ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ ΣΤΗΝ «ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ» τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών, για τα οποία είχε ανασταλεί η κρατική χρηματοδότηση στα χρόνια της κρίσης, και πλέον μπορούν –από πέρσι– να χρηματοδοτούνται ξανά από τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα ιδρύματα αυτά σήμερα λειτουργούν είτε ως μηχανισμοί πολιτικών οικογενειών για τη διατήρηση πολιτικής ισχύος και επιρροής, είτε ως μέσα πολιτικής παρέμβασης στις πολιτικές εξελίξεις, με μοναδική εξαίρεση ίσως το ίδρυμα Σημίτη.
Στη χώρα μας έχουμε πέντε ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών και ένα ινστιτούτο, του Αλέξη Τσίπρα, που σχεδιάζει όμως να γίνει σύντομα ίδρυμα και αυτό. Το ίδρυμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που συστάθηκε το 1983, είναι το πιο παλιό και το πιο κραταιό από όλα, με ιδιόκτητα πολυτελή γραφεία στη Φιλοθέη. Τα υπόλοιπα ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών είναι του Ανδρέα Παπανδρέου (1996) που βρίσκεται στον Κεραμεικό, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1998) που βρίσκεται κι αυτό στον Κεραμεικό, του Κώστα Σημίτη (2007) στην οδό Βαλαωρίτου, στο Κολωνάκι, του Αντώνη Σαμαρά (2022) στην Πλάκα και το ινστιτούτο του Αλέξη Τσίπρα (2024) που βρίσκεται στη λεωφόρο Αμαλίας.
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει αρκετή αδιαφάνεια γύρω από τα οικονομικά των ιδρυμάτων και οι ιστοσελίδες τους δεν δίνουν πληροφορίες για το θέμα αυτό, ούτε δημοσιοποιούν τα έσοδα και τα έξοδά τους. Πλην του ιδρύματος Σημίτη, που πληρώνει ενοίκιο για ένα μικρό γραφείο στην οδό Βαλαωρίτου, τα υπόλοιπα ιδρύματα έχουν κάνει χρήση του προνομίου να τους διατεθεί δημόσιο κτίριο από το υπουργείο Πολιτισμού.
Τυπικά, όλα αυτά τα ιδρύματα έχουν συσταθεί για να διαφυλάξουν και να αξιοποιήσουν τα πολιτικά αρχεία των πρώην πρωθυπουργών και να αναδείξουν το όποιο έργο τους, προβάλλοντας –επιλεκτικά κάποιες φορές– όσα κρίνουν πως δικαιώνουν την πολιτική διαδρομή τους. Τα ιδρύματα αυτά, ωστόσο, λειτουργούν και ως think tank και πολιτικά εργαλεία.
Όλα τα ιδρύματα ελέγχονται από τις οικογένειες των πρώην πρωθυπουργών. Το ισχυρό και με σημαντικούς πόρους Ίδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή ελέγχεται από τον αδελφό του, Αχιλλέα, και τα παιδιά του. Το Ίδρυμα Κωνσταντίνου Μητσοτάκη από τις κόρες του, Κατερίνα και Αλεξάνδρα, ενώ πριν γίνει πρωθυπουργός ρόλο σε αυτό έπαιζε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Το Ίδρυμα Ανδρέα Παπανδρέου ελέγχεται από τα παιδιά του και κυρίως από τον Γιώργο Παπανδρέου, ενώ στο ίδρυμα του Αντώνη Σαμαρά πρόεδρος είναι η σύζυγός του, Γεωργία, όπως και στο ίδρυμα Κώστα Σημίτη, όπου πρόεδρος είναι η Δάφνη Σημίτη.
Το ινστιτούτο του Αλέξη Τσίπρα είναι το νεότερο από όλα και διοικείται από τον ίδιο και τον διευθυντή του, Μιχάλη Καλογήρου. Όπως ανέφερε στη LiFO ο κ. Καλογήρου, η διαδικασία για τη σύσταση ενός ιδρύματος με κοινωφελή χαρακτήρα, όπως θεωρούνται τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών, είναι αρκετά χρονοβόρα και γι' αυτό ίδρυσαν πρώτα το ινστιτούτο, ώστε να ξεκινήσουν άμεσα τις εκδηλώσεις και τη δραστηριότητα που προγραμμάτιζαν. Ωστόσο η διαδικασία για τη δημιουργία ιδρύματος και από την πλευρά του Αλέξη Τσίπρα έχει ξεκινήσει και αναμένεται να ολοκληρωθεί το επόμενο διάστημα.
Τα ιδρύματα ως μηχανισμοί ισχύος και δικτύωσης
Με εξαίρεση το ίδρυμα του Κώστα Σημίτη, όλα τα υπόλοιπα λειτουργούν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, και ως μηχανισμοί πολιτικής ισχύος, ή τουλάχιστον αυτή η πρόθεση υπήρχε όταν συστάθηκαν. Εκτός από μέσα διαχείρισης πολιτικής μνήμης, αποτελούν επίσης μέσα δικτύωσης και προβολής. Νομικά είναι αστικά μη κερδοσκοπικά σωματεία με κοινωφελή σκοπό και θεσμικά δεν ασκούν πολιτική εξουσία. Στην πράξη, ωστόσο, ειδικά τα ιδρύματα των πολιτικών τζακιών (Καραμανλή, Μητσοτάκη, Παπανδρέου) προσφέρουν στις οικογένειές τους μια υποδομή, ορατότητα και επιρροή μέσα από εκδηλώσεις, χορηγίες, συνέδρια, συνεργασίες με think tanks αλλά και ιδρύματα ξένων χωρών. Όλα αυτά εξαρτώνται βέβαια από το πόσο ενεργή είναι η κάθε οικογένεια, από τους πόρους που διαθέτει αλλά και από τη σύνδεσή της με τα κόμματα εξουσίας.
Το ίδρυμα Καραμανλή λειτούργησε σε έναν βαθμό ως δίκτυο επιρροής και ισχύος της «καραμανλικής τάσης» στη Νέα Δημοκρατία. Το ίδρυμα Παπανδρέου υπήρξε όχημα προβολής του Γιώργου Παπανδρέου μετά την αποχώρησή του από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, μέσα από το οποίο προώθησε διάφορες δραστηριότητές του και ακόμα και τώρα προσπαθεί να έχει πολιτικό ρόλο στις σύγχρονες εξελίξεις μέσα από παρεμβάσεις του, περιορισμένης ωστόσο επιρροής.
Στην περίπτωση του ιδρύματος Μητσοτάκη, είναι χαρακτηριστικό πως υπήρξε ιδιαίτερα ενεργό πριν από τις εκλογές του 2019, τις οποίες κέρδισε η ΝΔ και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ μετά την ανάληψη της εξουσίας δεν είναι εξίσου δραστήριο.
Το 2017 και το 2018 το Ίδρυμα «Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης» και η ομώνυμη Έδρα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Στάνφορντ διοργάνωνε μεγάλες εκδηλώσεις στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με καλεσμένους καθηγητές από το εξωτερικό τους οποίους προλόγιζε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Η χρηματοδότηση των ιδρυμάτων πριν και μετά την κρίση
Οι οικονομικοί πόροι των ιδρυμάτων πρώην πρωθυπουργών στην Ελλάδα πριν από την κρίση του 2010 προέρχονταν σε μεγάλο βαθμό από τον κρατικό προϋπολογισμό, ο οποίος τα χρηματοδοτούσε ετησίως με το ποσό των 225.000 ευρώ, ενώ τους παρέχονταν και ορισμένα προνόμια, όπως η διάθεση δημοσίων κτιρίων για την έδρα τους από το υπουργείο Πολιτισμού. Αυτό άλλαξε με απόφαση της Άννας Διαμαντοπούλου το 2010, σε μια περίοδο κατά την οποία λαμβάνονταν μέτρα ακραίας λιτότητας και η λαϊκή οργή κατά των πολιτικών ήταν έντονη, οπότε κρίθηκε ότι έστω και για λόγους συμβολικούς έπρεπε να περικοπούν και αυτά τα κονδύλια. Ορισμένοι το αποδέχθηκαν τότε ως δίκαιη απόφαση, ενώ άλλοι έγιναν έξαλλοι και διαμαρτύρονταν.
Με επιστολή της τότε υπουργού Παιδείας προς τα ιδρύματα Καραμανλή, Παπανδρέου, Μητσοτάκη και Σημίτη (αυτά που υπήρχαν τότε), ανακοινώθηκε η αναστολή της κρατικής χρηματοδότησης των ιδρυμάτων πρώην πρωθυπουργών στην Ελλάδα. Η επιστολή ανέφερε ότι ο ελληνικός λαός υποβάλλεται σε σκληρές οικονομικές θυσίες και η απόφαση αυτή πρέπει να γίνει αποδεκτή όχι μόνον ως αναγκαία αλλά και ως συμβατή προς τους σκοπούς των ιδρυμάτων ενέργεια.
Τα ιδρύματα ωστόσο στηρίζονταν πάντα και στις εισφορές από ιδιώτες και επιχειρήσεις ή άλλου είδους ιδρύματα, ενώ μπορούσαν και μπορούν να έχουν έσοδα από δραστηριότητες ή να αντλούν πόρους και από ευρωπαϊκά προγράμματα. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει αρκετή αδιαφάνεια γύρω από τα οικονομικά των ιδρυμάτων και οι ιστοσελίδες τους δεν δίνουν πληροφορίες για το θέμα αυτό, ούτε δημοσιοποιούν τα έσοδα και τα έξοδά τους. Πλην του ιδρύματος Σημίτη, που πληρώνει ενοίκιο για ένα μικρό γραφείο στην οδό Βαλαωρίτου, τα υπόλοιπα ιδρύματα έχουν κάνει χρήση του προνομίου να τους διατεθεί δημόσιο κτίριο από το υπουργείο Πολιτισμού.
Μετά από δέκα χρόνια αναστολής της κρατικής χρηματοδότησής τους, από πέρσι τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών, με άρθρο στον νόμο για την «Προστασία του εθελοντισμού, ενίσχυση της δράσης της Κοινωνίας των Πολιτών, φορολογικά κίνητρα για την ενίσχυση της κοινωφελούς δράσης των Ο.Κοι.Π και λοιπές διατάξεις», που έφερε η κυβέρνηση Μητσοτάκη το 2021, μπορούν να λαμβάνουν πλέον ξανά από τον κρατικό προϋπολογισμό 50.000 ευρώ ετησίως, αλλά και οποιοδήποτε άλλο ποσό, με την προϋπόθεση να είναι εγγεγραμμένα στο ειδικό μητρώο για τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών του υπουργείου Εσωτερικών, κάτι που έσπευσαν όλα να κάνουν.
Προϋπολογισμός του 2015 του Ιδρύματος Μητσοτάκη, όπως δημοσιεύτηκε στη Διαύγεια
Ο συγκεκριμένος νόμος, που συμπεριλαμβάνει και τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών ως κοινωφελή ιδρύματα, παρέχει επίσης σημαντικά φορολογικά κίνητρα σε όσα βρίσκονται στο ειδικό μητρώο του ΥΠΕΣ, όπως μείωση 40% στον φόρο δωρεών, απαλλαγή από το τεκμαρτό εισόδημα για δωρητές που παραχωρούν ακίνητα έως 300 τ.μ. σε κοινωφελείς φορείς και έκπτωση 75% στις δαπάνες που συνδέονται με ακίνητα σε δραστηριότητα των ιδρυμάτων, καθώς και απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ για ακίνητα που χρησιμοποιούνται για τους σκοπούς του ιδρύματος.
Ο ρόλος τους σήμερα και οι σκιές του παρελθόντος
Το Ίδρυμα «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής», που συστάθηκε το 1983, αποτελεί νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και διέπεται από τους νόμους για τα κοινωφελή ιδρύματα. Παρότι έχει λάβει κρατική χρηματοδότηση τα προηγούμενα χρόνια, στην ιστοσελίδα του αναφέρει ότι η σύσταση και η λειτουργία του βασίστηκε «αποκλειστικά στην οικονομική ενίσχυση ιδιωτών, στενών συγγενών και φίλων του Κ. Καραμανλή». Πρώτος πρόεδρος του ιδρύματος Καραμανλή, όταν ακόμα ζούσε, ήταν ο Κωνσταντίνος Τσάτσος. Σήμερα, πρόεδρος του Δ.Σ. είναι ο αδελφός του, Αχιλλέας Καραμανλής, η οικογένεια του οποίου το ελέγχει, μαζί με τα παιδιά του, Κώστα (τον πρώην υπουργό Μεταφορών που έχει παραπεμφθεί στη Δικαιοσύνη για τα Τέμπη) και Φωτεινή Καραμανλή.
Το κτίριο του Ιδρύματος Καραμανλή στη Φιλοθέη χτίστηκε σε ιδιόκτητο οικόπεδο που προσέφερε ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής και οι εργασίες ανέγερσης του κτιρίου ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του 1987, οπότε και κατέθεσε το αρχείο του (σύμφωνα με επιθυμία του, όταν πέθανε, 11 χρόνια μετά, ενταφιάστηκε στον περίβολο του ιδρύματος).
Το ίδρυμα οργανώνει δημόσιες εκδηλώσεις, εκδόσεις, σεμινάρια, συνεργασίες με άλλα ιδρύματα (π.χ. Έδρα Fletcher στο Tufts και Ίδρυμα Αντενάουερ). Συμμετείχε στο έργο ψηφιοποίησης του αρχειακού υλικού μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» στο πλαίσιο του Γ' ΚΠΣ. Το έργο είχε χρηματοδότηση 75% από ΕΤΠΑ (Ε.Ε.) και 25% από εθνικούς πόρους του υπουργείου Πολιτισμού. Όπως τονίζει στην ιστοσελίδα του, οι πόροι του προέρχονται κυρίως από ιδιωτικές συνεισφορές.
Το 2011 και το 2012, ωστόσο, υπήρχαν δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο (εφημερίδα «Πρώτο Θέμα») που αναφέρονταν σε «μυστηριώδη» δωρεά 2 εκατομμυρίων ευρώ που είχε δεχθεί τότε το Ίδρυμα Καραμανλή (στις 10 Μαρτίου του 2011) «από την εταιρεία Loucopoulos Trust μέσω της Nordea Trust Company Limited με έδρα το Isle of Man της Μεγάλης Βρετανίας». Η δωρεά είχε καταχωρηθεί κανονικά στα βιβλία του ιδρύματος για τις δωρεές, όμως το θέμα είχε λάβει δημοσιότητα λόγω της απουσίας κάποιων δικαιολογητικών για τον δωρητή που ζητήθηκαν από διεύθυνση του υπουργείου Οικονομικών και το Ίδρυμα Καραμανλή είχε αντιδράσει κατηγορώντας το ότι επιχειρεί να τιμωρήσει τον δωρητή, ενώ είχε διαμαρτυρηθεί και για τα δημοσιεύματα της εφημερίδας. Οι άνθρωποι του Ιδρύματος Καραμανλή είχαν αναφέρει τότε ότι επρόκειτο για κάποιον ηλικιωμένο μετανάστη που είχε δημιουργήσει περιουσία στο εξωτερικό και είχε ως επιθυμία να δωρίσει το ποσό αυτό στο Ίδρυμα Καραμανλή. Καμία δικαστική ή άλλου είδους εμπλοκή πάντως δεν υπήρξε για την υπόθεση αυτή.
Τις ιδιωτικές δωρεές αναφέρει ως βασική πηγή χρηματοδότησης και το Ίδρυμα Μητσοτάκη, υπάρχουν ωστόσο αναφορές και σε περιπτώσεις χρηματοδότησης έργων του ιδρύματος από δήμους, όπως, π.χ., για την ψηφιοποίηση του αρχείου του με το ποσό των 400 χιλιάδων ευρώ από τον δήμο Παλαιού Φαλήρου το 2014. Η βουλευτής των ΑΝΕΛ Ραχήλ Μακρή τότε είχε καταγγείλει την περίπτωση αυτή, υποστηρίζοντας ότι η χρηματοδότηση δεν σχετιζόταν με τη γεωγραφική έδρα του ιδρύματος, που βρίσκεται στον Κεραμεικό. Κριτική για τον ρόλο του στο ίδρυμα είχε δεχθεί και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, κυρίως ότι το χρησιμοποιούσε ως μέσο προβολής του προεκλογικά, σε αντίθεση με την κοινωφελή λειτουργία που πρέπει να έχει σύμφωνα με τον νόμο.
Το Ίδρυμα Παπανδρέου, που στεγάζεται σε νεοκλασικό κτίριο στην οδό Πειραιώς στην Αθήνα, όπου έχει συγκεντρώσει αρχεία, προσωπικά αντικείμενα, φωτογραφίες, επιστολές και ιστορικό υλικό από τη ζωή του Ανδρέα Παπανδρέου, διοικείται και αυτό από τον γιο του, Γιώργο Παπανδρέου, που είναι πρόεδρος του ιδρύματος, και τα αδέλφια του, Νίκο, Αντρίκο και Σοφία, στις θέσεις του αντιπροέδρου, της γραμματέως και της ταμία.
Το 2013, η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες (με επικεφαλής τον Παναγιώτη Νικολούδη) είχε δώσει εντολές στο ΣΔΟΕ για να ελεγχθούν κάποιες πιθανές τραπεζικές συναλλαγές του Ιδρύματος Παπανδρέου, γεγονός που είχε προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση τότε. Ωστόσο, μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου, τον Νοέμβριο του 2013, δεν διαπιστώθηκε κάποιο αδίκημα, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις.
Σε ερώτηση που είχε απευθύνει τότε ένας βουλευτής της ΝΔ προς το υπουργείο Οικονομικών, επικαλούμενος δημοσίευμα που ανέφερε ότι το ΣΔΟΕ έλεγχε το ίδρυμα μετά από εντολή της Αρχής για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, ο Γιάννης Στουρνάρας είχε απαντήσει ότι ο έλεγχος «περαιώθηκε χωρίς να διακριβωθεί τέλεση οποιουδήποτε αδικήματος».
Σήμερα η ιστοσελίδα του ιδρύματος μοιάζει υπό κατάρρευση, ενώ ελάχιστες πληροφορίες παρέχονται σε αυτή, και ειδικά για τα οικονομικά του ιδρύματος καμία. Η προβολή των εκδηλώσεων γίνεται μέσω Facebook και η δραστηριότητα του ιδρύματος αφορά κυρίως την προβολή των δύο παιδιών του Ανδρέα Παπανδρέου που συνεχίζουν την πολιτική τους καριέρα, του πρώην πρωθυπουργού και νυν βουλευτή Γιώργου Παπανδρέου και του ευρωβουλευτή Νίκου Παπανδρέου.
Μέσα από το Ίδρυμα Παπανδρέου προωθούνται επίσης εμμέσως και τα σχέδια και οι πολιτικές συμμαχίες των υιών Παπανδρέου, όπως αυτή με τον δήμαρχο Χάρη Δούκα, καθώς και οι τρεις βρίσκονται απέναντι στη σημερινή ηγεσία του ΠΑΣΟΚ.
Το ίδρυμα του Κώστα Σημίτη ιδρύθηκε το 2008 και, όπως λέει στη LiFO η διευθύντριά του, Χριστίνα Πουλίδου, δεν έχει πάρει ποτέ χρήματα από το Δημόσιο και δεν έχει κάνει χρήση των προνομίων για δημόσιο κτίριο. «Τότε ξεκινούσε η κρίση, η οικονομική κατάσταση ήταν δύσκολη και ο Σημίτης δεν ήθελε να πάρουμε χρηματοδότηση από το Δημόσιο» αναφέρει. «Είναι ένα μικρό ίδρυμα, με μικρό προϋπολογισμό, περίπου 60.000 ευρώ τον χρόνο, τα οποία πηγαίνουν σε δύο μισθούς και στο ενοίκιο του γραφείου και προέρχονται από μικρές χορηγίες κάποιων ελληνικών ιδρυμάτων, ένα ποσό περίπου 2.000 ευρώ από τράπεζες και κάποιους ιδιώτες». Πρόεδρος του ιδρύματος είναι η Δάφνη Σημίτη και αντιπρόεδρος η κόρη του, Μαριλένα, ενώ η άλλη κόρη του, Φιόνα, είναι στο Δ.Σ., στο οποίο συμμετέχουν και κάποιοι καθηγητές, φίλοι του Κώστα Σημίτη. Βασική ασχολία του ιδρύματος ως τώρα ήταν η ψηφιοποίηση του προσωπικού αρχείου του Κώστα Σημίτη και όσο τους επιτρέπουν τα περιορισμένα οικονομικά του ιδρύματος, κάνουν μία εκδήλωση κάθε χρόνο ή κάθε δύο χρόνια. Επίσης, «όποτε μας επιτρέπουν τα οικονομικά μας, δίνουμε και δύο υποτροφίες των δέκα χιλιάδων ευρώ στη μνήμη του Νίκου Θέμελη σε νέους που θέλουν να κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές στην Ευρώπη». Οι αποφάσεις αυτές είχαν ληφθεί όσο ζούσε ο Κώστας Σημίτης και σήμερα όλοι στο ίδρυμα επιθυμούν να κινηθούν στο ίδιο πνεύμα.
Το Ίδρυμα Αντώνη Κ. Σαμαρά συστάθηκε στην Αθήνα το 2021 ως κοινωφελές νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, και αυτό με σκοπό «τη μελέτη, προβολή και ψηφιοποίηση του έργου του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά». Ο πρώην πρωθυπουργός, ωστόσο, είχε τη φιλοδοξία να λειτουργεί και ως think tank για την εξωτερική πολιτική και να πραγματοποιεί σημαντικές πολιτικές παρεμβάσεις, η οποία όμως δεν ευοδώθηκε.
Η πρώτη εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2022, στο θέατρο Παλλάς (Βουκουρεστίου 5) με κεντρικό ομιλητή τον Αντώνη Σαμαρά και με παρόντες στην κατάμεστη αίθουσα τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή. Από τότε άλλαξαν πάρα πολλά. Ο Αντώνης Σαμαράς άσκησε σκληρή κριτική στον Κυριάκο Μητσοτάκη, με αποτέλεσμα ο νυν πρόεδρος της ΝΔ να τον διαγράψει και να βρεθεί εκτός κόμματος. Κι εκεί που τα σχέδια περιλάμβαναν ενίσχυση της πολιτικής παρουσίας του ιδρύματος (στο οποίο έχουν διατεθεί γραφεία στην Πλάκα), συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Το Ίδρυμα Σαμαρά δεν έχει πραγματοποιήσει καμία άλλη εκδήλωση μετά από εκείνη του 2022 και δεν αναπτύσσει καμία πολιτική δραστηριότητα.
Ίδρυμα Αντώνης Σαμαράς - Εκδήλωση για την έναρξη λειτουργίας του
Ακόμα και η σελίδα του Ιδρύματος Σαμαρά στο Facebook μοιάζει παρατημένη, αφού έχει να ενημερωθεί από το 2023. Πρόεδρος του Ιδρύματος Σαμαρά είναι η σύζυγός του, Γεωργία Κρητικού, ενώ ισόβια μέλη του Δ.Σ. είναι τα δύο τους παιδιά. Τα υπόλοιπα μέλη του Δ.Σ. είναι οι στενοί του συνεργάτες. Δεν αποκλείεται πάντως το επόμενο διάστημα, εάν ο Αντώνης Σαμαράς λάβει κάποιες αποφάσεις, όπως τον πιέζουν μερικοί, να ενεργοποιηθεί περισσότερο και το ίδρυμα, του οποίου τα γραφεία στην Πλάκα ανακαινίζονται.
Το Ινστιτούτο Αλέξη Τσίπρα για την Ειρήνη, τη Δικαιοσύνη και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, όπως είναι ο πλήρης τίτλος του, ξεκίνησε επισήμως τη λειτουργία του τον Ιούνιο του 2024 με μια εκδήλωση στο Ωδείο Αθηνών και η έδρα του είναι το πολιτικό γραφείο του Αλέξη Τσίπρα στη λεωφόρο Αμαλίας.
Το Ινστιτούτο Αλέξη Τσίπρα, που είναι στον δρόμο για να γίνει και αυτό ίδρυμα, σύμφωνα με τις σκέψεις που υπάρχουν, είναι ίσως το πιο πολιτικά φιλόδοξο από όλα, αφού δημιουργήθηκε με σκοπό να αποτελέσει το πολιτικό όχημα του Τσίπρα μετά την αποχώρησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Συγκεκριμένη κατεύθυνση για την ώρα δεν υπάρχει, αλλά η κινητικότητα είναι έντονη και τα γραφεία στην Αμαλίας δέχονται αρκετό κόσμο, αν και τα σημαντικά ραντεβού ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ τα κάνει στο σπίτι του, στο Σούνιο.
Είναι γνωστό ότι ο Αλέξης Τσίπρας εδώ και καιρό δεν ασχολείται με τον ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίο θεωρεί περίπου τελειωμένο ως πολιτικό πρωταγωνιστή, αλλά με την «επιδιόρθωση» του τραυματισμένου πολιτικού προφίλ του και το ινστιτούτο αποτελεί ένα εργαλείο αποκατάστασης ώστε, αν του δοθεί η ευκαιρία, να επιστρέψει με επουλωμένα τα τραύματα. Ένα από τα πρώτα πράγματα που τον απασχολούν είναι να δικαιωθεί για τη Συμφωνία των Πρεσπών, με την οποία ήταν αντίθετη η πλειοψηφία της κοινής γνώμης, γι' αυτό και το ινστιτούτο του δίνει ιδιαίτερο βάρος σε αυτό. Το άλλο που τον απασχολεί είναι η δημιουργία ενός πιο ευρωπαϊκού και συστημικού προφίλ, με σκοπό να αποκτήσει απήχηση σε ένα πιο κεντρώο κοινό.
Ωστόσο και αυτό, όπως και άλλα ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών που δεν αγαπούν τη διαφάνεια, δεν δημοσιοποιεί τα οικονομικά του στοιχεία και η ιστοσελίδα του ινστιτούτου δεν παρέχει καθόλου πληροφορίες για τη χρηματοδότησή του.
Η πρώτη δημοσκόπηση που είχε παραγγείλει ο Αλέξης Τσίπρας, την οποία είχε παρουσιάσει σε εκδήλωση του ινστιτούτου του, πληρώθηκε από μεγάλη διαφημιστική εταιρεία και όχι από το ινστιτούτο. Όταν είχε προσκαλέσει τον Μάθιου Νίμιτς, στον οποίο κάλυψε τα τα αεροπορικά εισιτήρια πρώτης θέσης και τη διαμονή σε πολυτελές ξενοδοχείο, λέγεται ότι ο Αμερικανός πρώην διαμεσολαβητής για το μακεδονικό ζήτημα τον ρώτησε ποιος πληρώνει και εκείνος του απάντησε ότι αυτά τα καλύπτει το ινστιτούτο. Δημόσια χρηματοδότηση πάντως το ινστιτούτο, που είναι καινούργιο, δεν έχει πάρει ακόμα, και οπωσδήποτε η βουλευτική αποζημίωση δεν αρκεί για την κάλυψη των εξόδων του.
Σε ερώτηση για την προέλευση των οικονομικών πόρων για την πραγματοποίηση των εκδηλώσεων, ο διευθυντής του ινστιτούτου, Μιχάλης Καλογήρου, αναφέρει ότι έβαλαν ένα πρώτο κεφάλαιο οι άνθρωποι που έφτιαξαν το ινστιτούτο και ότι δέχονται χορηγίες από ιδιώτες.
Το Ινστιτούτο «Αλέξης Τσίπρας» διοικείται από τον ίδιο, από τον Μιχάλη Καλογήρου που είναι ο διευθυντής του γραφείου του και ενεργεί και ως νόμιμος διαχειριστής του ινστιτούτου, τη Γιάννα Πεππέ, πρώην γενική γραμματέα του Μεγάρου Μαξίμου επί πρωθυπουργίας Τσίπρα, και τον Ανδρέα Μπούσιο, που είναι ο διευθυντής γραφείου Τύπου του ινστιτούτου και επίσης υπεύθυνος Τύπου του Αλ. Τσίπρα.
Ορισμένα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών λειτουργούν ως πολιτικό εργαλείο των οικογενειών για τη διατήρηση της πολιτικής επιρροής τους (Καραμανλή, Μητσοτάκη, Παπανδρέου), κάποια άλλα ως άτυπη βάση πιθανής επανόδου (Σαμαρά, Τσίπρα) και είναι και εκείνα που περιορίζονται σε αυτό που περιγράφει το καταστατικό τους (Σημίτη), χωρίς άλλες φιλοδοξίες. Δεν πρόκειται για θεσμικά πολιτικά μέσα, αλλά τα περισσότερα λειτουργούν ή προσπαθούν να λειτουργήσουν ως πολιτικά κέντρα ισχύος και επιρροής, και μάλιστα με αρκετή αδιαφάνεια.
