Πώς οι Στωικοί κατέληξαν λάβαρο της alt right

Πώς οι Στωικοί κατέληξαν λάβαρο της alt right Facebook Twitter
Τα κείμενα των Στωικών φιλοσόφων θεωρούνται must read για να γίνει κανείς alpha male, ενώ το TikTok και το Instagram έχουν γεμίσει με βίντεο που σου μαθαίνουν «πέντε βασικούς κανόνες» για να «είσαι σωστός στωικός». Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΔΕΝ ΛΕΙΠΟΥΝ ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ από την εποχή μας. Δεν λείπουν τα αινίγματα, τ’ ανέκδοτα ή οι γρίφοι, ούτε και τα οξύμωρα, τα οποία ξεπροβάλλουν συνέχεια όσο τα πράγματα ενώνονται εκ νέου. Έτσι βλέπεις, συχνά, γελοίες συναντήσεις και τάσεις που η λογική διστάζει να ορίσει, όπως, για παράδειγμα, η εμπορευματοποίηση των νηπίων στο TikTok ή η αγάπη των Δυτικών ακροδεξιών για τους στωικούς.

Ο στωικισμός –που γεννιέται το 300 π.Χ. στην Αθήνα και έχει ως βασικούς εκφραστές του τον Επίκτητο, τον Σενέκα και τον Μάρκο Αυρήλιο – γίνεται σταδιακά η αγαπημένη φιλοσοφία της alt right. Τα κείμενα αυτών των φιλοσόφων θεωρούνται must read για να γίνει κανείς alpha male, ενώ το TikTok και το Instagram έχουν γεμίσει με βίντεο που σου μαθαίνουν «πέντε βασικούς κανόνες» για να «είσαι σωστός στωικός». Οι Δυτικοί ακροδεξιοί φαίνεται να εκλαμβάνουν τη στωική φιλοσοφία ως μια μορφή self-help, η οποία μπορεί να τους βοηθήσει στην καθημερινή, την επαγγελματική αλλά και την ερωτική τους ζωή.

Το παράδοξο εμφανίζεται αμέσως μόλις εξετάσουμε το περιεχόμενο του στωικισμού. Στην καρδιά αυτής της φιλοσοφίας υπάρχει η πεποίθηση ότι θα έπρεπε να μας απασχολεί μονάχα ό,τι βρίσκεται υπό τον έλεγχό μας. Οι εξελίξεις του εξωτερικού κόσμου και οι συμπεριφορές των άλλων ανήκουν στην κατηγορία του «αδιάφορου»∙ μας επηρεάζουν μόνο στον βαθμό που τις αφήνουμε. Με το να εστιάζει στις αντιδράσεις του και στη δυνατότητά του να τις ελέγξει, ο στωικός μπορεί να επιτύχει την «απάθεια», αγνοώντας τις ψευδείς εντυπώσεις που δημιουργεί ο κόσμος και στρώνοντας τον δρόμο προς την «αρετή».

Οι οπαδοί της alt right –λευκοί, cishet άντρες στην πλειονότητα– αισθάνονται χαμένοι· νιώθουν ευνουχισμένοι απ’ τον φεμινισμό, εκτοπισμένοι απ’ την πολυπολιτισμικότητα, αλλοτριωμένοι απ’ την εμπορική κουλτούρα του θεάματος.

Σε αντίθεση με αυτήν τη στάση ζωής, οι οπαδοί της alt right είναι εξοργισμένοι, καθώς ταράζονται από έναν κόσμο που βλέπουν ως «woke», φεμινιστικό και μισανδρικό. Συχνά ετεροκαθορίζονται απ’ αυτόν τον κόσμο, υποστηρίζοντας ότι «οι γυναίκες» ή οι κοινωνικές συνθήκες –πράγματα εξωτερικά κι «αδιάφορα» για κάποιον στωικό– τους ανάγκασαν ν’ ασπαστούν την ακροδεξιά. Ταυτόχρονα, οι alt-righters οπαδοί του στωικισμού περνούν τον χρόνο τους στο ίντερνετ, βρίζοντας και χλευάζοντας τους «προοδευτικούς», μια συμπεριφορά που βρίσκεται μίλια μακριά απ’ την «απάθεια». Πώς εξηγούμε αυτή την ασυμβατότητα;

Σε ένα πρώτο επίπεδο, πρόκειται για μια ρητορική χειρονομία. Διαβάζοντας τα σχόλια των οπαδών της alt right, καθίσταται γρήγορα σαφές πως χρησιμοποιούν το κλασικό πατριαρχικό επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο οι ήρεμοι και έλλογοι άντρες αντιμετωπίζουν παράλογες, θυμωμένες κι υστερικές γυναίκες.¹ Εκμεταλλεύονται, συνεπώς, τον στωικισμό για να προβάλλουν μια εικόνα ηθικής ανωτερότητας, μια επίπλαστη αταραξία η οποία τους δίνει το δίκιο: «όχι, δεν είμαι θυμωμένος», «γιατί υψώνεις τη φωνή σου;», «η alt right δεν κινείται με γνώμονα την οργή, μα τη δικαιοσύνη».

Σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο, η προτίμηση που δείχνει η alt right προς τους στωικούς απορρέει απ’ τους τρομακτικούς καιρούς μας. Διανύουμε την εποχή της αβεβαιότητας και του άγχους, με την οικονομική επισφάλεια να καλπάζει, τον χρόνο να συμπιέζεται και μια ασταμάτητη αλληλουχία ποικιλόμορφων «κρίσεων» που δυσχεραίνει τη ζωή. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται πως χάνουν τον έλεγχο, καθώς οι ζωές τους μετατρέπονται σε μια διαρκή «διαχείριση» απρόσμενων συμβάντων.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, μια φιλοσοφία που εστιάζει στον έλεγχο των αντιδράσεων (και όχι των γεγονότων) γίνεται ιδιαίτερα ελκυστική. «Αφού δεν μπορούμε να ελέγξουμε τι μας συμβαίνει, ας το αποδεχτούμε», διδάσκουνε τα «στωικά» βίντεο στο TikTok, «κι ας βρούμε τη χαρά στον έλεγχο των σκέψεων και των συναισθημάτων». Στα χέρια της alt right (και των διαδικτυακών εκλαϊκευτών, γενικότερα) ο στωικισμός γίνεται μία ακόμα απλουστευτική μορφή γνωσιακής ψυχολογίας, η οποία μας παροτρύνει να μην αλλάξουμε τα πράγματα, παρά μόνο τους εαυτούς μας, να «προσαρμοστούμε στις συνθήκες» ώστε να περιορίσουμε την αβεβαιότητα και τον φόβο.

Πέρα από την προσπάθεια ανάκτησης ελέγχου, η αγάπη της alt-right για τους στωικούς εκφράζει μια απόπειρα εύρεσης συμπαγούς νοήματος, ενόσω εκείνο γίνεται όλο και πιο ρευστό. Οι οπαδοί της alt right –λευκοί, cishet άντρες στην πλειονότητα– αισθάνονται χαμένοι∙ νιώθουν ευνουχισμένοι απ’ τον φεμινισμό, εκτοπισμένοι απ’ την πολυπολιτισμικότητα, αλλοτριωμένοι απ’ την εμπορική κουλτούρα του θεάματος και, συνεπώς, αποζητούν κάτι που θ’ αποκαταστήσει έναν νοηματικό ιστό.² Ενίοτε, φαίνεται να ψάχνουν απλώς μια αυθεντία, έναν Μπαμπά που θα τους πει πώς πρέπει να ζούνε, και όποιος μπορεί να λέγεται Andrew Tate, Jordan Peterson ή Μάρκος Αυρήλιος.

Στην περίπτωση της εμμονής με τη στωική φιλοσοφία, η φωνή της «αυθεντίας» θα βρεθεί σε μια ακραία πατριαρχική κοινωνία, την κλασική αρχαιότητα, η οποία ταυτίζεται στο φαντασιακό των alt right (και όχι μόνο) ακροδεξιών με τις «παραδοσιακές αξίες» της δυτικής πειθαρχίας, αρρενωπότητας και λευκότητας. Το γεγονός ότι οι ίδιοι οι στωικοί ήταν συχνά προοδευτικοί ως προς τα φυλετικά και έμφυλα ζητήματα –με τον Επίκτητο να προτάσσει τον κοσμοπολιτισμό αντί του εθνικισμού και τον Σενέκα να υποστηρίζει ότι οι γυναίκες έχουν τις ίδιες δυνατότητες με τους άντρες– δεν έχει καμία σημασία. Όπως οι ναζί ξαναέγραψαν τις πραγματείες του Νίτσε, έτσι και οι alt right επίγονοί τους διαβάζουν επιλεκτικά –και πονηρά– τη στωική φιλοσοφία.


[1] Donna Zuckerberg, Not all dead white men, 2018, σσ. 76-79.

[2]Jules Evans, How the alt-right emerged from men’s self-help, 2016.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Πήραν τη θάλασσα στα χέρια τους, πριν να είναι πολύ αργά και την χάσουν. Το «Αμοργόραμα» δεν είναι απλώς μια ιδέα, αλλά στοίχημα ζωής – και πρότυπο για την αλιεία όλης της χώρας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Ρεπορτάζ / Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Είκοσι τρένα που εκτελούν δρομολόγια στην μπλε και την κόκκινη γραμμή δεν έχουν κλιματισμό, ενώ το air condition στους παλιούς συρμούς της πράσινης γραμμής θυμίζει λοταρία: ποτέ δεν ξέρεις αν θα πετύχεις δροσιά ή ζέστη.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Dr. Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι ένα μέλλον όπου τη ζωή των παιδιών μας δεν θα την ορίζει το γεγονός ότι υποφέρουν αλλά ότι ευημερούν»

Οπτική Γωνία / Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι έναν ουρανό χωρίς πυραύλους και drones»

Η διευθύντρια του Κέντρου Μελετών Παλαιστινιακής Γης και καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού μιλά στη LiFO για την αποτυχία του διεθνούς δικαίου και το «sumud» ως καθημερινή εξέγερση απέναντι στην εξόντωση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ποιοι θα πληρώσουν τις απάτες του ΟΠΕΚΕΠΕ

Ρεπορτάζ / Ποιοι θα πληρώσουν τις απάτες του ΟΠΕΚΕΠΕ

Η κυβέρνηση ομολόγησε την αποτυχία της στην αντιμετώπιση του πελατειακού κράτους, οι κανονικοί αγρότες όμως, που δεν συμμετείχαν στις απάτες, είναι αυτοί που κυρίως θα πληρώσουν το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
CHECK Κρήτη: καμιά δομή-χιλιάδες πρόσφυγες

Ρεπορτάζ / Κρήτη: Kαμiα δομή - χιλιάδες πρόσφυγες

Αντιμέτωπη με ένα πρωτόγνωρο κύμα μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών βρίσκεται η Κρήτη. Και ενώ η συχνότητα και ο αριθμός των αφίξεων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δεν έχει δημιουργήσει καμία οργανωμένη δομή υποδοχής στο νησί για τους ανθρώπους αυτούς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ