Ποιος χρειάζεται αρχαία ιστορία σήμερα;

ΚΥΡΙΑΚΗ Ποιος χρειάζεται αρχαία ιστορία σήμερα; Facebook Twitter
Μια αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών για να ικανοποιούν τις ανάγκες ευρύτερων ομάδων φοιτητών, με ένα πνεύμα διεπιστημονικών συνεργειών, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εικονογράφηση: LifO Studio
0



ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ συνάντησα σε μια εκδήλωση τον πρώην δήμαρχο της Νέας Υόρκης και πολυεκατομμυριούχο Μάικ Μπλούμπεργκ. Όταν του συστήθηκα, με ρώτησε με τι ασχολούμαι. Διαμείφθηκε περίπου ο εξής διάλογος: «Είμαι καθηγητής αρχαίας ιστορίας». «Και γιατί χρειαζόμαστε αρχαία ιστορία σήμερα;». «Σας αρέσει η μουσική του Μπαχ;». «Βέβαια». «Όπως ένα μουσικό κομμάτι δεν χάνει την αξία του λόγω της χρονικής απόστασης ανάμεσα στο σήμερα και την εποχή της σύνθεσής του, έτσι και η σημασία των ανθρώπινων εμπειριών στο παρελθόν δεν μειώνεται όσο μεγαλώνει η χρονική απόστασή τους από την εποχή μας». Ο συνομιλητής μου ήταν αρκετά ευγενικός να δεχθεί αυτή την εξήγηση, που για μένα δεν είναι δικαιολογία αλλά πεποίθηση. Και οι αρχαιογνωστικές επιστήμες που εκπροσωπώ αλλά και γενικότερα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες βρίσκονται σε διάλογο με τις αναζητήσεις και τις προκλήσεις της εποχής μας: πανδημίες, μεταναστευτικά κύματα, δημαγωγία, λαϊκισμό, κλιματική αλλαγή, δημιουργία ταυτοτήτων... Οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες δεν δίνουν πρότυπα για μίμηση – ή σπάνια το κάνουν· δίνουν κυρίως ερεθίσματα για προβληματισμό.

Τι σημασία έχει αυτό για τα πανεπιστήμια του μέλλοντος, αν θέλουν να μείνουν συνδεδεμένα με τις ανάγκες της κοινωνίας; Σε μελέτη για τα επαγγέλματα του μέλλοντος, το World Economic Forum διαπιστώνει ότι η επιτάχυνση της υιοθέτησης τεχνολογικών λύσεων σε διάφορους τομείς θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε θέσεις εργασίας και δεξιότητες. Το 2025 οι 15 κορυφαίες δεξιότητες θα είναι η αναλυτική σκέψη και η καινοτομία· η ηγεσία και η κοινωνική επιρροή· η συναισθηματική νοημοσύνη· ο σχεδιασμός στρατηγικών μάθησης· η χρήση της τεχνολογίας· η διάγνωση συμπτωμάτων ελαττωματικών προϊόντων· η επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων· ο σχεδιασμός και προγραμματισμός τεχνολογίας· ο προσανατολισμός στην εξυπηρέτηση· η κριτική σκέψη και ανάλυση· ανθεκτικότητα, ανοχή στο άγχος και ευελιξία· ανάλυση συστημάτων και αξιολόγηση· δημιουργικότητα, πρωτοτυπία και πρωτοβουλία· λογική, επίλυση προβλημάτων και ιδεασμός· πειθώς και τεχνική διαπραγματεύσεων. 

Ωστόσο, σημαντικές δεξιότητες με αυξημένο ρόλο στο μέλλον είναι ακριβώς οι δεξιότητες που καλλιεργούν άμεσα ή έμμεσα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αναφέρω ενδεικτικά την πειθώ και την τεχνική των διαπραγματεύσεων, την κοινωνική επιρροή, τον σχεδιασμό στρατηγικών μάθησης, την κριτική σκέψη και τη συναισθηματική νοημοσύνη.

Σε μια πρώτη ματιά αυτές οι τάσεις φαίνεται να υπονομεύουν τον ρόλο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Ωστόσο, σημαντικές δεξιότητες με αυξημένο ρόλο στο μέλλον είναι ακριβώς οι δεξιότητες που καλλιεργούν άμεσα ή έμμεσα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αναφέρω ενδεικτικά την πειθώ και την τεχνική των διαπραγματεύσεων, την κοινωνική επιρροή, τον σχεδιασμό στρατηγικών μάθησης, την κριτική σκέψη και τη συναισθηματική νοημοσύνη. Ιδίως η τελευταία –ακρογωνιαίος λίθος διαπροσωπικών σχέσεων, κοινωνικών δραστηριοτήτων και πολιτικής συμπεριφοράς– δεν είναι μόνον αντικείμενο της ψυχολογίας, της παιδαγωγικής και της φιλοσοφίας, αλλά σχετίζεται και με την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, την ιστορία και τη φιλολογία, την ιστορία της τέχνης και τη μουσικολογία, τη γλωσσολογία και την ιστορία της θρησκείας...

Οι νέες τάσεις δεν είναι επομένως εμπόδιο στη συνέχιση και ανάπτυξη των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών στην ανώτατη εκπαίδευση. Είναι όμως πρόκληση για αναθεώρηση της θέσης τους και του τρόπου με τον οποίο προσφέρουν και παράγουν γνώση. Στη σημερινή δομή των ΑΕΙ υπάρχει συνήθως μια μονοσήμαντη σχέση ανάμεσα σε «τμήματα» και «προπτυχιακά προγράμματα σπουδών». Π.χ. το Τμήμα Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης παρέχει προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών σε αυτό το αντικείμενο, το ίδιο και τα Τμήματα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξείνιων Χωρών, Γλωσσολογίας, Μεσογειακών Σπουδών, Θεολογίας κ.ο.κ. Βεβαίως, υπάρχει μερικές φορές κάποια διαφοροποίηση στην πορεία των σπουδών, με ιδιαίτερες κατευθύνσεις και μαθήματα επιλογής. 

Αυτή η μονοσήμαντη σχέση έχει αρνητικές συνέπειες, όχι μόνο επειδή πολλά προπτυχιακά προγράμματα σπουδών δεν λαμβάνουν υπόψη τις περιορισμένες προοπτικές επαγγελματικής απασχόλησης των πτυχιούχων τους, αλλά και –και αυτό είναι το σημαντικότερο– επειδή δεν καλύπτουν τις ανάγκες φοιτητών σε άλλα τμήματα του ίδιου ή γειτονικού ΑΕΙ για διδασκαλία στα αντίστοιχα γνωστικά αντικείμενα. Για να δώσω ένα παράδειγμα, αυτό που δικαιολογεί την ύπαρξη ενός Τμήματος Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης δεν είναι πρώτιστα το προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών που παρέχει σε 132 φοιτητές, αλλά η διδασκαλία που θα μπορούσε να παρέχει σε φοιτητές πολύ διαφορετικών επιστημών (μαθηματικών, φυσικών επιστημών, ιατρικής κ.λπ.). Ένα συγκροτημένο και πολύπλευρο Τμήμα Γλωσσολογίας θα επιτελούσε πολύ σημαντικότερη αποστολή αν δεν παρήγε μόνο πτυχιούχους γλωσσολόγους, αλλά πρόσφερε μαθήματα και σε φοιτητές π.χ. κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, ανθρωπολογίας, θεολογίας, φιλολογιών κ.λπ. Τέτοια «εξαγωγή» μαθημάτων γίνεται μέχρι κάποιον βαθμό, αλλά όχι αρκετά. 

Μια αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών για να ικανοποιούν τις ανάγκες ευρύτερων ομάδων φοιτητών, με ένα πνεύμα διεπιστημονικών συνεργειών, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί αναδόμηση των τμημάτων και του τρόπου λειτουργίας τους, σχεδιασμό μαθημάτων για μη ειδικευόμενους φοιτητές και ενίσχυση του διδακτικού προσωπικού είτε με προσλήψεις είτε με μετατάξεις. Ωστόσο, αν οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες δεν αντιμετωπίσουν έγκαιρα τις νέες τάσεις, θα βρεθούν σε δύσκολη θέση και αυτό θα είναι επιζήμιο όχι μόνο για τις ίδιες, αλλά για το σύνολο της επιστήμης και της κοινωνίας. Αν από μια εφημερίδα κόψουμε τα άρθρα που δεν θα μπορούσαν να είχαν γραφεί αν δεν υπήρχαν οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, λίγα πράγματα θα περίσσευαν: ο καιρός, οι αθλητικές ειδήσεις, το χρηματιστήριο και ίσως κάποιες ειδήσεις της επικαιρότητας. Η σημασία των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών είναι πολύ ευρύτερη από τις ανάγκες που καλύπτουν στην αγορά εργασίας. Αλλά για να διεκδικήσουν δυναμικά αυτήν τη θέση που δικαιούνται στον ακαδημαϊκό χάρτη, θα πρέπει να είναι ανοικτές σε καινοτομίες.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Οπτική Γωνία / Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Το κόστος ζωής, η ανισότητα, η διαφθορά, ο νεποτισμός, η βιαιότητα των δυνάμεων καταστολής: αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν τα κινήματα της Γενιάς Ζ και όχι τόσο τα memes ή τα καρτούν.
THE LIFO TEAM
Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Οπτική Γωνία / Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Δεν μιλάμε πια για ειδικούς αναλυτές θεμάτων ασφάλειας, αλλά για έναν νέο τύπο τηλεοπτικού ιεροκήρυκα: ο αστυνομικός που εξηγεί, καθοδηγεί και κρίνει τα πάντα «με τάξη και ασφάλεια».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει από πουθενά, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

Αθλητισμός / Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

H ανερχόμενη αθλήτρια του ελληνικού στίβου έχει μάθει να μην αφήνει το παρελθόν να την κρατά πίσω, τροφοδοτείται από το συναίσθημα, έχει στόχο τους Ολυμπιακούς και ζωγραφίζει παντού, ακόμα και στο δέρμα της.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Ρεπορτάζ / Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Δύο χρόνια μετά τον θάνατο της αγαπητής ηθοποιού, η υπόθεση βρίσκεται στο Τμήμα Ανθρωποκτονιών και ερευνάται εκ νέου. Κοντινοί της άνθρωποι ισχυρίζονται ότι «δεν ήταν ατύχημα, αλλά εγκληματική ενέργεια».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ