Ο μεγαλύτερος εν ζωή [το 2015 - σ.σ.] σκηνοθέτης της Βρετανίας;Ίσως να μην έχετε ακούσει ποτέ για αυτόν.
Ποιον θα επιλέγατε ως τον πιο επιδραστικό εν ζωή σκηνοθέτη της Βρετανίας; Τον Ken Loach; Τον Mike Leigh; Ή μήπως τον Sam Mendes, σκηνοθέτη της τρέχουσας ταινίας του James Bond, Spectre; Κατά τη γνώμη μου, θα ήταν ο Peter Watkins, ο οποίος γιόρτασε τα 80α γενέθλιά του στις 29 Οκτωβρίου.
Ίσως να μην έχετε ακούσει ποτέ για τον Watkins, ούτε να έχετε δει καμία από τις ταινίες του. Ωστόσο, ήταν πρωτοπόρος, κάνοντας τις δραματικές αναπαραστάσεις να μοιάζουν με σκληρή ντοκιμαντερίστικη πραγματικότητα, επηρεάζοντας όλους, από τον Loach και τον Leigh μέχρι τον Paul Greengrass, σκηνοθέτη των ταινιών Bourne.
Οι δώδεκα ταινίες που έκανε ο Watkins κατά τη διάρκεια της 40χρονης καριέρας του παραμένουν μερικές από τις πιο δυνατές και πολιτικά προκλητικές όλων των εποχών.
John Cook
Professor in Media, Glasgow Caledonian University - The Conversation - 28.10.2015
FacebookTwitter Ο Peter Watkins στα γυρίσματα της ταινίας του War Game (1965). Cinémathèque suisse
Η ακόλουθη τοποθέτηση αποτελείται από δύο μέρη.Ασχολείται πρώτα συγκεκριμένα με τη γλωσσική μορφή των μαζικών οπτικοακουστικών μέσων - δηλαδή, τη χρήση από τα MAVM (mass audiovisual media) μιας επαναλαμβανόμενης, τυποποιημένης δομής και ενός συντετμημένου χρόνου και χώρου, για τον έλεγχο του κοινού.Εστιάζω πρώτα σε αυτή την ελάχιστα συζητημένη πτυχή των μέσων ενημέρωσης, επειδή έχει διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη της αφηγηματικής δομής που υπάρχει και επιβάλλεται από τη γέννηση του κινηματογράφου.Υποστηρίζω ότι αν είχαμε αναγνωρίσει και αντιμετωπίσει κριτικά αυτή τη γλώσσα της Monoform πριν από δεκαετίες, πιθανότατα δεν θα ήμασταν εκεί που είμαστε σήμερα - στη μέγγενη των αδυσώπητα συντετμηνένων MAVM και των λεγόμενων "κοινωνικών μέσων".
Το Β' Μέρος θα συζητήσει πτυχές της νέας τεχνολογίας (Facebook, Twitter κ.λπ.) και την υπόγεια σχέση τους - σε συνδυασμό με τα MAVM - με την αυξανόμενη αποδοχή του παγκόσμιου αυταρχισμού και την άνοδο του λαϊκισμού.Το Β' Μέρος θα εισαγάγει επίσης ορισμένες σκέψεις σχετικά με τον ρόλο των έντυπων μέσων ενημέρωσης στην εντεινόμενη κρίση, καθώς και την κριτική έρευνα της Γαλλίδας συγγραφέα Juliette Volcler σχετικά με την αυξανόμενη (λανθασμένη) χρήση του ΗΧΟΥ, που συμπεριλαμβάνει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.Θα παρουσιάσει επίσης αρχές και πρακτικές εναλλακτικής εκπαίδευσης στα μέσα ενημέρωσης, καθώς και μια σειρά από αναφορές σε υποστηρικτικές φωνές για το δικό μου έργο τα τελευταία 50 χρόνια.
Με τον όρο "παγκόσμια κρίση των μέσων ενημέρωσης" εννοώ ένα σύνολο ζητημάτων που σχετίζονται με την τυποποίηση των μαζικών οπτικοακουστικών μέσων (MAVM), η οποία ξεκίνησε στις αρχές του 20ού αιώνα με την ανάπτυξη της γλωσσικής μορφής που χρησιμοποιούσε το Χόλιγουντ για την αφήγηση και τη δομή των κινηματογραφικών ταινιών.Αυτή η γλωσσική μορφή, η οποία ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει ποτέ, υιοθετήθηκε από τη διεθνή τηλεόραση τη δεκαετία του 1950 και τώρα υιοθετείται από το διαδίκτυο, το Youtube, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, κατά τη διάρκεια των θερινών μαθημάτων στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια στη Νέα Υόρκη, μια ομάδα φοιτητών και εγώ μελετήσαμε και προσδιορίσαμε τα χαρακτηριστικά αυτής της ομοιόμορφης και επαναλαμβανόμενης γλωσσικής φόρμας που πλαισιώνει σχεδόν ολόκληρη την παραγωγή των MAVM.Την ονομάσαμε Monoform.
Με λίγες εξαιρέσεις, η Monoform του Χόλιγουντ έχει υιοθετηθεί από σχεδόν όλους τους δημιουργούς εμπορικών ταινιών, τα περισσότερα ντοκιμαντέρ και από όλες τις πτυχές της τηλεοπτικής παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης της μετάδοσης ειδήσεων.Αυτή η παγκόσμια υιοθέτηση μιας γλωσσικής φόρμας - στην πραγματικότητα μια τυποποίηση των μαζικών οπτικοακουστικών μέσων - είναι ένα κεντρικό ζήτημα της κρίσης των μέσων ενημέρωσης.Σημαίνει, για παράδειγμα, ότι μια ταινία ντοκιμαντέρ μπορεί ουσιαστικά να έχει την ίδια μορφή και αφηγηματική δομή με μια δραματική σειρά του Netflix.
Η Monoform είναι σαν ένα χωροχρονικό πλέγμα που κρατά σφιχτά όλα τα διάφορα στοιχεία οποιασδήποτε ταινίας ή τηλεοπτικού προγράμματος.Αυτό το σφιχτό πλέγμα προωθεί μια γρήγορη ροή μεταβαλλόμενων εικόνων ή σκηνών, συνεχή κίνηση της κάμερας και πυκνά στρώματα ήχου.Ένα κύριο χαρακτηριστικό της Monoform είναι το γρήγορο, ταραγμένο μοντάζ της, το οποίο μπορεί να αναγνωριστεί χρονομετρώντας το διάστημα μεταξύ των πλάνων που διατηρήθηκαν (ή των cuts) και διαιρώντας τον αριθμό των δευτερολέπτων με τη συνολική διάρκεια της ταινίας.Τη δεκαετία του 1970, η μέση διάρκεια πλάνων (Average Shot Length) για μια κινηματογραφική ταινία (ή ντοκιμαντέρ, ή τηλεοπτική ενημερωτική εκπομπή) ήταν περίπου 6-7 δευτερόλεπτα, σήμερα η μέση διάρκεια πλάνων για εμπορικές ταινίες είναι πιθανώς περίπου 3-4 δευτερόλεπτα και μειώνεται. [1]
Πιστεύω ότι οι υπερβολικές απαιτήσεις αυτών των γρήγορα εναλλασσόμενων εικόνων απέναντι στις συναισθηματικές και πνευματικές μας αντιδράσεις μπορούν να οδηγήσουν σε θολές διακρίσεις μεταξύ των θεμάτων και σε σύγχυση στην επιλογή και την ιεράρχηση των αντιδράσεών μας (π.χ., στις ειδήσεις,στη σκηνή ενός αιμορραγούντος σώματος σε μια βομβαρδισμένη περιοχή στη Συρία, η οποία ακολουθείται από ένα διαφημιστικό μήνυμα και, αργά ή γρήγορα, από την εικόνα ενός παρόμοια αιμορραγούντος σώματος σε μια ταινία ή τηλεοπτικό δράμα κ.λπ.).
Παρά τους ακαδημαϊκούς ισχυρισμούς ότι το κοινό έχει γίνει "γνώστης των μέσων ενημέρωσης", ο τυποποιημένος ρυθμός με τον οποίο παρέχονται οι οπτικοακουστικές πληροφορίες είναι πιθανώς πολύ γρήγορος για να τις διαχειριστεί σωστά ο εγκέφαλος, ο οποίος πρέπει να αφομοιώσει και να επεξεργαστεί την ταχεία και συνεχή εναλλαγή των οπτικών (και ηχητικών) πληροφοριών από τη μία σκηνή στην άλλη, και μετά στην επόμενη, και στην επόμενη, και ούτω καθεξής.Μπορώ να προβλέψω μια αρνητική αντίδραση από τον εκπαιδευτικό τομέα στα μέσα ενημέρωσης σε αυτήν την ανάλυση με το σκεπτικό ότι είναι "αλαζονικό" να υποθέτουμε ότι το κοινό δεν μπορεί να κατανοήσει ή να αποκρυπτογραφήσει τη λειτουργία της Monoform (ακόμα κι αν πιστεύει ότι κάτι τέτοιο υπάρχει).Αλλά το γεγονός ότι οι θεατές καταναλώνουν τη Monoform κάθε μέρα δεν εγγυάται εκ των προτέρων την κατανόηση του πώς (ή γιατί) λειτουργεί με τον τρόπο που λειτουργεί.Η ίδια η φόρμα μπορεί να εξουδετερώσει οποιαδήποτε κατανόηση του πώς λειτουργεί, όπως και να μας συνηθίσει στην εμφανισή της, για να μην αναφέρουμε τις πιο υπόγειες και λιγότερο αντιληπτές ιδιότητές της.Καθώς αυτό το θέμα δεν θίγεται ποτέ από τα MAVM και συζητείται πολύ σπάνια από τους εκπαιδευτικούς των μέσων ενημέρωσης, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου πλούτος ανάλυσης ή πληροφοριών στις οποίες να μπορεί να βασιστεί ο κόσμος.
Οι μελετητές των μέσων ενημέρωσης ισχυρίζονται επίσης ότι αυτή η κατακερματισμένη διαδικασία μετάδοσης μηνυμάτων είναι ωφέλιμη, επειδή - στην πραγματική μεταμοντέρνα παράδοση - μας επιτρέπει να ερμηνεύουμε το οπτικοακουστικό υλικό με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.Αλλά χωρίς ένα δημόσιο φόρουμ ή συλλογική συζήτηση, αυτές οι κατακερματισμένες ατομικές αντιδράσεις είναι απίθανο να μας βγάλουν από την υπάρχουσα συνολική μας κατάσταση.Μπορούμε να κοιτάξουμε το πολιτικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό χάος του κόσμου μας και να μην αναρωτηθούμε αν οι πιο ισχυρές μορφές επικοινωνίας που επινόησε ποτέ ο άνθρωπος δεν θα μπορούσαν να παίξουν κάποιο ρόλο σε αυτό που συμβαίνει;
Υπήρξε τις προάλλες μια δημόσια συνάντηση στο χωριό μας στη Γαλλία, με θέμα "Comment s’adapter face au changement climatique" (Πώς να προσαρμοστούμε στην κλιματική αλλαγή).Αξίζει να σημειωθεί ότι το κύριο θέμα της ομιλίας ήταν η προσαρμογή.Η μόνωση μιας στέγης για την πρόληψη της απώλειας θερμότητας είναι σημαντική, αλλά δεν εξηγεί τι προκάλεσε την κλιματική αλλαγή, ή πώς να την καταπολεμήσουμε ή τον ρόλο που διαδραματίζουν τα MAVM στην επιδεινωσή της.Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, το κοινό, οι περισσότεροι επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης και οι εκπαιδευτικοί σε όλο τον κόσμο έχουν προσαρμοστεί στη Monoform και τις επιπτώσεις της - με ελάχιστη συζήτηση, ερωτηματικά ή αμφισβήτηση.
Γενικά, φυσικά, μπορούμε μόνο να κάνουμε εικασίες για τις μακροπρόθεσμες ψυχολογικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παρατεταμένης χρήσης της Monoform από τα MAVM.Αλλά μεταξύ αυτών που έχουν έρθει στο φως, ήδη από τη δεκαετία του 1990, είναι το γεγονός ότι έχει σημειωθεί σοβαρή μείωση στο εύρος προσοχής των παιδιών (και τώρα των περισσότερων ενηλίκων) τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες. Είναι σημαντικό ότι δεν έχουμε κάνει τίποτα για να προσπαθήσουμε να αντιστρέψουμε αυτό το πρόβλημα του εύρους προσοχής, ούτε καν συζητάμε τις πιθανές αιτίες του.Γιατί συμβαίνει αυτό;Νομίζω ότι αξίζει να επαναλάβουμε ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η γλώσσα της Monoform των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης έχει εξουδετερώσει την ίδια μας την επίγνωση των επιπτώσεών της, υποβαθμίζοντας ή ακόμη και εμποδίζοντας οποιαδήποτε προσπάθεια αμφισβήτησής της - πόσο μάλλον την αναθεωρησή της.
Εξετάζοντας το πρόβλημα της τυποποίησης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η Monoform είναι μόνο μία από τις πολυάριθμες μορφές και διαδικασίες οπτικοακουστικής γλώσσας που είναι διαθέσιμες στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στον μεμονωμένο σκηνοθέτη.Ο κινηματογράφος, η τηλεοπτική ποπ κουλτούρα, τα ειδησεογραφικά προγράμματα και τα ντοκιμαντέρ θα μπορούσαν να επιτρέψουν πολλαπλές παραλλαγές στη χρήση του χρόνου, του χώρου και του ρυθμού.Η δυνατότητα για ποικιλία επιβεβαιώνεται από τις διάφορες εναλλακτικές αφηγηματικές, ντοκιμαντερίστικες και πειραματικές ταινίες που έχουν παραχθεί κατά τη διάρκεια της σχετικά σύντομης ιστορίας του κινηματογράφου.Πολλές από αυτές δεν χρησιμοποιούν τη Monoform για να απευθυνθούν στο κοινό τους.Δυστυχώς, δεδομένου του συντριπτικού βάρους των σύγχρονων MAVM, τα περισσότερα εναλλακτικά έργα σπάνια εμφανίζονται αν εξαιρέσουμε τα "εξειδικευμένα" φεστιβάλ κινηματογράφου ή τα μαθήματα κινηματογράφου.
Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι τα MAVM συνεχίζουν να εμποδίζουν οποιαδήποτε σοβαρή επαγγελματική συζήτηση ή ανοιχτή δημόσια συζήτηση σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να μαθαίνουμε, κι από τα εναλλακτικά έργα ακόμα, πώς να ξεφύγουμε από τις τυπικές πρακτικές των μέσων ενημέρωσης και να αποσφραγίσουμε την ασφυκτική υπάρχουσα σχέση μεταξύ των MAVM και του κοινού. Από όλα αυτά μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η Monoform δεν είναι μόνο μια συγκεκριμένη γλωσσική φόρμα, αλλά και ένα ολόκληρο ήθος πίσω από την προσέγγιση των MAVM όσον αφορά τη μαζική επικοινωνία και τη σχέση με το κοινό.Η ίδια η λέξη "επικοινωνία" είναι εξαρχής λανθασμένη, καθώς μια γνήσια αμφίδρομη επικοινωνία δεν υπάρχει με τον τρόπο που λειτουργούν τα MAVM - είτε σε σχέση με τους συναδέλφους επαγγελματίες είτε σε σχέση με το κοινό.
Όσον αφορά το εσωτερικό περιβάλλον των MAVM, τα μέλη της έχουν δημιουργήσει και αποδεχτεί τις δικές τους επαγγελματικές πρακτικές ("δαίμονες" προτιμώ να τις αποκαλώ).Αυτές περιλαμβάνουν την υποτιμητική άσκηση που ονομάζεται "pitching", στην οποία οι κινηματογραφιστές αναζητούν χρηματοδότηση για τα τηλεοπτικά ή κινηματογραφικά τους έργα. Στέκονται μπροστά στους συναδέλφους τους επαγγελματίες και προτείνουν μια ιδέα προγράμματος σε περίπου έξι λεπτά.Είναι εμφανές ότι μια επαγγελματική πρακτική όπως αυτή αναπαράγει το ήθος της Monoform.Έξι λεπτά για να αξιολογήσουν, να αποδεχτούν ή να απορρίψουν το θέμα ενός ντοκιμαντέρ;
Υπάρχει επίσης η πρακτική προγραμματισμού τηλεοπτικών προγραμμάτων γνωστή ως "universal clock" όπου μια ώρα προγράμματος αντιστοιχεί στην πραγματικότητα σε 52 λεπτά (ή και λιγότερο), προκειμένου να υπάρχει χρόνος για εμπορική διαφήμιση.Αυτό σημαίνει ότι τα τηλεοπτικά προγράμματα και οι ταινίες που μπορούν να εξηγηθούν σε έξι λεπτά μοντάρονται στη συνέχεια σε ομοιόμορφο μήκος ακριβώς 52 λεπτών, ανεξάρτητα από τις απαιτήσεις ή τη σημασία του θέματός τους.Το "παγκόσμιο ρολόι" επιτρέπει στους τηλεοπτικούς σταθμούς να αντικαθιστούν προγράμματα (θα έπρεπε να ονομάζονται "μονάδες") την τελευταία στιγμή, με άλλα ίδιας διάρκειας.
Αυτή η καφκική κατάσταση είναι πολύ χειρότερη όσον αφορά τις επιπτώσεις της για το κοινό.Έχω ήδη περιγράψει πώς κατασκευάζεται συνήθως η μαζική οπτικοακουστική γλώσσα.Αλλά ποια είναι η ιδεολογία που την υποστηρίζει;Ίσως δεν μπορούμε να της δώσουμε ένα ακριβές όνομα, αλλά σίγουρα μπορούμε να περιγράψουμε την πρόθεσή της, η οποία είναι το αντίθετο από οποιαδήποτε μορφή γνήσιας αμφίδρομης επικοινωνίας.Στόχος των MAVM είναι να δημιουργήσουν μια ασταμάτητη ροή σημείων πρόσκρουσης (εκπλήξεων όπως τα αποκάλεσε ένας σκηνοθέτης) που θα εμποδίσουν τους θεατές να βαρεθούν και - κάτι κρίσιμο - να βιώσουν μια ποικιλία αντιδράσεων, πόσο μάλλον να έχουν χρόνο να αναλογιστούν ή να αναρωτηθούν τι εισέρχεται στο υποσυνείδητό τους.Φυσικά, η ανθρώπινη φύση δεν λειτουργεί πάντα έτσι, αλλά αυτό δεν αλλάζει την πρόθεση των επαγγελματιών δημιουργών της Monoform.
Τα MAVM δεν είναι τα μόνα που δημιουργούν και διατηρούν την κρίση που περιγράφεται εδώ.Μεγάλο μέρος του κόσμου της Εκπαίδευσης στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης - συμπεριλαμβανομένων των σπουδών στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, στη Δημοσιογραφία και τον Πολιτισμό, στον Κινηματογράφο και την Τηλεόραση, των μαθημάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών, των εθνικών σχολών κινηματογράφου, των πανεπιστημίων - είναι πλέον συνένοχο με τα MAVM στον περιορισμό της σχέσης μεταξύ των οπτικοακουστικών μέσων και του κοινού.
Με την πάροδο του χρόνου, τα περισσότερα MAVM και οι περισσότεροι επαγγελματίες της εκπαίδευσης στα μέσα ενημέρωσης έχουν επιβάλει τη Monoform ως την δηλωμένη απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία οποιασδήποτε κινηματογραφικής ταινίας, τηλεοπτικού προγράμματος ή ντοκιμαντέρ."Επιτυχία" εδώ δεν σημαίνει μετάδοση οπτικοακουστικών μηνυμάτων με τέτοιο τρόπο ώστε το κοινό να συμμετέχει με πλουραλιστικό τρόπο στη διαδικασία.Αντίθετα, για πολλούς επαγγελματίες, "επιτυχία" σημαίνει δημιουργία ενός αιχμάλωτου κοινού που επιτρέπει παθητικά στα ιεραρχημένα οπτικοακουστικά μηνύματα - εμφανή και συγκαλυμμένα - να διεισδύσουν βαθιά στο υποσυνείδητό του.Οι πιθανές συνέπειες από τη χρήση των MAVM σπάνια συζητούνται από επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης, και όχι περισσότερο στους διαδρόμους των περισσότερων σύγχρονων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων των μέσων ενημέρωσης.Η συζήτηση του θέματος σε τριτοβάθμιο επίπεδο συνήθως εντάσσεται στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων όσον αφορά τους τρόπους και τις τεχνικές – τις "δεξιότητες" ή τις "τυποποιημένες πρακτικές" – της Monoform.
Για παράδειγμα, κάποτε ρώτησα έναν καθηγητή των μέσων ενημέρωσης σε ένα πανεπιστήμιο στη νότια Γαλλία για την κριτική διδασκαλία και τη Monoform στα μαθήματά τους.Δίστασε και μετά είπε: "Λοιπόν, τους διδάσκουμε τυποποιημένες πρακτικές μέσων ενημέρωσης".Ρώτησα αν εννοούσε τη Monoform... "Όχι, όχι!"είπε βιαστικά και στη συνέχεια με καθησύχασε ότι εννοούσε ότι μάθαινε στους φοιτητές πρακτικά πράγματα, όπως ποια κουμπιά να πατούν στις μονταζιέρες.Απέφυγε να μου πει τι διδάχτηκαν οι φοιτητές γνωρίζοντας ποια κουμπιά να πατήσουν, αλλά διευκρίνισε τη θέση του τμήματος των μέσων ενημέρωσης: "Επιτρέπουμε στους φοιτητές να δημιουργήσουν τις δικές τους εναλλακτικές ταινίες, αλλά φυσικά γνωρίζουμε ότι αυτοί οι φοιτητές δεν θα εισέλθουν ποτέ στα επαγγελματικά μέσα ενημέρωσης..."
'Εχει καταγραφεί η εξής δήλωση ενός στελέχους της τηλεόρασης: "Είμαστε μπροστά στο παιχνίδι επειδή έπρεπε να το κάνουμε για τόσο καιρό... ενσωματώνεις την προσαρμογή ήδη από τη λέξη "go’" - σχεδόν τη στιγμή που το μολύβι αγγίζει το σημειωματάριο... υπάρχουν κινηματογραφιστές που δικαιολογημένα λένε: "Αυτή είναι η δουλειά μου και θέλω να παραμείνει όπως είναι". Αυτό είναι δικαίωμά τους και το σεβόμαστε. Αυτές είναι οι ταινίες που δεν αγοράζουμε και αυτές είναι οι ταινίες που δεν μεταδίδουμε." [2]
Αυτό που είναι εντυπωσιακό εδώ (εκτός από την ειρωνεία ότι ο ομιλητής ήταν στέλεχος του Discovery Channel!) δεν είναι μόνο το γεγονός ότι ο τομέας της εκπαίδευσης στα μέσα ενημέρωσης γνωρίζει εκ των προτέρων ότι τα MAVM γενικά αποφεύγουν ή εμποδίζουν εναλλακτικές εργασίες, αλλά και ότι συνεπάγεται πως οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να κάνουν ελάχιστα, αν όχι τίποτα, για να αλλάξουν – πόσο μάλλον να αμφισβητήσουν – αυτή την κατάσταση.
Πρέπει να είναι απογοητευτικό για τους φοιτητές που έχουν διαφορετική άποψη για τον κινηματογράφο και το ντοκιμαντέρ να συνειδητοποιούν ότι στην πραγματικότητα έχουν απορριφθεί από τους καθηγητές τους και ότι δεν μπορούν να περιμένουν επαγγελματική υποστήριξη όταν αποφοιτήσουν από την τριτοβάθμια εκπαίδευση, απλώς και μόνο επειδή έχουν επιλέξει μη τυποποιημένες μορφές οπτικοακουστικής έκφρασης.
Αυτό θέτει ένα ουσιαστικό ερώτημα: ποιος είναι ακριβώς ο ρόλος ενός πανεπιστημιακού προγράμματος σπουδών στα μέσα επικοινωνίας; Είναι να παρέχει αυταρχική και στενά κατευθυνόμενη επαγγελματική κατάρτιση ως μια μορφή μαθητείας πριν από την είσοδο σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα ή κλάδο; Ή μήπως η εκπαίδευση, με την ευρύτερη έννοια, έχει ως στόχο να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εξετάσουν τον κόσμο γύρω τους και να προσφέρει μια ποικιλία απόψεων και εναλλακτικών δυνατοτήτων – μαζί με την ελευθερία να αναπτύξουν τις δικές τους κριτικές αντιλήψεις και τα δικά τους δημιουργικά ταλέντα;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι, δυστυχώς, πάρα πολύ προφανής. 'Αρχισα πρόσφατα να ερευνώ τα μαθήματα που αναφέρονται στους ιστότοπους των βρετανικών πανεπιστημίων που προσφέρουν εκπαίδευση στα μέσα ενημέρωσης και, από τα δώδεκα που έχω ελέγξει μέχρι στιγμής, σχεδόν όλα φαίνεται να διδάσκουν τις τυποποιημένες πρακτικές των MAVM σε φοιτητές στα μέσα ενημέρωσης, τον κινηματογράφο και τη δημοσιογραφία – με την ιδέα, προφανώς, ότι θα παρέχουν φρέσκο αίμα στον μηχανισμό της βιομηχανίας μαζικής επικοινωνίας. Με ανησυχητικό θράσος στη διαφήμισή τους, τα περισσότερα από αυτά τα πανεπιστήμια προσφέρουν "πρωτοποριακή" και "απροσδόκητη διδασκαλία", "κριτική εκπαίδευση" και υποσχέσεις για "τοποθέτηση σε θέση εργασίας" στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Υποψιάζομαι ότι υπάρχει μια συσκότιση των όρων αναφοράς εδώ, που συμπεριλαμβάνει και τη λέξη "κριτική". "Εκτός πλαισίου" σημαίνει στην πραγματικότητα το άλμα από το ένα πλαίσιο στο άλλο. Η μη συζήτηση της κρίσης των μέσων ενημέρωσης ή των προβλημάτων που ενυπάρχουν στην τυποποίηση των MAVM θα επηρεάζει πάντα τους φοιτητές και, κατά συνέπεια, το κοινό που παρακολουθεί/ακούει/διαβάζει.
Πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε υποσχέσεις του τύπου "θα διδαχθείτε από κορυφαία ονόματα των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των επικοινωνιών και των πολιτισμικών σπουδών". Πολλοί από αυτούς τους καθηγητές και τους εργαζόμενους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν μεγαλώσει οι ίδιοι ως παιδιά της Monoform, συχνά χωρίς ουσιαστική κριτική εκπαίδευση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι από αυτούς να θεωρούν τα τυποποιημένα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως "φυσιολογικό" μέρος της κουλτούρας και, ως εκ τούτου, πέρα από οποιαδήποτε ολιστική αμφισβήτηση.
Ένα πανεπιστήμιο του Ηνωμένου Βασιλείου γράφει: "Ο κινηματογράφος είναι η κυρίαρχη μορφή τέχνης του 21ου αιώνα, που αντανακλά και επηρεάζει την κοινωνία και τον πολιτισμό. Μαθαίνοντας να βλέπετε τις ταινίες ως κάτι περισσότερο από μια μορφή ψυχαγωγίας, θα αναπτύξετε τις δεξιότητές σας στην ανάλυση και την ερμηνεία." Ωστόσο, πιο κάτω διαβάζουμε ότι το ίδιο πανεπιστήμιο έχει δαπανήσει ένα απίστευτο ποσό χρημάτων (αρκετό για να ταΐσει, να ντύσει και να στεγάσει χιλιάδες εκτοπισμένους) για "επενδύσεις σε εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι φοιτητές θα έχουν πρόσβαση στον πιο σύγχρονο εξοπλισμό, σύμφωνα με τα πρότυπα της βιομηχανίας. Οι ισχυροί δεσμοί μας με τους εργοδότες σημαίνουν ότι οι φοιτητές μας αναμένεται πλέον να εξασφαλίζουν θέσεις εργασίας ως μέρος της ευρύτερης μάθησής τους...".
Είχα την ελπίδα ότι οι καλλιτεχνικές σχολές θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια όαση σε αυτό το καταθλιπτικό σκηνικό, αλλά στην αρχική μου έρευνα βρήκα αμέσως μία τέτοια σχολή στο Ηνωμένο Βασίλειο που προσφέρει μαθήματα εκπαίδευσης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης χρησιμοποιώντας μια τοπική εταιρεία παραγωγής βίντεο για την παροχή εξοπλισμού και εκπαίδευσης. Το διαφημιστικό βίντεο που παρήγαγε αυτή η εταιρεία για τη σχολή είναι σχεδόν μια παρωδία του είδους "biff-bang-wallop", με σκηνές που περνάνε σε λιγότερο από μερικά δευτερόλεπτα. Συνοδευόμενο από ενοχλητική μουσική και γυμναστικές κινήσεις της κάμερας, είναι πρακτικά μια άσκηση do-it-yourself στην παραγωγή της Monoform. [...]
[1] Βλ. Barry Salt, Film Style and Technology: History and Analysis, 1983 και Cinemetrics, the film measurement database and study tool programme created by Yuri Tsivian and Gunars Civjans in 2005.
[2] Απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ The Universal Clock – The Resistance of Peter Watkins (2001; by Canadian filmmakers Geoff Bowie and Petra Valier).
(Συνεχίζεται)
FacebookTwitter "Το War Game (1965) παρουσίαζε μια σκληρή "πρόγευση" για το τι θα μπορούσε να συμβεί αν το Ηνωμένο Βασίλειο δεχόταν πυρηνική επίθεση. Οι εικόνες ήταν τόσο ενοχλητικές – φρικτές πυρκαγιές, αποστεωμένα σώματα, κατάρρευση της κοινωνίας των πολιτών – που το BBC επέβαλε απαγόρευση προβολής του για 20 χρόνια. Ήταν μια διαβόητη πράξη λογοκρισίας, η οποία πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι επιβλήθηκε σε συνεργασία με τη βρετανική κυβέρνηση. Ο Watkins είχε τον τελευταίο λόγο όταν η ταινία κέρδισε το 1967 το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Ντοκιμαντέρ. Είχε όμως ήδη αποχωρήσει από την εταιρεία. Τα επόμενα έργα του είναι αναμφισβήτητα ακόμα πιο ενδιαφέροντα." (John Cook - The Conversation - 28.10.2015)
