Η συνεχής και μη εποχική −εδώ και καιρό− τουριστική κίνηση της Αθήνας προκαλεί σημαντικές πιέσεις στις αστικές της υποδομές. Ο βασικός κορμός του δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης της πόλης σχεδιάστηκε πριν από δεκαετίες, με άλλα πληθυσμιακά δεδομένα και διαφορετικές καταναλώσεις.
Κτίρια που κάποτε στέγαζαν γραφεία τα οποία είχαν μία κοινόχρηστη τουαλέτα ανά όροφο σήμερα λειτουργούν υπό το καθεστώς της βραχυχρόνιας μίσθωσης, ή έχουν μετατραπεί σε ξενοδοχεία, εκτινάσσοντας την κατανάλωση και τις ανάγκες σε νερό και ενέργεια, και βεβαίως την παραγωγή σκουπιδιών. Ας δούμε, λοιπόν, αν ο προβληματισμός που θέλει την Αθήνα να μετατρέπεται σε έναν επενδυτικό τουριστικό παράδεισο με σαθρό υπόβαθρο υποδομών έχει βάση ή όχι.
Βουνά από σκουπίδια, βουνό και το πρόβλημα της διαχείρισης
Η διαχείριση των απορριμμάτων παραμένει ένα από τα πιο επίμονα και ορατά προβλήματα στην καθημερινότητα της Αθήνας. Η εικόνα με τα βουνά σκουπιδιών και τους ξέχειλους κάδους σε κεντρικά σημεία της πόλης είναι γνωστή, και η αναγκαιότητα για συστηματικότερο και καλύτερο σχεδιασμό είναι προφανής.
Κτίρια που κάποτε στέγαζαν γραφεία τα οποία είχαν μία κοινόχρηστη τουαλέτα ανά όροφο σήμερα λειτουργούν υπό το καθεστώς της βραχυχρόνιας μίσθωσης, ή έχουν μετατραπεί σε ξενοδοχεία, εκτινάσσοντας την κατανάλωση και τις ανάγκες σε νερό και ενέργεια, και βεβαίως την παραγωγή σκουπιδιών.
Το ερώτημα είναι βέβαια τι κάνει ο δήμος. Ρωτήσαμε τη Ρωξάνη Μπέη, αντιδήμαρχο Καθαριότητας και Ανακύκλωσης, εάν έχουν ενισχυθεί οι υποδομές και οι υπηρεσίες καθαριότητας σε περιοχές υψηλής επισκεψιμότητας αλλά και ποια είναι πραγματικά η επιβάρυνση όσον αφορά την παραγωγή απορριμμάτων από την υπερσυγκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας στο ιστορικό και εμπορικό κέντρο της πόλης, όπου τα νέα μπαρ, τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία αυξάνονται με απίστευτους ρυθμούς: «Ενδεικτικά, στην περιοχή του εμπορικού τριγώνου, μεταξύ Συντάγματος και Αθηνάς, παράγονται 62 με 65 τόνοι αποβλήτων ημερησίως, μεγαλύτερη ποσότητα από αυτή που παράγουν ημερησίως μικρότεροι δήμοι της Αττικής στο σύνολό τους», λέει στη LiFO.
Η ίδια υποστηρίζει ότι για την αντιμετώπιση αυτής της αυξημένης επιβάρυνσης, η Διεύθυνση Καθαριότητας «έχει επαναπροσαρμόσει προγράμματα και στρατηγική». Μας λέει ότι η υπηρεσία καθαριότητας ενισχύθηκε με την πρόσληψη 380 ατόμων, ενώ σε σημεία με μεγάλη συγκέντρωση μπαρ, καφέ, εστιατορίων και ξενοδοχείων, όπως στο εμπορικό τρίγωνο, στου Ψυρρή και στο Θησείο, αφαιρέθηκε η πλειονότητα των συμβατικών κάδων.
Η αντιδήμαρχος υποστηρίζει ότι «προστέθηκαν στα ήδη υπάρχοντα αρκετά συστήματα βυθιζόμενων κάδων με συμπίεση, μεγάλης χωρητικότητας, τρέχοντας το συγκεκριμένο πρόγραμμα σε υψηλή προτεραιότητα». Και προσθέτει ότι «σήμερα έχουμε πετύχει την τοποθέτηση επιπλέον 60 υπογειοποιημένων σημείων συλλογής αποβλήτων, τα οποία περιλαμβάνουν 58 συστήματα για σύμμεικτα, 54 για ανακύκλωση και 8 για βιοαπόβλητα». Μέσα σε ενάμιση χρόνο αναφέρει ότι αντικαταστάθηκαν σε όλη την Αθήνα «περίπου 480 συμβατικοί κάδοι, με άξονα την επίλυση σημείων υπερχείλισης αλλά και τη διαμόρφωση κεντρικών σημείων απόρριψης με σύγχρονο αστικό εξοπλισμό, που μπορούν να εξελιχθούν περαιτέρω σε γωνιές ορθής απόρριψης περισσότερων ρευμάτων αποβλήτων, όπως βλέπουμε σε πόλεις του εξωτερικού».
Πού έχει χαθεί η μάχη με την καθαριότητα;
Οι όποιες παρεμβάσεις στην πόλη σε σχέση με τη διαχείριση των απορριμμάτων είναι πάντα σημαντικές, αλλά η αλήθεια είναι ότι η μάχη με την καθαριότητα στον δήμο της Αθήνας προς το παρόν δεν έχει κερδηθεί. Οι υπόγειοι κάδοι απορριμμάτων πράγματι συμβάλλουν στη βελτίωση της αισθητικής του δημόσιου χώρου, περιορίζουν τις οσμές, τα φαινόμενα υπερχείλισης και βελτιώνουν την ανακύκλωση. Προς το παρόν, όμως, η παρουσία ξεχειλισμένων κάδων αποτελεί την κυρίαρχη εικόνα στον δημόσιο χώρο της Αθήνας, υπερσκελίζοντας τις επιμέρους παρεμβάσεις λειτουργικής και αισθητικής αναβάθμισης.
Θα μπορούσε η Αθήνα να αποφορτιστεί από τον τεράστιο όγκο των σκουπιδιών με βιώσιμο τρόπο; Ο Γιώργος Ηλιόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), λέει στη LiFO ότι υπάρχει λύση και βρίσκεται στον καφέ κάδο, δηλαδή εκεί που πρέπει να συγκεντρώνονται τα βιοαπόβλητα: «Το σημαντικότερο ρεύμα αποβλήτου που παράγουν τα νοικοκυριά, τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια είναι τα βιοαπόβλητα κουζίνας. Αντιπροσωπεύουν το 40% περίπου του συνόλου των αστικών απορριμμάτων», αναφέρει.
Υποστηρίζει ότι «δοκιμασμένη σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέθοδο διαχείρισης αποτελεί η χωριστή συλλογή σε καφέ κάδους και η κομποστοποίηση σε εργοστάσιο, π.χ. στην Αττική στη Φυλή». Το παράδειγμα, όπως λέει ο Γ. Ηλιόπουλος, «πρέπει να δοθεί από τον μεγαλύτερο δήμο της χώρας, την Αθήνα, που ενώ ξεκίνησε πρώτος το 2011 το πιλοτικό πρόγραμμα “Life” με επιτυχία στο Γκάζι, σήμερα, 14 χρόνια μετά, οι επιδόσεις του, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανακύκλωσης Αττικής (https://recycleattica.gr), είναι της τάξης του 1-2% το 2023 και 2-3% το 2024, όταν ο στόχος της Ε.Ε. και της Ελλάδας για το 2025 είναι της τάξης του 50%. Με 8-9.000 νέους διαθέσιμους κάδους και πολλά νέα απορριμματοφόρα βιοαποβλήτων που διαθέτει ο κεντρικός δήμος από το 2022, υπάρχει επάρκεια επέκτασης του καφέ κάδου στο 10% του δήμου εντός του 2025, ούτως ώστε στη συνέχεια, το 2026-2027, να επεκταθεί στο σύνολο του δήμου».
Όσο όμως ο προαναφερθείς στόχος του 10% παραμένει ανέφικτος, ο Γ. Ηλιόπουλος υποστηρίζει ότι «το επιπλέον κόστος διαχείρισης μέσω πράσινου κάδου ως σύμμεικτο, δηλαδή η επεξεργασία, η ταφή και το τέλος ταφής, ανέρχεται στις 300.000 ευρώ/έτος και βαρύνει τα ανταποδοτικά τέλη δημοτών».
Η αντιδήμαρχος Καθαριότητας γνωρίζει ότι η μάχη θα κριθεί στην επιτυχημένη ανακύκλωση του καφέ κάδου. Ισχυρίζεται ότι η ανάπτυξη του δικτύου ξεχωριστής συλλογής οργανικών απορριμμάτων σε οργανικούς κάδους αρχίζει να αποδίδει: «Βρισκόμαστε σε σταθερή επικοινωνία και συνεργασία με φορείς της πόλης και επιχειρήσεις εστίασης και ξενοδοχεία, για την ένταξή τους, ως μεγάλων παραγωγών, στο πρόγραμμα του καφέ κάδου, ενώ επιστρέψαμε τον καφέ κάδο στις 13 από τις 33 λαϊκές αγορές της Αθήνας», λέει. Υποστηρίζει ακόμη ότι ξεκίνησε το πρόγραμμα οικιακής συλλογής βιοαποβλήτων σε 3 δημοτικές κοινότητες (3η, 5η, 7η) το οποίο σύντομα, όπως αναφέρει, θα προχωρήσει και στη 2η δημοτική κοινότητα, ενώ το επόμενο βήμα είναι «η επέκταση του δικτύου των καφέ κάδων και στις υπόλοιπες τέσσερις δημοτικές κοινότητες».
Οι πιέσεις των δικτύων στις γειτονιές της Αθήνας
Τον περασμένο Δεκέμβριο ο δήμος Αθηναίων ολοκλήρωσε μια μελέτη φέρουσας τουριστικής ικανότητας της Αθήνας. Η μελέτη εκπονήθηκε μέσω της Αναπτυξιακής Αθήνας, της ανώνυμης εταιρείας του δήμου, σε συνεργασία με το Τμήμα Τουριστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά και το τεχνικό γραφείο «Γκοιμίσης και Συνεργάτες». Στόχος ήταν να αναδειχθεί η πίεση που δέχονται οι υποδομές της πόλης από την αύξηση του τουρισμού. Ο Βασίλης Γκοιμίσης, αρχιτέκτονας/πολεοδόμος και επικεφαλής του ομώνυμου γραφείου, λέει στη LiFO ότι «οι παράμετροι που εξετάστηκαν σε πρώτη φάση για να προσδιοριστεί η φέρουσα ικανότητα της Αθήνας είναι οι τουριστικοί φόρτοι (ξενοδοχεία, βραχυχρόνια μίσθωση) και οι πιέσεις που δέχονται οι γειτονιές της, που περιλαμβάνουν τις επιβαρύνσεις στα βασικά δίκτυα, ύδρευσης, ενέργειας και απορριμμάτων, όπως επίσης και η εντύπωση κατοίκων και επισκεπτών ως προς την ποιότητα ζωής και τις παρεχόμενες υπηρεσίες στην πόλη». Μας εξηγεί πως από τη μελέτη προκύπτει ότι «η πίεση στην πόλη από τις αυξημένες τουριστικές ροές δεν κατανέμεται ισόρροπα: 14 γειτονιές (9,7%) στην 1η και τη 2η δημοτική κοινότητα εμφανίζουν υψηλό κορεσμό, ενώ άλλες 17 περιοχές (11,8%) σε έξι κοινότητες χαρακτηρίζονται ως γειτονιές μέτριας επιβάρυνσης», αναφέρει.
Σε επίπεδο δήμου, η μελέτη έδειξε ότι «η Αθήνα δεν παρουσιάζει φαινόμενα γενικευμένου κορεσμού, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως για παράδειγμα η Βαρκελώνη ή το Άμστερνταμ. Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στις 14 γειτονιές του κέντρου, π.χ. Κουμουνδούρου, Ψυρρή, Μοναστηράκι, Πλάκα κ.λπ., οι οποίες εμφανίζουν σημαντικές αιχμές τουριστικής πίεσης και μάλιστα σε μη τουριστικές περιόδους, π.χ. φθινόπωρο, οπότε η πόλη λειτουργεί σε εντατικούς ρυθμούς».
Μας εξηγεί ότι «σύμφωνα με τη μεθοδολογία που ακολουθείται σε διεθνείς μελέτες, ο προσδιορισμός του κορεσμού καταγράφεται σε επίπεδο δήμου συνολικά. Στη μελέτη του δήμου Αθηναίων, ωστόσο, έγινε ανάλυση σε επίπεδο γειτονιάς, αναδεικνύοντας τις διαφοροποιήσεις εντός του αστικού ιστού. Ωστόσο, με βάση τη συνολική εικόνα, η Αθήνα βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα πίεσης σε σχέση με πόλεις όπου το πρόβλημα έχει ήδη αναγνωριστεί ως κρίσιμο».
Ωστόσο, ο Β. Γκοιμίσης παραδέχεται ότι η εικόνα της πόλης αλλάζει σταδιακά και η πίεση στα δίκτυα υποδομής εντείνεται: «Οι αλλαγές χρήσης κτιρίων, όπως η μετατροπή παλαιών κτιρίων γραφείων συχνά συνολικά σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης με πολύ υψηλότερες καταναλώσεις, ενισχύουν την πίεση στα δίκτυα ύδρευσης, ενέργειας και απορριμμάτων. Παράλληλα, η Αθήνα καλείται να λειτουργήσει ως μητροπολιτικός δήμος, με όλες τις απαιτήσεις που αυτό συνεπάγεται σε μετακινήσεις, διοικητικές υπηρεσίες και δημόσιες υποδομές. Την ίδια στιγμή, παραδοσιακές εμπορικές συνοικίες επηρεάζονται σημαντικά, καθώς τα εμπορικά καταστήματα δίνουν τη θέση τους σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, που εξυπηρετούν τις ανάγκες της τουριστικής κατανάλωσης, δημιουργώντας επιπλέον πίεση στον αστικό ιστό και τα δίκτυα», λέει.
Τα δίκτυο ύδρευσης/αποχέτευσης, οι επιβαρύνσεις και τα έργα
To μεγαλύτερο πρόβλημα που δημιουργείται στην Αθήνα λόγω του πεπαλαιωμένου δικτύου, σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ, «είναι η συχνότητα των διαρροών. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η ΕΥΔΑΠ έχει προγραμματίσει στο δεκαετές επενδυτικό της πλάνο, συνολικού ύψους 2,5 δισ. ευρώ, έργα ύψους 300 εκατ. ευρώ που αφορούν στην αναβάθμιση του δικτύου ύδρευσης», ανέφεραν στη LiFO από την εταιρεία, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα.
Ρωτήσαμε επίσης την ΕΥΔΑΠ αν οι αλλαγές χρήσης διαφόρων κτιρίων από χώρους γραφείων, για παράδειγμα, σε ξενοδοχεία ή σε κτίρια βραχυχρόνιας μίσθωσης, αυξάνοντας τις καταναλώσεις δραματικά, δημιουργούν κάποια πίεση στα δίκτυα, τα οποία έχουν διαστασιολογηθεί αρκετές δεκαετίες πριν, όταν οι απαιτήσεις και οι ανάγκες ήταν διαφορετικές. Από την ΕΥΔΑΠ μας απάντησαν ότι «ο δήμος της Αθήνας δεν λαμβάνει μονοδιάστατα νερό ώστε να εγείρονται ερωτήματα μόνο γι’ αυτό, λόγω της αλλαγής της χρήσης των κτιρίων. Η κατανομή και κατανάλωση του νερού γίνεται σε όλη την Αθήνα, μέσω ενός εκτεταμένου και εξαιρετικά σύνθετου δικτύου τροφοδοτικών αγωγών που τροφοδοτούνται με πόσιμο νερό από τις Μονάδες Επεξεργασίας Νερού της ΕΥΔΑΠ και το διανέμουν μέσω ενός επίσης πολύπλοκου και εκτεταμένου δικτύου αγωγών διανομής σε όλους τους καταναλωτές».
Στην Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης θέσαμε τον προβληματισμό τον οποίο μας εξέθεσαν μηχανικοί, το γεγονός δηλαδή ότι τα δίκτυα ύδρευσης της ΕΥΔΑΠ στην Αθήνα των 4,5 εκατ. χρηστών δεν επαρκούν για να καλύψουν πλήρως τις ανάγκες τους. Η παλαιότητά τους, τόσο των αγωγών όσο και των υδρομετρητών, σε συνδυασμό με την αύξηση της κατανάλωσης, έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της πίεσης του δικτύου και τη μη σωστή εξυπηρέτηση των διαμερισμάτων σε υψηλούς ορόφους. Μας απάντησαν ότι «η ΕΥΔΑΠ δεν έχει κανένα πρόβλημα στην εξυπηρέτηση των αναγκών της πόλης, όπως και αν αυτές διαμορφώνονται σε όλη τη διάρκεια του έτους. Η ΕΥΔΑΠ υποχρεούται από τον Κανονισμό Λειτουργίας Δικτύου Ύδρευσης να εξασφαλίζει πίεση λειτουργίας τουλάχιστον 2 ατμόσφαιρες στη θέση των υδρομετρητών. Η δέσμευση αυτή τηρείται σε απόλυτο βαθμό και στη συντριπτική πλειοψηφία της υδροδοτικής λειτουργίας του δικτύου παρέχεται αρκετά μεγαλύτερη πίεση στη θέση των υδρομετρητών».
Για το αποχετευτικό δίκτυο της Αθήνας, ο Ανδρέας Γραμματικογιάννης, αντιδήμαρχος Υποδομών, ο οποίος, ως μηχανικός, έχει ειδίκευση στην υδραυλική μηχανική, μας εξηγεί ότι «ειδικά στο κέντρο της Αθήνας, υπάρχουν πάρα πολλά δίκτυα τα οποία είναι παντορροϊκά. Σ’ αυτά καταλήγουν και όμβρια αλλά και ακάθαρτα νερά, τα οποία έχουν μια υγειονομική επικινδυνότητα και τα οποία θα έπρεπε να καταγραφούν και να γίνει η διαδικασία του διαχωρισμού τους». Πράγματι, το αποχετευτικό δίκτυο ακαθάρτων του Λεκανοπεδίου είναι χωριστικό, εκτός από το κέντρο της Αθήνας, από το Γαλάτσι έως την Πλάκα, όπου το δίκτυο είναι παντορροϊκό (μήκος 88 χλμ.) σε ορισμένα σημεία του.
Πόσο όμως και τι μπορεί να αντέξει το πεπαλαιωμένο αποχετευτικό δίκτυο, για το οποίο κατά καιρούς έχουν αναφερθεί η έλλειψη συντήρησης και η ανεπάρκεια διατομών ως αιτίες που το καθιστούν προβληματικό; Από την ΕΥΔΑΠ μας απάντησαν ότι «δεν έχει διαπιστωθεί μέχρι στιγμής ανεπάρκεια στο δίκτυο αποχέτευσης από πλευράς αναγκαιότητας μεγαλύτερων διατομών αγωγών, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τους πρωτεύοντες συλλεκτήρες του δικτύου». Όσον αφορά τον προγραμματισμό νέων έργων που θα αντικαταστήσουν τους αγωγούς του παλιού αποχετευτικού δικτύου, η ΕΥΔΑΠ εδώ και δύο χρόνια υλοποιεί μια εργολαβία νέων συνδέσεων και αντικατάστασης αγωγών στον δήμο Αθηναίων. «Η εργολαβία έχει μεγάλο ρυθμό απορρόφησης στο τμήμα της κατασκευής των νέων συνδέσεων αλλά αργό ρυθμό στο τμήμα της αντικατάστασης αγωγών, εξαιτίας της αργοπορίας έκδοσης αδειών εκσκαφής από τις αρμόδιες αρχές και την αρχαιολογία αλλά και της δυσκολίας αδειοδοτήσεων εκτάκτων εκτροπών της κυκλοφορίας», ανέφεραν. Από την ΕΥΔΑΠ αναφέρουν ακόμη ότι η εταιρεία «έχει επίσης προγραμματίσει και αναμένεται να ξεκινήσει εντός του επόμενου χρόνου νέα εργολαβία για την κατασκευή νέων συνδέσεων και για αντικαταστάσεις παλαιών αγωγών σε σημεία που υπάρχουν τρέχουσες καθημερινές ανάγκες».
Πέραν των παραπάνω εργολαβιών και προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες και την όχληση που προκύπτει από τις εργασίες εκσκαφών, η ΕΥΔΑΠ «έχει ήδη σχεδόν ολοκληρώσει εργολαβία επισκευής εκ των έσω (χωρίς δηλαδή εκσκαφή) παλαιών παντορροϊκών αγωγών μεγάλων διαστάσεων εντός του δήμου Αθηναίων. Προς την κατεύθυνση αυτή, δηλαδή τη χωρίς εκσκαφή επισκευή των αγωγών αποχέτευσης, εξετάζονται πιλοτικά και άλλες μεθοδολογίες», λένε. Σε ό,τι, δε, αφορά στην πρόληψη και την προστασία του δικτύου αποχέτευσης από εμφράξεις, αναφέρει ότι «υλοποιεί εδώ και 2 χρόνια πιλοτικό πρόγραμμα προστασίας του δικτύου αποχέτευσης από λιπαρές ουσίες με καταγραφή και έλεγχο επάρκειας και καταλληλότητας των υφιστάμενων εξοπλισμών λιποσυλλεκτών που διαθέτουν τα καταστήματα εστίασης του κέντρου της Αθήνας».
Για το ζήτημα της αντοχής των δικτύων λόγω της τουριστικής υπερσυγκέντρωσης ζητήσαμε και τη γνώμη πανεπιστημιακών. Η αυξημένη τουριστική κίνηση στην Αθήνα δεν φαίνεται να απειλεί τη σταθερότητα των υδρευτικών υποδομών της, σύμφωνα με τους καθηγητές με τους οποίους μιλήσαμε. Ο Νίκος Μαμάσης, καθηγητής στον Τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ, εξηγεί γιατί η πόλη διατηρεί την αντοχή της, σε αντίθεση με τα υπερφορτωμένα νησιωτικά δίκτυα. Υποστηρίζει ότι τα δίκτυα των Αθηνών δεν πιέζονται από την αυξημένη τουριστική κίνηση, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει σε κάποια νησιά, όπως η Μύκονος για παράδειγμα, ή η Σίφνος, στα οποία λόγω τουριστικής υπερσυγκέντρωσης μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα στην υδροδότηση λόγω χαμηλής πίεσης: «Η Αττική υδροδοτείται από τον Εύηνο, τον Μόρνο και την Υλίκη. Η ετήσια επάρκεια αυτών των πηγών δεν επηρεάζεται ουσιαστικά από την αύξηση της τουριστικής κίνησης. Γιατί οι εισροές σ’ αυτούς τους τρεις μεγάλους ταμιευτήρες αναμένεται να είναι της τάξης των 800 με 900 εκατ. κυβικών τον χρόνο και εμείς χρειαζόμαστε 400 εκατ. Άρα, σε επίπεδο έτους, οι τουρίστες δεν επηρεάζουν, είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι». Και προσθέτει: «Σε αντίθεση μ’ αυτό που βλέπουμε σε τουριστικά νησιά, που είναι η πίεση σε μία μέρα. Εάν δηλαδή στη Μύκονο μέσα σε μία ημέρα εμφανιστούν, για παράδειγμα, 100 χιλιάδες τουρίστες και ο πληθυσμός πολλαπλασιαστεί επί δέκα, τότε πέφτει η πίεση. Υπάρχει νερό δηλαδή, αλλά δεν έχουμε πίεση στο δίκτυο. Έχω την αίσθηση ότι αυτό στην Αθήνα δεν μπορεί να γίνει. Στην Αθήνα ο πληθυσμός λόγω τουριστικών ροών δεν πολλαπλασιάζεται επί δέκα, όπως μπορεί να συμβεί στη Μύκονο. Ακόμη και αν έλθουν κρουαζιερόπλοια ή έχουμε μεγάλη συγκέντρωση τουριστών, και πάλι οι τουρίστες πιστεύω ότι θα είναι το 1/8 αυτών που μένουν μόνιμα στην Αθήνα. Σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να συμβεί σε ένα νησί, στο οποίο ο πληθυσμός λόγω των τουριστικών αφίξεων θα δεκαπλασιαστεί σε σχέση με τους μόνιμους κατοίκους».
Παρά τις ανησυχίες για αυξημένες πιέσεις στις αστικές υποδομές, η εικόνα για την Αθήνα φαίνεται πιο ισορροπημένη απ’ όσο συχνά παρουσιάζεται. Ο Ανδρέας Ευστρατιάδης, αν. καθηγητής στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, αναλύει τη δυναμική της ζήτησης και επισημαίνει την ανάγκη διαρκούς παρακολούθησης και προσαρμογής των υποδομών, ενώ ισχυρίζεται ότι, παρά την αυξημένη τουριστική κίνηση, η κατανάλωση νερού στην Αθήνα παραμένει κάτω από τα ιστορικά υψηλά του παρελθόντος. Μας εξηγεί ότι «η ζήτηση στην Αθήνα από το 2008, που έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ, έπεφτε συνεχώς μέχρι πρότινος. Αυξήθηκε πέρσι, αλλά δεν έχει φτάσει στα τότε επίπεδα. Το γεγονός αυτό εγείρει πια περισσότερο ζητήματα επάρκειας πόρων για τα δίκτυα», λέει. Στις νησιωτικές περιοχές αναφέρει ότι «υπάρχει τεράστιο θέμα. Στην Αθήνα ενδεχομένως τοπικά να υπάρχουν κάποια προβλήματα, αλλά δεν έχω υπ’ όψιν μου να υπάρχει κάποιο μείζον ζήτημα. Η Αθήνα θωρακίστηκε πάρα πολύ επί Ολυμπιακών Αγώνων. Τότε είχαν γίνει έργα υποδομής, γιατί περιμέναμε πάρα πολύ μεγάλες καταναλώσεις. Ούτε τότε όμως τελικά έγιναν αυτές οι πολύ μεγάλες καταναλώσεις. Άρα ποτέ δεν φτάσαμε στα επίπεδα σχεδιασμού των τότε έργων. Οπότε με τις τρέχουσες συνθήκες δεν είμαστε ακόμη σε μια κατάσταση όπου να δημιουργούνται προβλήματα». Ο αν. καθηγητής του ΕΜΠ υποστηρίζει ακόμη ότι «παρά τη μεγάλη εισροή τουριστών στην Αθήνα, υπάρχει ταυτόχρονα και μια εξισορρόπηση. Για παράδειγμα, την καλοκαιρινή περίοδο, υπάρχει και εκροή μόνιμων κατοίκων που απασχολούνται σε δουλειές εποχιακές, εκτός Αττικής. Κάπως ισορροπεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει εφησυχασμός. Ένα δίκτυο είναι κάτι ζωντανό, εξελίσσεται».
Η τουριστική ανάπτυξη στην Αθήνα φέρνει εύλογες ανησυχίες για την πίεση στις υποδομές της πόλης, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες. Ο Δημήτρης Κουτσογιάννης, ομ. Καθηγητής Υδρολογίας και Ανάλυσης Συστημάτων Υδραυλικών Έργων στο ΕΜΠ, εξηγεί γιατί το βασικό ζήτημα δεν είναι τόσο η αυξημένη κατανάλωση αλλά η επάρκεια και η ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Ταυτόχρονα, όμως, αναφέρει ότι η παλαιότητα του δικτύου είναι ένα ζήτημα που δεν έχει αντιμετωπιστεί, ειδικά όσον αφορά το δίκτυο των ομβρίων. Αναφέρει ότι «είναι γνωστό από πολύ παλιά ότι η κατανάλωση εξελίσσεται. Και συνήθως όταν οι μηχανικοί εκπονούμε τις μελέτες μας, κάνουμε κάποιες προβολές για το μέλλον». Για το αν η υπερβάλλουσα τουριστική κίνηση δημιουργεί πιέσεις στο δίκτυο της Αθήνας αναφέρει ότι «είναι ένα θέμα το οποίο θα έλεγα ότι δεν με ανησυχεί ιδιαίτερα. Γιατί έχουμε κάνει κάποια σενάρια της αυξητικής εξέλιξης της κατανάλωσης. Επομένως, δεν είναι κάτι που μας εκπλήσσει ή κάτι που δεν περιμέναμε. Η τουριστική ανάπτυξη είναι κάτι το οποίο έχει ληφθεί υπ’ όψιν», λέει. Αυτό που είναι ανησυχητικό, όπως ισχυρίζεται, «είναι η επάρκεια και η διαχείριση των πόρων. Αν θα έχουμε νερό δηλαδή και αν γίνεται σωστή διαχείριση του υπάρχοντος νερού».
Για το θέμα της παλαιότητας των δικτύων αναφέρει ότι «είναι ένα ξεχωριστό ζήτημα. Κατασκευάζονται με έναν χρονικό ορίζοντα. Νομίζω ότι γενικώς έχουν υπερβεί τη διάρκεια ωφέλιμης χρήσης και επομένως θα πρέπει να αντικαθίστανται οι αγωγοί με καινούργιους. Βέβαια, η συνήθης τακτική είναι να επιδιορθώνονται οι βλάβες. Θα έπρεπε όμως να αντικαθίστανται αγωγοί, ενδεχομένως με καινούργιες μελέτες, και εκεί που έχει αυξηθεί τοπικά η κατανάλωση να γίνει μια μεγαλύτερη διατομή κ.λπ. Θεωρώ ότι η ΕΥΔΑΠ στην αποκατάσταση βλαβών είναι καλή. Ωστόσο, στο να κάνει κάποιον πιο ευρύ σχεδιασμό για αντικατάσταση μερών του δικτύου πιστεύω ότι υπάρχει μια καθυστέρηση». Υποστηρίζει, επίσης, ότι εκεί που υπάρχει θέμα είναι στο δίκτυο των ομβρίων. «Είναι πολύ πιο ακριβό και δεν υπήρχαν ποτέ τα χρήματα για να γίνει ένα αξιόπιστο δίκτυο. Το αποτέλεσμα είναι να πλημμυρίζουμε συχνά».
Τα δίκτυα ενέργειας
Καθώς η Ευρώπη επιταχύνει τη μετάβασή της προς την πράσινη ενέργεια, νέα και σοβαρά προβλήματα αναδύονται στις ενεργειακές υποδομές των μεγάλων πόλεων. Ο Βαγγέλης Ματράγκος, πολιτικός μηχανικός και μέλος της Κεντρικής Αντιπροσωπείας Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), αναλύει τις επιπτώσεις αυτών των μεταβολών, με αφορμή το πρόσφατο ενεργειακό blackout στην Ισπανία: «Το πρόσφατο blackout στην Ισπανία κατέδειξε αυτό που πολλές φορές έχουμε τονίσει για τα δίκτυα της ενέργειας. Δόθηκε υπερβολικό βάρος στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, χωρίς τις αντίστοιχες υποδομές στα δίκτυα, με αποτέλεσμα, όταν ξαφνικά μειώθηκε η κατανάλωση ενέργειας, η οποία σε μεγάλο ποσοστό προέρχονταν από ΑΠΕ, το σύστημα δεν είχε αφενός τις κατάλληλες διασυνδέσεις για να μεταφέρει την περίσσεια της παραγόμενης ενέργειας σε άλλες χώρες, οι οποίες θα είχαν τη δυνατότητα να την καταναλώσουν, ούτε την απαραίτητη αδράνεια ώστε να προλάβει να επαναφέρει τη συχνότητα στα επιτρεπτά όρια, όπως έχουν οι θερμικές μονάδες.
Όσο προχωράμε στην απολιγνιτοποίηση τόσο θα μεγαλώνει η επιβάρυνση των ηλεκτρικών δικτύων και αυτά τα blackout θα είναι συχνότερα, μιας και πλέον αποκλείονται από όλες τις επιδοτήσεις οι μονάδες φυσικού αερίου για θέρμανση και προκρίνονται οι αντλίες θερμότητας. Η αύξηση των επιδοτήσεων για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και η εγκατάσταση των φορτιστών τους θα δημιουργήσει πρόσθετες ανάγκες, οι οποίες θα οδηγήσουν σε γεωμετρική αύξηση των φορτίων τα οποία δεν θα μπορούν να μεταφέρουν τα δίκτυα». Ξεκαθαρίζει, ωστόσο, ότι το πρόβλημα των δικτύων δεν είναι ελληνικό. «Ολόκληρη η Ευρώπη το αντιμετωπίζει, κυρίως στην ηλεκτρική ενέργεια, μιας και οι απατήσεις αυξήθηκαν λόγω της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, ενώ τα δίκτυα του φυσικού αερίου κυρίως στην κεντρική Ευρώπη είναι πολύ πυκνά. Αν και παλαιά, εξυπηρετούν άριστα τις ανάγκες».
Τι μέλλει γενέσθαι από εδώ και στο εξής; Ο Β. Ματράγκος δίνει μια μάλλον όχι και τόσο αισιόδοξη προοπτική: «Η έκρηξη στην αύξηση των κατοίκων στην Αθήνα κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά και η δημιουργία μια νέας πόλης μέσα στην πόλη στην περιοχή του Ελληνικού προκαλεί δυσοίωνες προβλέψεις για την υδροδότηση, αποχέτευση και ηλεκτροδότηση της πόλης των Αθηνών. Σε συνδυασμό με τη μείωση των αποθεμάτων στους ταμιευτήρες αλλά και τη μεγάλη εξάρτηση στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ χωρίς την ύπαρξη θερμικών μονάδων λιγνίτη για την ασφάλεια εφοδιασμού, φαίνεται πως προχωράμε πλήρως ακάλυπτοι και απροστάτευτοι στην εποχή του ΑΙ».
