχανισμός της διαγραφής.
Η γενοκτονία δεν χρειάζεται πάντα στρατό· αρκεί η αποδοχή ότι κάποιοι περισσεύουν. Το queer σώμα το ξέρει: το ένιωσε στο βλέμμα του πατέρα, στον νόμο του κράτους, στην πόρτα που δεν άνοιξε ποτέ. Η μνήμη μας δεν είναι μουσειακό αντικείμενο· είναι σπασμένο γυαλί στην τσέπη.
Κι αυτό το γυαλί, όσο κι αν πληγώνει, είναι απόδειξη ότι ακόμη υπάρχουμε.
Η queer μνήμη είναι φτιαγμένη από μικρές, καθημερινές διαγραφές: το τρίγωνο που έκαιγε στο ύφασμα, οι φίλοι που χάθηκαν σιωπηλά στα νοσοκομεία του AIDS, οι φωτογραφίες που δεν εμφανίστηκαν ποτέ από φόβο. Κάθε φορά, το μήνυμα ήταν ίδιο: η ζωή σου είναι στιγματισμένη, διαπραγματεύσιμη.
Γι’ αυτό η Γάζα δεν είναι μια ξένη πληγή — είναι ένας καθρέφτης.
Σήμερα, η Γάζα γίνεται σύμβολο αυτής της διαπραγμάτευσης με τον θάνατο. Δεν είναι μόνο εικόνες ενός μακρινού πολέμου· είναι εικόνες από το ίδιο λεξιλόγιο που μας αφορά: διαγραφή, καθαρισμός, κανονικότητα, έλεγχος, βιοπολιτική εξόντωση. Η ίδια λογική αποφασίζει ποια ζωή μετράει και ποια είναι πολυτέλεια. Κι αν δεν το βλέπεις, είναι επειδή η γλώσσα της εξόντωσης έχει μάθει να φοράει ωραία ρούχα.
Και πίσω από τα ρούχα, το ίδιο σώμα που θέλουν να εξαφανίσουν.
Στα στενά της Δυτικής Όχθης, κάποιοι queer άνθρωποι γράφουν σαν να κρατούν ανοιχτό ένα παράθυρο στη νύχτα· όχι για να πείσουν, αλλά για να μην σβήσουν.
Σ’ έναν χάρτη της Queering the Map, μια κουκκίδα στη Γάζα λέει: «Εδώ σε φίλησα για πρώτη φορά, και η πόλη έσβησε γύρω μας». Λίγο πιο δίπλα, μια άλλη: «Αν ακούσεις έκρηξη, σκέψου με». Η μνήμη χαράζει τον χάρτη όπως το καρφί χαράζει το δέρμα· όχι για τους ζωντανούς, αλλά για τους απόντες.
Κάθε κουκκίδα κι ένα σημάδι αντίστασης, ακόμη κι όταν μοιάζει απλώς με ιστορία αγάπης.
Κάποιος ποιητής γράφει για τον θάνατο, με λέξεις που δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Ένας άλλος, λίγο πριν σκοτωθεί, αφήνει ένα ποίημα κοφτό σαν ανάσα που κόβεται· μια φράση που περνάει από χέρι σε χέρι, όπως περνούσαν κάποτε οι σημειώσεις στα queer σπίτια για το ποιος είναι ακόμη εδώ.
Η γραφή γίνεται κι αυτή μνήμη σάρκας.
Η queer αλληλεγγύη δεν είναι φιλανθρωπία — είναι όρος επιβίωσης. Αν σου φαίνεται ότι μιλάμε μόνο για εμάς, σκέψου: οι μέθοδοι που μας έσβησαν θα χρησιμοποιηθούν και για σένα όταν έρθει η ώρα. Δεν μπορούμε να λέμε «για όλους» και να εννοούμε «για μερικούς». Αν αφήσουμε να σβηστεί ένας λαός, δεχόμαστε ότι η διαγραφή είναι μέθοδος που μπορεί να στραφεί και προς εμάς.
Κι αυτός είναι ο λόγος που δεν έχουμε την πολυτέλεια της αδιαφορίας.
Δεν είναι μόνο η Γάζα. Είναι η Ουγκάντα, όπου το φιλί μπορεί να σε στείλει στη φυλακή. Η Τσετσενία, όπου εξαφανίζονται άντρες που αγαπούν άντρες. Η Βραζιλία, όπου οι trans γυναίκες ζουν λιγότερο από πενήντα χρόνια. Παραδείγματα που δεν φτιάχνουν κατάλογο φρίκης, αλλά δείχνουν πώς επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο παντού.
Κάθε τόπος, μια παραλλαγή του ίδιου εγκλήματος.
Είναι όλες οι φορές που το queer σώμα μπήκε σε λίστα ανεπιθύμητων. Η σιωπή είναι πάντα η πρώτη βόμβα· όχι επειδή όλοι πρέπει να συμφωνούμε σε όλα, αλλά γιατί η αδιαφορία δίνει χώρο και χρόνο στην εξόντωση. Το ζήσαμε με το AIDS: η αργή κινητοποίηση, η ψευδαίσθηση ότι αφορά «τους άλλους». Ξέρουμε πως κάθε φορά που αφήνεις να σβηστεί κάποιος, ανοίγεις τον δρόμο για να σβηστείς κι εσύ.
Η ιστορία δεν ξεχνά τις παύσεις μας — τις καταγράφει σαν συνενοχή.
Κι όμως, μας πείθουν ότι υπάρχει πάντα χρόνος. Ότι ο κίνδυνος είναι αλλού. Μα κάπου, τώρα, κάποιος ακούει την πόρτα του να σπάει χωρίς να ξέρει ότι είναι το τελευταίο του πρωί. Δεν υπάρχει αργότερα. Δεν υπάρχει «δεν με αφορά». Η γενοκτονία δεν σε ρωτάει αν είσαι έτοιμος· έρχεται να σε μετρήσει, να σε ταξινομήσει, να σε σβήσει.
Κι αν δεν σταθούμε, η σιωπή θα σταθεί στη θέση μας.
Αν δεν σταθούμε τώρα, αν δεν πούμε τα ονόματα, αν δεν κρατήσουμε ζωντανές τις ιστορίες, η σιωπή θα γίνει η γλώσσα μας. Κι η γλώσσα της σιωπής είναι πάντα η γλώσσα του θανάτου.
Εμείς, queer και ζωντανοί, δεν έχουμε την πολυτέλεια να ξεχάσουμε.
Η αλληλεγγύη μας δεν είναι πράξη καλοσύνης· είναι το μόνο όπλο που μας έχει απομείνει.
Κάθε σώμα που σώζεται είναι ένας καθρέφτης που μας κοιτά και λέει: «Είμαι ακόμη εδώ».
Αν ραγίσει, θα ραγίσει και στο δικό μας πρόσωπο.
Γιατί η γενοκτονία είναι σεξ χωρίς συναίνεση.
Και δεν μπορείς να σβήσεις αυτό που θέλει να ζήσει.
Υ.Γ.
Το «If I Must Die» το έγραψε το 2011 ο Refaat Alareer.
Μετά τον θάνατό του, στη Γάζα, το 2023 έγινε ποίημα–σύνορο.
Ανάμεσα σε αυτόν που φεύγει
και σε αυτούς που μένουν να θυμούνται.
Δεν το διαβάζεις το κουβαλάς.
Γιατί κάποια λόγια δεν είναι λογοτεχνία,
είναι τρόπος να συνεχίσεις να ζεις.
If I must die
by Refaat Alareer
(1979 - 2023)
If I must die,
you must live
to tell my story
to sell my things
to buy a piece of cloth
and some strings,
(make it white with a long tail)
so that a child, somewhere in Gaza
while looking heaven in the eye
awaiting his dad who left in a blaze–
and bid no one farewell
not even to his flesh
not even to himself–
sees the kite, my kite you made, flying up above
and thinks for a moment an angel is there
bringing back love
If I must die
let it bring hope
let it be a tale
*Στο ποστ χρησιμοποιηθηκαν εικόνες του Adam Rouhana και της Alexandra Herrera
