Daniel Druet (γλύπτης) εναντίον
Maurizio Cattelan (καλλιτέχνης σταρ)
Σε ποιον ανήκουν τα έργα;
Μία δίκη στο Παρίσι που έχει αναστατώσει τον κόσμο της σύγχρονης τέχνης και ίσως δυναμιτίσει την εννοιολογική τέχνη
"Για τη δημιουργία κάθε κέρινης φιγούρας ξεκινάμε πρώτα με μια έρευνα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως "ψυχολογική". Αυτό το αρχικό στάδιο είναι απαραίτητο και έχει τη μορφή είτε μιας συνάντησης με το μοντέλο (που ποζάρει) στην περίπτωση μιας σύγχρονης προσωπικότητας, είτε, στην περίπτωση ιστορικών προσώπων, μιας έρευνας μέσω βιβλίων -βιογραφιών ειδικότερα- και, φυσικά, ζωγραφικών έργων, γλυπτών και προσωπογραφιών κάθε είδους (σχέδια, χαρακτικά, γκραβούρες, κ.λπ.) που αναπαριστούν το πρόσωπο. Ο στόχος είναι να ανασυσταθεί η εικόνα ενός χαρακτήρα, πηγαίνοντας, αν μπορεί να πει κανείς, "πέρα από τα φαινόμενα", μέσα από ένα είδος διανοητικού ολογράμματος. Για την ανάγλυφη απεικόνιση μιας κέρινης φιγούρας, την "παρουσία" της, είναι απαραίτητο να συμπίπτει η φυσική με την ψυχολογική εικόνα."
Daniel Druet
Ποιος αναγνωρίζεται ως δημιουργός στην εννοιολογική τέχνη;
Ανταπόκριση από την αίθουσα δικαστηρίου του Παρισιού όπου ένας γλύπτης δίνει μάχη με την γκαλερί του Maurizio Cattelan για την αναγνώρισή του.
Ο Daniel Druet μηνύει τη γκαλερί του Cattelan για να διεκδικήσει την πατρότητα εννέα έργων του καλλιτέχνη.
Devorah Lauter
Artnet News -
Στο εργαστήρι του Γάλλου γλύπτη Daniel Druet, ο εννοιολογικός καλλιτέχνης Maurizio Cattelan βρίσκεται παντού: σε καδραρισμένα εξώφυλλα περιοδικών που απεικονίζουν τα γλυπτά του Cattelan Him (2001), La Nona Ora (1999) και τους δύο ανάποδους Αμερικανούς αστυνομικούς Frank και Jamie (2002). Έπειτα, υπάρχει το ομοίωμα του ίδιου του Ιταλού προβοκάτορα, που μοιάζει με καρτούν σε κέρινες προτομές πάνω σε ξύλινους στύλους, με τα ζωγραφισμένα μάγουλά του λίγο πιο γεμάτα από ό,τι στην πραγματική ζωή. Τα κέρινα μάτια του Cattelan είναι χαρακτηριστικά ορθάνοιχτα και ο Druet του χάρισε ένα μάλλον ευχάριστο χαμόγελο.
Ο Druet, με ακαδημαϊκές περγαμηνές και νικητής του Prix de Rome, κατηγόρησε τη γκαλερί Perrotin, που εκπροσωπεί για μεγάλο διάστημα τον Cattelan, καθώς και το μουσείο La Monnaie de Paris, ότι αγνόησαν τα αιτήματά του να τον αναγνωρίσουν ως γλύπτη εννέα έργων που έκανε για τον Cattelan μεταξύ 1999 και 2006. Ο ίδιος τώρα διεκδικεί αποζημίωση ύψους 4,5 εκατομμυρίων ευρώ (4,69 εκατομμύρια δολάρια) και την αποκλειστική πνευματική ιδιοκτησία εννέα κέρινων γλυπτών.
Οι δικηγόροι του Perrotin και του Cattelan υποστηρίζουν ότι ο Druet δεν διεκδικεί μόνο την πατρότητα των κέρινων φιγούρων του, αλλά και ολόκληρων εγκαταστάσεων που έγιναν μετά την παράδοσή τους από τον Druet, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν θεατρική σκηνογραφία. Στην περίπτωση του La Nona Ora, ενός από τα επίμαχα έργα, η φιγούρα του Πάπα παραδόθηκε όρθια και στη συνέχεια ο Cattelan την έκοψε στη μέση και την πλάκωσε με μια πέτρα που μοιάζει με μετεωρίτη.
Ο Druet και ο δικηγόρος του δήλωσαν στο Artnet News ότι ζητούσαν μόνο να τους αποδοθούν τα κέρινα έργα του Druet, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα μεγαλύτερα έργα του Cattelan. Ο Druet προχωρά περαιτέρω και αμφισβητεί τον καλλιτεχνικό ρόλο, εφόσον υπάρχει, του Cattelan, σε ορισμένα από τα κέρινα γλυπτά που αφορούν τη δίκη, υποστηρίζοντας ότι ορισμένα "απλά κρεμάστηκαν στον τοίχο όπως τα είχα παραδώσει".
Τι είναι αυτό που κάνει έναν καλλιτέχνη;
Εδω και αιώνες, ανώνυμοι βοηθοί έχουν εργαστεί για να δημιουργήσουν έργα τέχνης που έχουν σχεδιαστεί από άλλους. Πρέπει να αναγνωρίζεται επίσημα η συμβολή τους; Ή μήπως οι δεξιότητές τους είναι αντικαταστάσιμες και ανταλλάξιμες και, ως εκ τούτου, δεν είναι άξιες αναφοράς;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που εξετάζουν τώρα οι Γάλλοι δικαστές στη δίκη, η οποία ξεκίνησε στις 13 Μαΐου.
Η συζήτηση έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και στον Τύπο. Στις 14 Μαΐου, κορυφαίες προσωπικότητες της γαλλικής καλλιτεχνικής σκηνής υπέγραψαν ένα ελεύθερο βήμα στη Le Monde που υποστήριζε τον Cattelan.
"Η αξίωση του Daniel Druet να αναγνωριστεί ως ο αποκλειστικός δημιουργός των έργων που επινόησε ο Maurizio Cattelan ανοίγει την πόρτα στον αποκλεισμό της εννοιολογικής τέχνης", αναφέρεται στο άρθρο που υπογράφουν καλλιτέχνες όπως η Sophie Calle, η Annette Messager και ο Xavier Veilhan.
Πριν από τη δίκη, ο γκαλερίστας του Cattelan, Emmanuel Perrotin, δήλωσε στη Le Monde, με δάκρυα στα μάτια, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, ότι "ο Druet θα μείνει στην ιστορία της τέχνης. Αν χάσει, η νομολογία που περιμέναμε τόσο καιρό θα προστατεύσει επιτέλους τους καλλιτέχνες από πιθανές καταχρήσεις εξουσίας από κατασκευαστές τους οποίους δεν γνωρίζουμε καν. Αν κερδίσει, όλοι οι καλλιτέχνες θα δεχτούν επίθεση και θα είναι το τέλος της σύγχρονης τέχνης στη Γαλλία".
Τα εν λόγω έργα περιλαμβάνουν μερικά από τα πιο γνωστά, πιο αμφιλεγόμενα και πιο πολύτιμα δημιουργήματα του Cattelan, όπως το La Nona Ora και το Him, που απεικονίζει τον Χίτλερ γονατιστό σε προσευχή, με το γνωστό μουστάκι και το κεφάλι του να στηρίζεται πάνω σε ένα μικρό σώμα με παιδικές αναλογίες.
Για κάθε έργο, ο Cattelan έστελνε στον Druet ένα σύνολο οδηγιών. Όμως ο Druet ισχυρίζεται ότι ήταν τόσο ασαφείς που του άφηναν "απόλυτη ελευθερία να σμιλεύει το έργο όπως ήθελε", σύμφωνα με τον δικηγόρο του, Jean-Baptiste Bourgeois, κατά τη διάρκεια της δίκης.
Οι δικηγόροι του Perrotin αντέκρουσαν αυτόν τον ισχυρισμό, υποστηρίζοντας ότι δόθηκαν λεπτομερείς οδηγίες με "μαθηματική ακρίβεια" και ότι τα τελικά γλυπτά χρησιμοποιήθηκαν ως μέρος μεγαλύτερων εγκαταστάσεων.
Μία κατάμεστη αίθουσα δικαστηρίου
Η μονοήμερη δίκη προσέλκυσε τόσους πολλούς παρατηρητές και δημοσιογράφους που χρειάστηκε να μεταφερθεί από τη μικρή αίθουσα που προορίζεται για υποθέσεις πνευματικής ιδιοκτησίας σε μεγαλύτερο χώρο. Εκεί, το ακροατήριο άκουσε επιχειρήματα για τα πάντα, από τον ορισμό της πράξης της δημιουργίας, το νόημα της εννοιολογικής τέχνης, μέχρι το αν ο Cattelan ξέρει να σχεδιάζει ή να ζωγραφίζει.
"Ξέρει ο κ. Cattelan πώς να εμφυσήσει πνεύμα στην ύλη;" ρώτησε ο Bourgeois, ο δικηγόρος του Druet, αναφερόμενος σε μια φράση του Γάλλου Raymond Devos. "Ποτέ, γιατί δεν ξέρει πώς γίνεται", συνέχισε. "Υπάρχει μεγαλύτερη απόσταση σήμερα, ανάμεσα σε αυτόν που φτιάχνει [ένα έργο τέχνης] και σε αυτόν που έχει την ιδέα".
"Οι ιδέες δεν προστατεύονται από τη γαλλική νομοθεσία", κατέληξε.
Ο Cattelan, ο οποίος δεν ήταν παρών στη δίκη, δεν έκρυψε ποτέ το γεγονός ότι δεν κατασκευάζει ο ίδιος πολλά στοιχεία των έργων του, αλλά αντίθετα δίνει οδηγίες για την εκτέλεσή τους.
"Ποτέ δεν αγγίζω το έργο ο ίδιος. Είναι έξω από τα χέρια μου", δήλωσε ο Cattelan στην τότε επικεφαλής επιμελήτρια του Μουσείου Guggenheim Nancy Spector σε μια μονογραφία που δημοσιεύτηκε το 2000. "Φυσικά, θα προτιμούσα να έχω ένα είδος αδιαμεσολάβητης αναπαράστασης, αλλά αυτό δεν είναι δυνατό, δεδομένης της διαδικασίας που ακολουθώ. Το νόημα του έργου είναι πραγματικά εκτός του δικού μου ελέγχου".
Οι συνήγοροι του Cattelan παρέθεσαν παραδείγματα των οδηγιών του καλλιτέχνη προς τον Druet, όπως για παράδειγμα και την ακριβή γωνία που πρέπει να σχηματίζουν τα χαμηλωμένα βλέφαρα. "Ακόμη και αν [ένας καλλιτέχνης] δεν αγγίζει καθόλου ένα έργο, μπορεί να είναι ο αποκλειστικός δημιουργός", δήλωσε ο δικηγόρος του Perrotin, Pierre-Olivier Sur. Για τη δημιουργία των εν λόγω έργων, "ο Druet μπορεί να αντικατασταθεί από άλλον γλύπτη, αλλά ο Cattelan όχι".
Ο ισχυρισμός αυτός, ωστόσο, μπορεί να είναι δύσκολο να αποδειχθεί στο δικαστήριο. Η γαλλική νομοθεσία "δεν επαρκεί για την εννοιολογική τέχνη", δήλωσε ο Sur, ο οποίος πρόσθεσε ότι ελπίζει ότι η υπόθεση αυτή θα βοηθήσει στην εξέλιξη του νομικού δεδικασμένου.
Το νομικό επιχείρημα του Druet επικεντρώθηκε στο να αποδείξει ότι δεν είναι "μηχανή" και ότι έχει ένα καλλιτεχνικό "άγγιγμα", το οποίο αποτυπώνεται στις εκφράσεις των θεμάτων του, που συχνά μοντελοποιούνται από τον ίδιο. Χωρίς αυτό, το έργο του Cattelan θα ήταν όντως διαφορετικό και ενδεχομένως όχι τόσο επιτυχημένο, υποστήριξε. Οι δικηγόροι του Cattelan "ισχυρίστηκαν ότι οι δημιουργίες του Druet είναι ίδιες με τα ουρητήρια του [Marcel Duchamp]", δήλωσε ο Bourgeois. "Πρόκειται για πολύ βιαστικό συμπέρασμα".
(Η Le Monde ανέφερε πως ο δικηγόρος του Cattelan, Eric Andrieu, είπε: "Κανείς δεν ενδιαφέρεται για το ποιος δημιούργησε το ουρητήριο του Marcel Duchamp! Το ίδιο ισχύει και για αυτόν που κατασκεύασε τον μικρό Χίτλερ", αναφερόμενος στο κέρινο ομοίωμα του Druet).
Αλλά θα είχε φτιάξει ο Druet αυτά τα εννέα γλυπτά χωρίς τον Cattelan; "Ήταν δικές του ιδέες, αλλά ο δικός μου τρόπος να τα φτιάξω", δήλωσε ο Druet στο στούντιό του την επομένη της έναρξης της δίκης. "Είναι η ζωή που δίνω σε κάθε χαρακτήρα. Εκφράζω τον εαυτό μου σε αυτό που κάνω".
Καθώς ο Him πωλήθηκε για 17 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία το 2016, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς γιατί ο Druet μπορεί να αισθάνθηκε ότι έκανε μια άδικη συμφωνία. (Η γκαλερί Perrotin δήλωσε ότι αρχικά πούλησε το έργο αυτό για 33.333 ευρώ ή 34.753 δολάρια). Ο γλύπτης πληρώθηκε συνολικά περίπου 280.000 δολάρια για όλα τα έργα που του ανέθεσε ο Cattelan, σύμφωνα με την Perrotin, και δεν υπέγραψε ποτέ συμβόλαιο. Αλλά ο Druet, τον οποίο ο Cattelan και ο Perrotin ανακάλυψαν μέσω ενός μουσείου κέρινων ομοιωμάτων στο Παρίσι, ισχυρίζεται ότι ακολούθησε τη νομική οδό για να "διορθώσει τα πράγματα".
Μετά την προσφυγή του, ο Druet δεν εργάστηκε τόσο πολύ. Οι εκδόσεις των κέρινων χαρακτήρων που έφτιαξε για τον Cattelan πριν από χρόνια -ο Χίτλερ, ο Πάπας- είναι πάντα σε κοινή θέα στο στούντιο. Ωστόσο, οι φιγούρες δεν είναι αυτό που θεωρεί πραγματική καλλιτεχνική πρακτική του.
"Η ζωή μου δεν στρέφεται γύρω από αυτά. Έχω τη δική μου ζωή μου ως γλύπτης", είπε, αναφερόμενος στις χάλκινες δημιουργίες που φιλοτεχνεί σε ένα άλλο στούντιο στο Παρίσι. "Είναι δύσκολο να ζεις από τη γλυπτική. Αυτό που έκανα για τον Cattelan ήταν μια προέκταση αυτού που έκανα για το [κέρινο] μουσείο Grévin. Έτσι έβγαζα τα προς το ζην".
Το παράπονό του για τον Ιταλό καλλιτέχνη, καθώς και για τον Emmanuel Perrotin, γινόταν όλο και πιο έντονο όσο μιλούσαμε. Ο Perrotin "μου υποσχέθηκε ότι η γκαλερί θα μιλούσε για μένα και θα μου έφερνε πολλές παραγγελίες. Ποτέ δεν το έκαναν", είπε, θυμούμενος την πρώτη επίσκεψη του εμπόρου το 1999.
Επίσης, δεν κάλεσαν ποτέ τον Druet σε εγκαίνια. "Ήθελαν να με κρατούν κρυμμένο", είπε. "Ο Cattelan ήταν το άλογό τους που κέρδιζε. Εγώ ήμουν απλά το εργαλείο. Όταν αρχίζουν να ξεχνούν την ύπαρξή σου, τότε ξεκινάει το πρόβλημα".
Οι δικηγόροι του Perrotin δήλωσαν ότι δεν υπήρξε ποτέ προσπάθεια απόκρυψης του έργου του Druet και παρουσίασαν άρθρα στον Τύπου σχετικά με τα έργα καθώς και αρκετές αναφορές στα μέσα ενημέρωσης που τον συμπεριλαμβάνουν στο αποτέλεσμα.
Το 2016, ο Druet αναζήτησε μάταια το όνομά του σε μια αναδρομική έκθεση του Cattelan στη Monnaie de Paris. Το μουσείο και η γκαλερί Perrotin απέρριψαν το αίτημα του Druet να αναγράφεται το όνομά του σε κάθε ετικέτα των έργων που φιλοτέχνησε, όπως είχε ζητήσει επίσημα τότε. (Η απόφαση αυτή οδήγησε στην τρέχουσα δικαστική διαδικασία).
Ρωτήσαμε αν θα αρκούσε στον Druet να δει το όνομά του να εμφανίζεται ως μέρος ενός εκτενέστερου, επεξηγηματικού κειμένου σε κάποιο σημείο της έκθεσης;
"Απολύτως, αυτό είναι απλώς το μόνο που ήθελα. Να αναγνωριστώ ως γλύπτης", δήλωσε ο Druet.
Αυτό μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά από τώρα, ο δικηγόρος του Druet διαβεβαίωσε ότι το όνομα του γλύπτη "πρέπει να είναι παντού".
Η ετυμηγορία της δίκης αναμένεται στις 8 Ιουλίου.
