Πώς οι Στωικοί κατέληξαν λάβαρο της alt right

Πώς οι Στωικοί κατέληξαν λάβαρο της alt right Facebook Twitter
Τα κείμενα των Στωικών φιλοσόφων θεωρούνται must read για να γίνει κανείς alpha male, ενώ το TikTok και το Instagram έχουν γεμίσει με βίντεο που σου μαθαίνουν «πέντε βασικούς κανόνες» για να «είσαι σωστός στωικός». Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΔΕΝ ΛΕΙΠΟΥΝ ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ από την εποχή μας. Δεν λείπουν τα αινίγματα, τ’ ανέκδοτα ή οι γρίφοι, ούτε και τα οξύμωρα, τα οποία ξεπροβάλλουν συνέχεια όσο τα πράγματα ενώνονται εκ νέου. Έτσι βλέπεις, συχνά, γελοίες συναντήσεις και τάσεις που η λογική διστάζει να ορίσει, όπως, για παράδειγμα, η εμπορευματοποίηση των νηπίων στο TikTok ή η αγάπη των Δυτικών ακροδεξιών για τους στωικούς.

Ο στωικισμός –που γεννιέται το 300 π.Χ. στην Αθήνα και έχει ως βασικούς εκφραστές του τον Επίκτητο, τον Σενέκα και τον Μάρκο Αυρήλιο – γίνεται σταδιακά η αγαπημένη φιλοσοφία της alt right. Τα κείμενα αυτών των φιλοσόφων θεωρούνται must read για να γίνει κανείς alpha male, ενώ το TikTok και το Instagram έχουν γεμίσει με βίντεο που σου μαθαίνουν «πέντε βασικούς κανόνες» για να «είσαι σωστός στωικός». Οι Δυτικοί ακροδεξιοί φαίνεται να εκλαμβάνουν τη στωική φιλοσοφία ως μια μορφή self-help, η οποία μπορεί να τους βοηθήσει στην καθημερινή, την επαγγελματική αλλά και την ερωτική τους ζωή.

Το παράδοξο εμφανίζεται αμέσως μόλις εξετάσουμε το περιεχόμενο του στωικισμού. Στην καρδιά αυτής της φιλοσοφίας υπάρχει η πεποίθηση ότι θα έπρεπε να μας απασχολεί μονάχα ό,τι βρίσκεται υπό τον έλεγχό μας. Οι εξελίξεις του εξωτερικού κόσμου και οι συμπεριφορές των άλλων ανήκουν στην κατηγορία του «αδιάφορου»∙ μας επηρεάζουν μόνο στον βαθμό που τις αφήνουμε. Με το να εστιάζει στις αντιδράσεις του και στη δυνατότητά του να τις ελέγξει, ο στωικός μπορεί να επιτύχει την «απάθεια», αγνοώντας τις ψευδείς εντυπώσεις που δημιουργεί ο κόσμος και στρώνοντας τον δρόμο προς την «αρετή».

Οι οπαδοί της alt right –λευκοί, cishet άντρες στην πλειονότητα– αισθάνονται χαμένοι· νιώθουν ευνουχισμένοι απ’ τον φεμινισμό, εκτοπισμένοι απ’ την πολυπολιτισμικότητα, αλλοτριωμένοι απ’ την εμπορική κουλτούρα του θεάματος.

Σε αντίθεση με αυτήν τη στάση ζωής, οι οπαδοί της alt right είναι εξοργισμένοι, καθώς ταράζονται από έναν κόσμο που βλέπουν ως «woke», φεμινιστικό και μισανδρικό. Συχνά ετεροκαθορίζονται απ’ αυτόν τον κόσμο, υποστηρίζοντας ότι «οι γυναίκες» ή οι κοινωνικές συνθήκες –πράγματα εξωτερικά κι «αδιάφορα» για κάποιον στωικό– τους ανάγκασαν ν’ ασπαστούν την ακροδεξιά. Ταυτόχρονα, οι alt-righters οπαδοί του στωικισμού περνούν τον χρόνο τους στο ίντερνετ, βρίζοντας και χλευάζοντας τους «προοδευτικούς», μια συμπεριφορά που βρίσκεται μίλια μακριά απ’ την «απάθεια». Πώς εξηγούμε αυτή την ασυμβατότητα;

Σε ένα πρώτο επίπεδο, πρόκειται για μια ρητορική χειρονομία. Διαβάζοντας τα σχόλια των οπαδών της alt right, καθίσταται γρήγορα σαφές πως χρησιμοποιούν το κλασικό πατριαρχικό επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο οι ήρεμοι και έλλογοι άντρες αντιμετωπίζουν παράλογες, θυμωμένες κι υστερικές γυναίκες.¹ Εκμεταλλεύονται, συνεπώς, τον στωικισμό για να προβάλλουν μια εικόνα ηθικής ανωτερότητας, μια επίπλαστη αταραξία η οποία τους δίνει το δίκιο: «όχι, δεν είμαι θυμωμένος», «γιατί υψώνεις τη φωνή σου;», «η alt right δεν κινείται με γνώμονα την οργή, μα τη δικαιοσύνη».

Σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο, η προτίμηση που δείχνει η alt right προς τους στωικούς απορρέει απ’ τους τρομακτικούς καιρούς μας. Διανύουμε την εποχή της αβεβαιότητας και του άγχους, με την οικονομική επισφάλεια να καλπάζει, τον χρόνο να συμπιέζεται και μια ασταμάτητη αλληλουχία ποικιλόμορφων «κρίσεων» που δυσχεραίνει τη ζωή. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται πως χάνουν τον έλεγχο, καθώς οι ζωές τους μετατρέπονται σε μια διαρκή «διαχείριση» απρόσμενων συμβάντων.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, μια φιλοσοφία που εστιάζει στον έλεγχο των αντιδράσεων (και όχι των γεγονότων) γίνεται ιδιαίτερα ελκυστική. «Αφού δεν μπορούμε να ελέγξουμε τι μας συμβαίνει, ας το αποδεχτούμε», διδάσκουνε τα «στωικά» βίντεο στο TikTok, «κι ας βρούμε τη χαρά στον έλεγχο των σκέψεων και των συναισθημάτων». Στα χέρια της alt right (και των διαδικτυακών εκλαϊκευτών, γενικότερα) ο στωικισμός γίνεται μία ακόμα απλουστευτική μορφή γνωσιακής ψυχολογίας, η οποία μας παροτρύνει να μην αλλάξουμε τα πράγματα, παρά μόνο τους εαυτούς μας, να «προσαρμοστούμε στις συνθήκες» ώστε να περιορίσουμε την αβεβαιότητα και τον φόβο.

Πέρα από την προσπάθεια ανάκτησης ελέγχου, η αγάπη της alt-right για τους στωικούς εκφράζει μια απόπειρα εύρεσης συμπαγούς νοήματος, ενόσω εκείνο γίνεται όλο και πιο ρευστό. Οι οπαδοί της alt right –λευκοί, cishet άντρες στην πλειονότητα– αισθάνονται χαμένοι∙ νιώθουν ευνουχισμένοι απ’ τον φεμινισμό, εκτοπισμένοι απ’ την πολυπολιτισμικότητα, αλλοτριωμένοι απ’ την εμπορική κουλτούρα του θεάματος και, συνεπώς, αποζητούν κάτι που θ’ αποκαταστήσει έναν νοηματικό ιστό.² Ενίοτε, φαίνεται να ψάχνουν απλώς μια αυθεντία, έναν Μπαμπά που θα τους πει πώς πρέπει να ζούνε, και όποιος μπορεί να λέγεται Andrew Tate, Jordan Peterson ή Μάρκος Αυρήλιος.

Στην περίπτωση της εμμονής με τη στωική φιλοσοφία, η φωνή της «αυθεντίας» θα βρεθεί σε μια ακραία πατριαρχική κοινωνία, την κλασική αρχαιότητα, η οποία ταυτίζεται στο φαντασιακό των alt right (και όχι μόνο) ακροδεξιών με τις «παραδοσιακές αξίες» της δυτικής πειθαρχίας, αρρενωπότητας και λευκότητας. Το γεγονός ότι οι ίδιοι οι στωικοί ήταν συχνά προοδευτικοί ως προς τα φυλετικά και έμφυλα ζητήματα –με τον Επίκτητο να προτάσσει τον κοσμοπολιτισμό αντί του εθνικισμού και τον Σενέκα να υποστηρίζει ότι οι γυναίκες έχουν τις ίδιες δυνατότητες με τους άντρες– δεν έχει καμία σημασία. Όπως οι ναζί ξαναέγραψαν τις πραγματείες του Νίτσε, έτσι και οι alt right επίγονοί τους διαβάζουν επιλεκτικά –και πονηρά– τη στωική φιλοσοφία.


[1] Donna Zuckerberg, Not all dead white men, 2018, σσ. 76-79.

[2]Jules Evans, How the alt-right emerged from men’s self-help, 2016.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η σάγκα της Μονής Σινά

Ρεπορτάζ / Μυστήριο, βία, σκάνδαλα και διαπλοκή: Η σάγκα της Μονής Σινά

Από την έρημο Σινά και την Ιερουσαλήμ μέχρι το Φανάρι, από το Κάιρο και την Αθήνα μέχρι τις Βρυξέλλες, εκτυλίσσεται μια εκκλησιαστική-διπλωματική υπόθεση που θα μπορούσε να γίνει ταινία.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Ρεπορτάζ / Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Αντί να απομακρύνει το Ολυμπιακό Κολυμβητήριο που έχει χτιστεί επάνω της, ο δήμαρχος το ανακαινίζει, παραβλέποντας αυτήν τη ζώνη τεράστιας ιστορικής, αρχαιολογικής και περιβαλλοντικής σημασίας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Οπτική Γωνία / Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Ο πρωθυπουργός, με τα μέτρα που εξήγγειλε, έδωσε το καθαρό στίγμα της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής του, αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό για μια πιο αριστερή αντιπολίτευση, της οποίας οι προτάσεις αναμένονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Οπτική Γωνία / Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Προβάλλοντας πλέον έναν ήπιο «κριτικο-μνημονιακό» τόνο, ο Αλέξης Τσίπρας καταλήγει σε ένα πενιχρό σχήμα: τη διαμάχη μεταξύ της αναπτυξιακής Ελλάδας και της κλεπτοκρατίας, την αντίθεση έντιμης-παραγωγικής χώρας με μια μικρή μερίδα διεφθαρμένων και τις προσβάσεις τους στο κράτος.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα – να ανησυχούμε ή όχι;

Μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ καταγράφει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την παρουσία PFAS σε αυγά ελευθέρας βοσκής, αναδεικνύοντας το ζήτημα των «παντοτινών χημικών».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Πολιτική / Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Ο πρωθυπουργός με την ομιλία του στη ΔΕΘ θα προσπαθήσει να απαντήσει στους πολίτες που δεν έχουν δει ως τώρα την οικονομική ανάπτυξη που διαφημίζει η κυβέρνηση, παρουσιάζοντας τα μέτρα που θα ανακοινώσει ως απτή απόδειξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Πεθαίνοντας ως δημοσιογράφος στη Γάζα

Ακροβατώντας / Πόσο αξίζει η ζωή ενός Παλαιστίνιου δημοσιογράφου στη Γάζα;

Σίγουρα όχι όσο ενός που προέρχεται από τη Δύση, τουλάχιστον για τον ισραηλινό στρατό. Γιατί ο δυτικός κόσμος σίγουρα θα αντιδρούσε με μεγαλύτερη ένταση αν οι δημοσιογράφοι που έχασαν τη ζωή τους είχαν άλλες εθνικότητες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Εξάρθρωση της «μαφίας της Κρήτης» σε μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της ΕΛ.ΑΣ.

Ρεπορτάζ / Εξάρθρωση της «μαφίας της Κρήτης» σε μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της ΕΛ.ΑΣ.

Διακίνηση ναρκωτικών και όπλων, εκβιασμοί και αμφιλεγόμενες συναλλαγές ακινήτων/φιλέτων της μοναστηριακής περιουσίας περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, η δικογραφία που έφερε στη Δικαιοσύνη το κύκλωμα το οποίο δρούσε με επίκεντρο τα Χανιά.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ