Ο εκδότης Σταύρος Πετσόπουλος μιλά για τον Βασίλη Παπαβασιλείου και την «Ελένη» του

Ο εκδότης Σταύρος Πετσόπουλος μιλά για τον Βασίλη Παπαβασιλείου και την «Ελένη» του Facebook Twitter
Ούτε τότε, ούτε τώρα, δεν του χρειάστηκε σε καμία στιγμή να κάνει την τραβεστί για να υποδυθεί τη γυναίκα. Κάποια ελάχιστα μακιγιάζ στην πρώτη παράσταση.
0

To παρακάτω σημείωμα, που δημοσιεύει σε αποκλειστικότητα ολόκληρο το LIFO.gr, διαβάστηκε από την καλλιτεχνική διευθύντρια του θεάτρου Τέχνης Μαριάννα Κάλμπαρη κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου για το πρόγραμμα 2018-2019.

Συγγραφέας του ο εκδότης Σταύρος Πετσόπουλος και η αφορμή είναι η «Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου που συμπληρώνει φέτος 20 χρόνια σκηνικής ενσάρκωσης από τον Βασίλη Παπαβασιλείου και επιστρέφει, στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν στην οδό Φρυνίχου, παραμένοντας πάντα ένας φόρος κατάφασης στη δύναμη της ποίησης, του θεάτρου και της ζωής.

Η παράσταση γεννήθηκε το 1999 στην Πνύκα για τη θεατρική βραδιά «Ο κύριος Γιάννης Ρίτσος» του Φεστιβάλ Αθηνών και στα είκοσι χρόνια της καταμετρά εκατοντάδες παραστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ωστόσο οι αναφορές του κ. Πετσόπουλου αφορούν όχι μόνο τη συγκεκριμένη παράσταση και τη συνεισφορά του Βασίλη Παπαβασιλείου αλλά τη θεατρική τέχνη συνολικότερα, συνιστώντας μια σημαντική παρέμβαση στον διάλογο για την τέχνη στην Ελλάδα σήμερα.

– Τίνα Μανδηλαρά


Ο Βασίλης Παπαβασιλείου και η «Ελένη» του Ρίτσου

Θαυμάζω και αγαπώ τον Βασίλη Παπαβασιλείου. Και στις θεατρικές παραστάσεις του και εκτός αυτών, όπου το θέατρο μαζί του συνεχίζει.

Η εκφορά του λόγου του είναι μάθημα ελληνικών. Είναι αντινατουραλιστής, δεν κάνει αυτή την καταραμένη ηθογραφία στο παίξιμο που έχει ενσκήψει ραγδαία στο ελληνικό θέατρο ως φάντασμα από το παρελθόν. Γιατί στους Έλληνες ηθοποιούς συχνά πλέον είναι σαν να μην είχε υπάρξει ο Μπέκετ, ή ο Χάινερ Μύλλερ που έσπαγε, διέλυε τη σύνταξη και μάλιστα υποδείκνυε στον ηθοποιό του να πάει κόντρα στην ίδια του τη φράση, ή ο πιο σύγχρονος Βαλέρ Νοβαρινά που κι αυτός παίζει με τη σύνταξη και τον οποίο έχει μεταφράσει και ερμηνεύσει ιδιοφυώς ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Σήμερα, πολλοί νέοι ηθοποιοί προσπαθούν να εκφέρουν «φυσικά» το σπασμένο νόημα.

Στέκεται απροσδόκητα σε κάθε φράση, είτε δραματική είτε κωμική, αλλά κι επίσης καταφέρνει να συνυπάρχουν ταυτόχρονα και το κωμικό και το δραματικό. Κατέχει την τέχνη της σιωπής. Κάποιες σιωπές του ακούγονται εκκωφαντικά στο θέατρό του.


Στέκεται απροσδόκητα σε κάθε φράση, είτε δραματική είτε κωμική, αλλά κι επίσης καταφέρνει να συνυπάρχουν ταυτόχρονα και το κωμικό και το δραματικό. Κατέχει την τέχνη της σιωπής. Κάποιες σιωπές του ακούγονται εκκωφαντικά στο θέατρό του.


Είναι εξαιρετικός κωμικός, νιώθεις ότι πραγματώνει μια οδηγία του Τσάρλι Τσάπλιν προς ηθοποιούς: «Αν αυτό που κάνεις είναι αστείο, δεν χρειάζεται να παριστάνεις τον αστείο όταν το παίζεις». Στις τελευταίες παραστάσεις του με τους δικούς του σπαρταριστούς μονολόγους ή ψευδοδιαλόγους χρησιμοποιεί πολύ ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της επιθεώρησης και κοιτάει το κοινό στα μάτια για να μετρήσει πώς θα κάτσει στην αίθουσα το αστείο του ή η παραδοξολογία του. Κι ανάλογα αυτοσχεδιάζει με την παλιά παράδοση του Γκολντόνι αλλά και των Ελλήνων κωμικών της επιθεώρησης του '50 και του '60.

Δεν του χρειάζεται να παραστήσει τον γέρο, όπως έκανε ο Μινωτής, που όντας γέρος στη ζωή μιμούνταν καμποτίνικα τον γέρο στη σκηνή, ή να μιμηθεί και να παραστήσει άλλες καταστάσεις. Όλα αυτά ορίζονται από τη θεατρική στιγμή, το σώμα του, το λόγο του, δεν υπάρχει η ανάγκη της μίμησης για κάτι άλλο. Ο Βασίλης Παπαβασιλείου μπορεί να γεμίσει μόνος του τη σκηνή, όπου χρησιμοποιεί ένα ελάχιστο σκηνικό, για αισθητικούς λόγους αλλά και λόγους ανάγκης, δηλαδή πενίας της εποχής μας. Κάνει ένα φτωχό θέατρο που ο πλούτος του παράγεται από τη σκηνική του παρουσία. Τελευταία βλέπουμε σε μεγαλοπρεπείς παραστάσεις που οργανώνουν ιδρύματα σε τεράστιες σκηνές, πολυμελείς θιάσους να είναι αμήχανοι και να μην ξέρουν πώς να διαχειριστούν το μεγάλο κενό της τεράστιας σκηνής που επέλεξαν και κάθε τόσο να τρέχουν όλοι μαζί δεξιά, μετά όλοι μαζί αριστερά ή διαγωνίως. Ο Παπαβασιλείου δεν έχει ανάγκη από τέτοια. Γεμίζει το χώρο με την παρουσία του, όπως λίγοι μεγάλοι ηθοποιοί μπορούν.

Ο εκδότης Σταύρος Πετσόπουλος μιλά για τον Βασίλη Παπαβασιλείου και την «Ελένη» του Facebook Twitter
Ο Παπαβασιλείου επιμένει στις αγάπες του και τις εμμονές του, δεν πιάνει κι αφήνει αμέσως μετά τα πράγματα.


***

Με την Ελένη του Ρίτσου, έδειξε αυτό που λεν οι Γάλλοι : il a de la suite dans les idées – υπάρχει συνέχεια (ή συνέπεια) στις ιδέες του. Είδα την παράσταση πριν 20 χρόνια περίπου σ' ένα κλειστό θέατρο στις παρυφές της Θεσσαλονίκης και σύντομα μετά στο ανοιχτό θέατρο Παπάγου. Και πέρυσι την ξαναείδα δύο φορές στο Θέατρο Τέχνης της Φρυνίχου.

Ο Παπαβασιλείου επιμένει στις αγάπες του και τις εμμονές του, δεν πιάνει κι αφήνει αμέσως μετά τα πράγματα: Γκολντόνι, Μολιέρος, Σαίξπηρ, Τσέχοφ, Μπέκετ, πολιτικές κωμωδίες του Χουρμούζη και του Ραγκαβή του 19ου αιώνα. Είναι σαν ράγες που διασχίζουν το μυαλό του. Η Ελένη είναι ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιόθεμα αφηγηματικά ποιήματα του Ρίτσου, που περιλαμβάνεται στην Τέταρτη διάσταση, τον ωραιότερο ίσως τόμο των Απάντων του. Είναι απροσδόκητα μοντέρνο κείμενο.

Στην παλαιά παράσταση δανειζόταν εμφανώς στοιχεία από τη Ουίννυ στις Ευτυχισμένες μέρες του Μπέκετ. Στην τωρινή παράσταση έφυγε από αυτό. Ούτε τότε, ούτε τώρα, δεν του χρειάστηκε σε καμία στιγμή να κάνει την τραβεστί για να υποδυθεί τη γυναίκα. Κάποια ελάχιστα μακιγιάζ στην πρώτη παράσταση. Όπως είπαμε ορίζει αυτός με την παρουσία του και το παίξιμό του –χωρίς τη μίμηση– το φύλο, την ηλικία, το σοβαρό και το κωμικό.

Η εκφορά του ποιητικού λόγου του Ρίτσου είναι μάθημα. Πουθενά δεν ποιητικίζει, δεν «ερμηνεύει» το στίχο ευαίσθητα και συναισθηματικά όπως κάνουν συχνά οι ηθοποιοί. Συμπυκνωμένα όλα σε μια ώρα περίπου, μ' έναν λόγο απαστράπτοντα και μια συγκλονιστική λιτότητα των απόλυτα ελεγμένων μέτρων έκφρασης, διασχίζοντας τις δεκαετίες ξαναέδωσε μια αριστουργηματική παράσταση, μια από τις δύο-τρεις καλύτερες της χρονιάς.


Σταύρος Πετσόπουλος, εκδότης

Αθήνα, 14/9/2018

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Θέατρο / Δημήτρης Γκοτσόπουλος: «Ήμουν ένα αγρίμι που είχε κατέβει από τα βουνά»

Ο ταλαντούχος ηθοποιός φέτος ερμηνεύει τον Νεοπτόλεμο στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή. Πώς κατάφερε από ένα αγροτικό περιβάλλον να πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες τηλεοπτικές επιτυχίες και γιατί πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην Πολύαιγο, διαβάζοντας «Βάκχες»;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Θέατρο / Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης διασκευάζει φέτος τις τραγωδίες του Οιδίποδα σε ένα ενιαίο έργο και μιλά στη LiFO, για το πώς η μοίρα είναι μια παρεξηγημένη έννοια, ενώ σχολιάζει το αφήγημα περί «καθαρότητας» της Επιδαύρου, καθώς και τις ακραίες αντιδράσεις που έχει δεχθεί από το κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΓΙΑ 28 ΜΑΙΟΥ Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Θέατρο / Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Σαν σήμερα, το 1943, γεννήθηκε η Ελληνίδα σοπράνο που διέπρεψε για μια ολόκληρη δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά κάηκε εξαιτίας μιας σειράς ιδιαίτερα απαιτητικών ρόλων, τους οποίους ερμήνευσε πολύ νωρίς. Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, ένας από τους λίγους στην Ελλάδα που γνωρίζουν σε βάθος την πορεία της, περιγράφει την άνοδο και την πτώση της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Θέατρο / Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Από τους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας μέχρι τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η ζωή του βραβευμένου ηθοποιού, τραγουδιστή και σεναριογράφου είναι μια διαρκής προσπάθεια συμφιλίωσης με την απώλεια. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» τον καθόρισε, ενώ ο ρόλος του στο «Brokeback Mountain» τού έσβησε κάθε ομοφοβικό κατάλοιπο. Δηλώνει πως αυτό που τον ενοχλεί βαθιά είναι η αδράνεια απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ