Πώς οι Στωικοί κατέληξαν λάβαρο της alt right

Πώς οι Στωικοί κατέληξαν λάβαρο της alt right Facebook Twitter
Τα κείμενα των Στωικών φιλοσόφων θεωρούνται must read για να γίνει κανείς alpha male, ενώ το TikTok και το Instagram έχουν γεμίσει με βίντεο που σου μαθαίνουν «πέντε βασικούς κανόνες» για να «είσαι σωστός στωικός». Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΔΕΝ ΛΕΙΠΟΥΝ ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ από την εποχή μας. Δεν λείπουν τα αινίγματα, τ’ ανέκδοτα ή οι γρίφοι, ούτε και τα οξύμωρα, τα οποία ξεπροβάλλουν συνέχεια όσο τα πράγματα ενώνονται εκ νέου. Έτσι βλέπεις, συχνά, γελοίες συναντήσεις και τάσεις που η λογική διστάζει να ορίσει, όπως, για παράδειγμα, η εμπορευματοποίηση των νηπίων στο TikTok ή η αγάπη των Δυτικών ακροδεξιών για τους στωικούς.

Ο στωικισμός –που γεννιέται το 300 π.Χ. στην Αθήνα και έχει ως βασικούς εκφραστές του τον Επίκτητο, τον Σενέκα και τον Μάρκο Αυρήλιο – γίνεται σταδιακά η αγαπημένη φιλοσοφία της alt right. Τα κείμενα αυτών των φιλοσόφων θεωρούνται must read για να γίνει κανείς alpha male, ενώ το TikTok και το Instagram έχουν γεμίσει με βίντεο που σου μαθαίνουν «πέντε βασικούς κανόνες» για να «είσαι σωστός στωικός». Οι Δυτικοί ακροδεξιοί φαίνεται να εκλαμβάνουν τη στωική φιλοσοφία ως μια μορφή self-help, η οποία μπορεί να τους βοηθήσει στην καθημερινή, την επαγγελματική αλλά και την ερωτική τους ζωή.

Το παράδοξο εμφανίζεται αμέσως μόλις εξετάσουμε το περιεχόμενο του στωικισμού. Στην καρδιά αυτής της φιλοσοφίας υπάρχει η πεποίθηση ότι θα έπρεπε να μας απασχολεί μονάχα ό,τι βρίσκεται υπό τον έλεγχό μας. Οι εξελίξεις του εξωτερικού κόσμου και οι συμπεριφορές των άλλων ανήκουν στην κατηγορία του «αδιάφορου»∙ μας επηρεάζουν μόνο στον βαθμό που τις αφήνουμε. Με το να εστιάζει στις αντιδράσεις του και στη δυνατότητά του να τις ελέγξει, ο στωικός μπορεί να επιτύχει την «απάθεια», αγνοώντας τις ψευδείς εντυπώσεις που δημιουργεί ο κόσμος και στρώνοντας τον δρόμο προς την «αρετή».

Οι οπαδοί της alt right –λευκοί, cishet άντρες στην πλειονότητα– αισθάνονται χαμένοι· νιώθουν ευνουχισμένοι απ’ τον φεμινισμό, εκτοπισμένοι απ’ την πολυπολιτισμικότητα, αλλοτριωμένοι απ’ την εμπορική κουλτούρα του θεάματος.

Σε αντίθεση με αυτήν τη στάση ζωής, οι οπαδοί της alt right είναι εξοργισμένοι, καθώς ταράζονται από έναν κόσμο που βλέπουν ως «woke», φεμινιστικό και μισανδρικό. Συχνά ετεροκαθορίζονται απ’ αυτόν τον κόσμο, υποστηρίζοντας ότι «οι γυναίκες» ή οι κοινωνικές συνθήκες –πράγματα εξωτερικά κι «αδιάφορα» για κάποιον στωικό– τους ανάγκασαν ν’ ασπαστούν την ακροδεξιά. Ταυτόχρονα, οι alt-righters οπαδοί του στωικισμού περνούν τον χρόνο τους στο ίντερνετ, βρίζοντας και χλευάζοντας τους «προοδευτικούς», μια συμπεριφορά που βρίσκεται μίλια μακριά απ’ την «απάθεια». Πώς εξηγούμε αυτή την ασυμβατότητα;

Σε ένα πρώτο επίπεδο, πρόκειται για μια ρητορική χειρονομία. Διαβάζοντας τα σχόλια των οπαδών της alt right, καθίσταται γρήγορα σαφές πως χρησιμοποιούν το κλασικό πατριαρχικό επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο οι ήρεμοι και έλλογοι άντρες αντιμετωπίζουν παράλογες, θυμωμένες κι υστερικές γυναίκες.¹ Εκμεταλλεύονται, συνεπώς, τον στωικισμό για να προβάλλουν μια εικόνα ηθικής ανωτερότητας, μια επίπλαστη αταραξία η οποία τους δίνει το δίκιο: «όχι, δεν είμαι θυμωμένος», «γιατί υψώνεις τη φωνή σου;», «η alt right δεν κινείται με γνώμονα την οργή, μα τη δικαιοσύνη».

Σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο, η προτίμηση που δείχνει η alt right προς τους στωικούς απορρέει απ’ τους τρομακτικούς καιρούς μας. Διανύουμε την εποχή της αβεβαιότητας και του άγχους, με την οικονομική επισφάλεια να καλπάζει, τον χρόνο να συμπιέζεται και μια ασταμάτητη αλληλουχία ποικιλόμορφων «κρίσεων» που δυσχεραίνει τη ζωή. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται πως χάνουν τον έλεγχο, καθώς οι ζωές τους μετατρέπονται σε μια διαρκή «διαχείριση» απρόσμενων συμβάντων.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, μια φιλοσοφία που εστιάζει στον έλεγχο των αντιδράσεων (και όχι των γεγονότων) γίνεται ιδιαίτερα ελκυστική. «Αφού δεν μπορούμε να ελέγξουμε τι μας συμβαίνει, ας το αποδεχτούμε», διδάσκουνε τα «στωικά» βίντεο στο TikTok, «κι ας βρούμε τη χαρά στον έλεγχο των σκέψεων και των συναισθημάτων». Στα χέρια της alt right (και των διαδικτυακών εκλαϊκευτών, γενικότερα) ο στωικισμός γίνεται μία ακόμα απλουστευτική μορφή γνωσιακής ψυχολογίας, η οποία μας παροτρύνει να μην αλλάξουμε τα πράγματα, παρά μόνο τους εαυτούς μας, να «προσαρμοστούμε στις συνθήκες» ώστε να περιορίσουμε την αβεβαιότητα και τον φόβο.

Πέρα από την προσπάθεια ανάκτησης ελέγχου, η αγάπη της alt-right για τους στωικούς εκφράζει μια απόπειρα εύρεσης συμπαγούς νοήματος, ενόσω εκείνο γίνεται όλο και πιο ρευστό. Οι οπαδοί της alt right –λευκοί, cishet άντρες στην πλειονότητα– αισθάνονται χαμένοι∙ νιώθουν ευνουχισμένοι απ’ τον φεμινισμό, εκτοπισμένοι απ’ την πολυπολιτισμικότητα, αλλοτριωμένοι απ’ την εμπορική κουλτούρα του θεάματος και, συνεπώς, αποζητούν κάτι που θ’ αποκαταστήσει έναν νοηματικό ιστό.² Ενίοτε, φαίνεται να ψάχνουν απλώς μια αυθεντία, έναν Μπαμπά που θα τους πει πώς πρέπει να ζούνε, και όποιος μπορεί να λέγεται Andrew Tate, Jordan Peterson ή Μάρκος Αυρήλιος.

Στην περίπτωση της εμμονής με τη στωική φιλοσοφία, η φωνή της «αυθεντίας» θα βρεθεί σε μια ακραία πατριαρχική κοινωνία, την κλασική αρχαιότητα, η οποία ταυτίζεται στο φαντασιακό των alt right (και όχι μόνο) ακροδεξιών με τις «παραδοσιακές αξίες» της δυτικής πειθαρχίας, αρρενωπότητας και λευκότητας. Το γεγονός ότι οι ίδιοι οι στωικοί ήταν συχνά προοδευτικοί ως προς τα φυλετικά και έμφυλα ζητήματα –με τον Επίκτητο να προτάσσει τον κοσμοπολιτισμό αντί του εθνικισμού και τον Σενέκα να υποστηρίζει ότι οι γυναίκες έχουν τις ίδιες δυνατότητες με τους άντρες– δεν έχει καμία σημασία. Όπως οι ναζί ξαναέγραψαν τις πραγματείες του Νίτσε, έτσι και οι alt right επίγονοί τους διαβάζουν επιλεκτικά –και πονηρά– τη στωική φιλοσοφία.


[1] Donna Zuckerberg, Not all dead white men, 2018, σσ. 76-79.

[2]Jules Evans, How the alt-right emerged from men’s self-help, 2016.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ακροβατώντας / Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι διατεθειμένο να δώσει «συγχωροχάρτι» για ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, αρκεί οι εμπλεκόμενοι να τηρήσουν ακροδεξιά και ρατσιστική στάση στο μεταναστευτικό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πέντε ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών και ένα ινστιτούτο. Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Ρεπορτάζ / Τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών: Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Τυπικά, σκοπός τους είναι η διατήρηση των αρχείων και η προβολή του έργου πρώην πρωθυπουργών. Στην πράξη, όμως, λειτουργούν και ως think tanks και πολιτικά εργαλεία επιρροής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ