Ποιος χρειάζεται αρχαία ιστορία σήμερα;

ΚΥΡΙΑΚΗ Ποιος χρειάζεται αρχαία ιστορία σήμερα; Facebook Twitter
Μια αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών για να ικανοποιούν τις ανάγκες ευρύτερων ομάδων φοιτητών, με ένα πνεύμα διεπιστημονικών συνεργειών, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εικονογράφηση: LifO Studio
0



ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ συνάντησα σε μια εκδήλωση τον πρώην δήμαρχο της Νέας Υόρκης και πολυεκατομμυριούχο Μάικ Μπλούμπεργκ. Όταν του συστήθηκα, με ρώτησε με τι ασχολούμαι. Διαμείφθηκε περίπου ο εξής διάλογος: «Είμαι καθηγητής αρχαίας ιστορίας». «Και γιατί χρειαζόμαστε αρχαία ιστορία σήμερα;». «Σας αρέσει η μουσική του Μπαχ;». «Βέβαια». «Όπως ένα μουσικό κομμάτι δεν χάνει την αξία του λόγω της χρονικής απόστασης ανάμεσα στο σήμερα και την εποχή της σύνθεσής του, έτσι και η σημασία των ανθρώπινων εμπειριών στο παρελθόν δεν μειώνεται όσο μεγαλώνει η χρονική απόστασή τους από την εποχή μας». Ο συνομιλητής μου ήταν αρκετά ευγενικός να δεχθεί αυτή την εξήγηση, που για μένα δεν είναι δικαιολογία αλλά πεποίθηση. Και οι αρχαιογνωστικές επιστήμες που εκπροσωπώ αλλά και γενικότερα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες βρίσκονται σε διάλογο με τις αναζητήσεις και τις προκλήσεις της εποχής μας: πανδημίες, μεταναστευτικά κύματα, δημαγωγία, λαϊκισμό, κλιματική αλλαγή, δημιουργία ταυτοτήτων... Οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες δεν δίνουν πρότυπα για μίμηση – ή σπάνια το κάνουν· δίνουν κυρίως ερεθίσματα για προβληματισμό.

Τι σημασία έχει αυτό για τα πανεπιστήμια του μέλλοντος, αν θέλουν να μείνουν συνδεδεμένα με τις ανάγκες της κοινωνίας; Σε μελέτη για τα επαγγέλματα του μέλλοντος, το World Economic Forum διαπιστώνει ότι η επιτάχυνση της υιοθέτησης τεχνολογικών λύσεων σε διάφορους τομείς θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε θέσεις εργασίας και δεξιότητες. Το 2025 οι 15 κορυφαίες δεξιότητες θα είναι η αναλυτική σκέψη και η καινοτομία· η ηγεσία και η κοινωνική επιρροή· η συναισθηματική νοημοσύνη· ο σχεδιασμός στρατηγικών μάθησης· η χρήση της τεχνολογίας· η διάγνωση συμπτωμάτων ελαττωματικών προϊόντων· η επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων· ο σχεδιασμός και προγραμματισμός τεχνολογίας· ο προσανατολισμός στην εξυπηρέτηση· η κριτική σκέψη και ανάλυση· ανθεκτικότητα, ανοχή στο άγχος και ευελιξία· ανάλυση συστημάτων και αξιολόγηση· δημιουργικότητα, πρωτοτυπία και πρωτοβουλία· λογική, επίλυση προβλημάτων και ιδεασμός· πειθώς και τεχνική διαπραγματεύσεων. 

Ωστόσο, σημαντικές δεξιότητες με αυξημένο ρόλο στο μέλλον είναι ακριβώς οι δεξιότητες που καλλιεργούν άμεσα ή έμμεσα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αναφέρω ενδεικτικά την πειθώ και την τεχνική των διαπραγματεύσεων, την κοινωνική επιρροή, τον σχεδιασμό στρατηγικών μάθησης, την κριτική σκέψη και τη συναισθηματική νοημοσύνη.

Σε μια πρώτη ματιά αυτές οι τάσεις φαίνεται να υπονομεύουν τον ρόλο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Ωστόσο, σημαντικές δεξιότητες με αυξημένο ρόλο στο μέλλον είναι ακριβώς οι δεξιότητες που καλλιεργούν άμεσα ή έμμεσα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αναφέρω ενδεικτικά την πειθώ και την τεχνική των διαπραγματεύσεων, την κοινωνική επιρροή, τον σχεδιασμό στρατηγικών μάθησης, την κριτική σκέψη και τη συναισθηματική νοημοσύνη. Ιδίως η τελευταία –ακρογωνιαίος λίθος διαπροσωπικών σχέσεων, κοινωνικών δραστηριοτήτων και πολιτικής συμπεριφοράς– δεν είναι μόνον αντικείμενο της ψυχολογίας, της παιδαγωγικής και της φιλοσοφίας, αλλά σχετίζεται και με την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, την ιστορία και τη φιλολογία, την ιστορία της τέχνης και τη μουσικολογία, τη γλωσσολογία και την ιστορία της θρησκείας...

Οι νέες τάσεις δεν είναι επομένως εμπόδιο στη συνέχιση και ανάπτυξη των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών στην ανώτατη εκπαίδευση. Είναι όμως πρόκληση για αναθεώρηση της θέσης τους και του τρόπου με τον οποίο προσφέρουν και παράγουν γνώση. Στη σημερινή δομή των ΑΕΙ υπάρχει συνήθως μια μονοσήμαντη σχέση ανάμεσα σε «τμήματα» και «προπτυχιακά προγράμματα σπουδών». Π.χ. το Τμήμα Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης παρέχει προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών σε αυτό το αντικείμενο, το ίδιο και τα Τμήματα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξείνιων Χωρών, Γλωσσολογίας, Μεσογειακών Σπουδών, Θεολογίας κ.ο.κ. Βεβαίως, υπάρχει μερικές φορές κάποια διαφοροποίηση στην πορεία των σπουδών, με ιδιαίτερες κατευθύνσεις και μαθήματα επιλογής. 

Αυτή η μονοσήμαντη σχέση έχει αρνητικές συνέπειες, όχι μόνο επειδή πολλά προπτυχιακά προγράμματα σπουδών δεν λαμβάνουν υπόψη τις περιορισμένες προοπτικές επαγγελματικής απασχόλησης των πτυχιούχων τους, αλλά και –και αυτό είναι το σημαντικότερο– επειδή δεν καλύπτουν τις ανάγκες φοιτητών σε άλλα τμήματα του ίδιου ή γειτονικού ΑΕΙ για διδασκαλία στα αντίστοιχα γνωστικά αντικείμενα. Για να δώσω ένα παράδειγμα, αυτό που δικαιολογεί την ύπαρξη ενός Τμήματος Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης δεν είναι πρώτιστα το προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών που παρέχει σε 132 φοιτητές, αλλά η διδασκαλία που θα μπορούσε να παρέχει σε φοιτητές πολύ διαφορετικών επιστημών (μαθηματικών, φυσικών επιστημών, ιατρικής κ.λπ.). Ένα συγκροτημένο και πολύπλευρο Τμήμα Γλωσσολογίας θα επιτελούσε πολύ σημαντικότερη αποστολή αν δεν παρήγε μόνο πτυχιούχους γλωσσολόγους, αλλά πρόσφερε μαθήματα και σε φοιτητές π.χ. κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, ανθρωπολογίας, θεολογίας, φιλολογιών κ.λπ. Τέτοια «εξαγωγή» μαθημάτων γίνεται μέχρι κάποιον βαθμό, αλλά όχι αρκετά. 

Μια αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών για να ικανοποιούν τις ανάγκες ευρύτερων ομάδων φοιτητών, με ένα πνεύμα διεπιστημονικών συνεργειών, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί αναδόμηση των τμημάτων και του τρόπου λειτουργίας τους, σχεδιασμό μαθημάτων για μη ειδικευόμενους φοιτητές και ενίσχυση του διδακτικού προσωπικού είτε με προσλήψεις είτε με μετατάξεις. Ωστόσο, αν οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες δεν αντιμετωπίσουν έγκαιρα τις νέες τάσεις, θα βρεθούν σε δύσκολη θέση και αυτό θα είναι επιζήμιο όχι μόνο για τις ίδιες, αλλά για το σύνολο της επιστήμης και της κοινωνίας. Αν από μια εφημερίδα κόψουμε τα άρθρα που δεν θα μπορούσαν να είχαν γραφεί αν δεν υπήρχαν οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, λίγα πράγματα θα περίσσευαν: ο καιρός, οι αθλητικές ειδήσεις, το χρηματιστήριο και ίσως κάποιες ειδήσεις της επικαιρότητας. Η σημασία των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών είναι πολύ ευρύτερη από τις ανάγκες που καλύπτουν στην αγορά εργασίας. Αλλά για να διεκδικήσουν δυναμικά αυτήν τη θέση που δικαιούνται στον ακαδημαϊκό χάρτη, θα πρέπει να είναι ανοικτές σε καινοτομίες.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ