Γιατί το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι (πλέον) μια επαναστατική πράξη

Γιατί το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι (πλέον) μια επαναστατική πράξη Facebook Twitter
Στην περίπτωση της Όστεν πάντα μου κάνει εντύπωση πόσο παρεξηγημένη είναι. Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0


«ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΣ ΑΠΟΔΕΚΤΗ
 είναι πως ένας ανύπαντρος άντρας με μεγάλη περιουσία πρέπει να ψάχνει για σύζυγο». Η πρώτη πρόταση από το βιβλίο Υπερηφάνεια και Προκατάληψη της Τζέιν Όστεν θεωρείται μία από τις καλύτερες που έχουν γραφτεί ποτέ. Ψάχνοντας λίγο το γιατί, βρήκα ότι οι «New York Times» την αποκαλούν «μπανάλ» και αισθάνθηκα προσωπικά θιγμένη, περίπου σαν να με είχαν αποκαλέσει «βλάχα» ή, όπως λέγεται τώρα πια, «βασικιά». Πέρα από τη λεπτή ειρωνεία της πρότασης (ποιος ανύπαντρος άντρας με καλή περιουσία θα έψαχνε ενεργά για μια σύζυγο, ειδικά την εποχή της Όστεν;), κατέληξα πως αυτή η πρόταση είναι μια τρομερά επιτυχημένη παγίδα: υπόσχεται πολλά, θέλεις να διαβάσεις και να μάθεις κι άλλα.

Ξεκίνησα να (ξανα) ψάχνω την Όστεν όταν αποφάσισα να διαβάσω –πάλι– την Έμμα». Το αντίτυπο που έχω είναι μια παλιά έκδοση του Καστανιώτη από το 1989 με καταπληκτικό εξώφυλλο που θυμίζει κομμένο πίνακα του Μοντιλιάνι. Το βιβλίο το διάβασα έφηβη σε κάποιο τριήμερο με τους γονείς μου στο Πήλιο και σίγουρα το ξαναδιάβασα ως φοιτήτρια. Δεν θυμάμαι αν το έχω πιάσει στα χέρια μου από τότε. 

O κόσμος μοιάζει τρομακτικός, σαν μια καρφίτσα που αιωρείται στο σύμπαν. Όλα απαιτούν την προσοχή μας τώρα, τώρα, τώρα, το απόλυτο ζητούμενο είναι να καταναλώνουμε ταξίδια, σερβιέτες, πεπόνι, απορρυπαντικά και μετά να παράγουμε περιεχόμενο που υμνεί την κατανάλωσή μας.

Καμιά φορά, όταν ξαναδιαβάζεις ένα κλασικό βιβλίο μετά από χρόνια, αναρωτιέσαι για ποιον λόγο είχες ενθουσιαστεί τόσο (συγγνώμη, Μίλαν Κούντερα, σε σένα αναφέρομαι). Συνήθως όμως θυμάσαι τι ήταν αυτό που σε είχε συνεπάρει ή ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο. Στην περίπτωση της Όστεν πάντα μου κάνει εντύπωση πόσο παρεξηγημένη είναι. Πολύς κόσμος (κυρίως όσοι τη γνωρίζουν από τις άπειρες τηλεοπτικές και κινηματογραφικές μεταφορές των έργων της) την αντιλαμβάνεται ως τη μητέρα του ρομαντικού μυθιστορήματος, ενώ στην πραγματικότητα υπονομεύει με μοναδική λεπτότητα το τελετουργικό του ρομάντσου και του γάμου, ενώ σε όλα της τα μυθιστορήματα υπάρχει έντονο το ταξικό στοιχείο. Η γραφή της έχει μια υπέροχη, ανεπαίσθητη ειρωνεία, οι χαρακτήρες της είναι αριστοτεχνικά χτισμένοι. Τα βιβλία της είναι σχεδόν αστεία – δε γελάς δυνατά, αλλά χαμογελάς. 

Το 2025 γιορτάζουμε 250 χρόνια από τη γέννησή της. Διάβασα λίγο για τις εκδηλώσεις που ετοιμάζουν οι Άγγλοι για την επέτειο: εκθέσεις, θέατρο του δρόμου, διαδρομές σε αξιοθέατα που είχε επισκεφτεί στη ζωή της, πικνίκ, χοροί με ρούχα εποχής. 

Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές οι ειδήσεις από τη Βόρειο Αμερική θυμίζουν δυστοπικό κόμικ: ο κακός δισεκατομμυριούχος που αποκτά εξουσία χωρίς να τον έχει ψηφίσει κανείς, ένας ημιπαράφρων ηλικιωμένος Προέδρος με κόκκινο καπελάκι που κάθε μέρα παίρνει όλο και πιο απίστευτες αποφάσεις και ένα οργισμένο πλήθος έτοιμο για αίμα. Δεν θα μιλήσω καν για την ορκωμοσία, της οποίας η σημειολογία έμοιαζε με μοχθηρό κουκλοθέατρο. O ναζιστικός χαιρετισμός του Έλον Μασκ, η σειρά των παραταγμένων δισεκατομμυριούχων στην πρώτη γραμμή, τα λόγια του Τραμπ.

Σε αυτό το κλίμα το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι σχεδόν επαναστατική πράξη. O κόσμος μοιάζει τρομακτικός, σαν μια καρφίτσα που αιωρείται στο σύμπαν. Όλα απαιτούν την προσοχή μας τώρα, τώρα, τώρα, το απόλυτο ζητούμενο είναι να καταναλώνουμε ταξίδια, σερβιέτες, πεπόνι, απορρυπαντικά και μετά να παράγουμε περιεχόμενο που υμνεί την κατανάλωσή μας. To να διαβάζει κανείς λογοτεχνία του 19ου αιώνα, σελίδες ολόκληρες με περιγραφές θάμνων και δέντρων που περιέχουν λέξεις όπως «πρασιά» και «θύσανος», και κυρίως με υπαινικτική γραφή, χωρίς τα πάντα να αφορούν μια αγωνιώδη κυριολεξία, είναι μια επανάσταση.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Persuasion: Η Τζέιν Όστεν είναι διαχρονική και δεν μαγαρίζεται εύκολα

Daily / «Persuasion»: Η Τζέιν Όστεν είναι διαχρονική και δεν μαγαρίζεται εύκολα

Είναι στιγμές που η αυτή η «σύγχρονη» προσαρμογή του μυθιστορήματος της Τζέιν Όστεν αγγίζει τα όρια μιας αβάσταχτης και ανάρμοστης ελαφρότητας, συνολικά όμως βλέπεται μια χαρά χωρίς να διεκδικεί θέση στις κορυφαίες κινηματογραφικές προσαρμογές των βιβλίων της.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Λ. Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη»

Βιβλίο / Υποψιαζόταν άραγε ο Λέων Τολστόι πόσες γενιές έμελλε να τραφούν με το «Πόλεμος και Ειρήνη»;

Έργο προοδευτικό και πρωτοποριακό που άνοιξε νέους ορίζοντες στη λογοτεχνία, το μυθιστόρημα-ποταμός του Τολστόι εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία, καταρρίπτοντας την αυταπάτη ότι τα άτομα μπορούν να κατανοήσουν και να ελέγξουν την πορεία των γεγονότων από μόνα τους.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δυο καράβια των παιδικών χρόνων

Οπτική Γωνία / Η αριστοκρατική Μαριλένα και η τραχιά Μυρτιδιώτισσα όργωσαν τις ελληνικές θάλασσες, αφήνοντας το στίγμα τους

Βίος και πολιτεία δυο καραβιών που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στα όχι άγνωστα αλλά και όχι πάντοτε ήρεμα νερά της Ελλάδας.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
«Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ρεπορτάζ / «Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, που ζει στη Χίο και καλλιεργεί εκεί ο ίδιος τη δική του γη, περιγράφει στη LiFo την καθημερινότητα, που έχει αλλάξει ριζικά μετά τις φωτιές, και την προσπάθεια των κατοίκων να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Βασιλική Σιούτη / Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και πόσο κοντά βρισκόμαστε σε αυτό το τέλος; Τραμπ και Πούτιν μοιάζουν αποφασισμένοι, αλλά ο Ζελένσκι και οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν βιάζονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Οπτική Γωνία / Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Αν έβγαζε κάποιος ένα συμπέρασμα από τον χειρισμό της υπόθεσης αυτής, θα έλεγε πως «όλα ήταν ένα λάθος». Ένα λάθος το οποίο πολλοί δεν το βλέπουν ως τέτοιο, καθώς θεωρούν αυτονόητο να μαθαίνουν πληροφορίες για τις ζωές των άλλων, ακόμα και αν αυτές έχουν δυσκολίες και απαιτούν σεβασμό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Οπτική Γωνία / Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Από που προκύπτει το αναρχικό, πόσο μάλλον κάποιο «κομμουνιστικό» προφίλ των «εμπρηστών»; Από ένα σκουλαρίκι, την είδηση για το χασίς και τα τσίπουρα, τα ρούχα που είναι αυτά που συναντάς σε πλήθος εικοσάρηδων σε πλατείες και δρόμους της χώρας;
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Υπάρχει όντως λόγος να επιστρέψει ο Τσίπρας;

Οπτική Γωνία / Υπάρχει όντως λόγος να επιστρέψει ο Τσίπρας;

Υπάρχει ανάγκη στην πολιτική ζωή για ένα νέο κόμμα; Υπάρχει κρίσιμος ζωτικός χώρος που δεν έχει εκπροσώπηση; Μπορεί να ξεπεραστούν ή, έστω, να αμβλυνθούν οι έντονα αρνητικές μνήμες από τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ; Είναι ο Αλέξης Τσίπρας το ιδανικό πρόσωπο;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Σουδάν: Ο ξεχασμένος πόλεμος και τα «παιδιά-πρόσφυγες» που κατηγορούνται ως διακινητές

Οπτική Γωνία / Σουδάν: Η μεγαλύτερη τραγωδία του αιώνα δεν γίνεται ποτέ πρωτοσέλιδο

Οι νεκροί από τις συγκρούσεις, την πείνα και τις επιδημίες υπολογίζεται συνολικά περί το 1 εκατ., και περισσότεροι από τους μισούς εξ αυτών είναι παιδιά. Μια εφιαλτική κατάσταση, που έχει όμως την «ατυχία» να περνά σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα, καθώς ούτε τα ΜΜΕ και τους διεθνείς οργανισμούς φαίνεται να συγκινεί ιδιαίτερα ούτε εντάσσεται εύκολα σε κάποιο πολιτικό αφήγημα ώστε να εμπνεύσει μαζικά κινήματα αλληλεγγύης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Οπτική Γωνία / Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Σκέψεις πάνω στην απόφαση του Oposito, ενός μικρού εκδοτικού οίκου που έχει δώσει ενδιαφέροντα δείγματα ανήσυχης κοινωνικής και πολιτισμικής σκέψης, για την «αποδέσμευσή» του σε σχέση με το βιβλίο της κοινωνιολόγου Eύα Ιλούζ «Ψυχρή τρυφερότητα. Η άνοδος του συναισθηματικού καπιταλισμού».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ακροβατώντας / Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι διατεθειμένο να δώσει «συγχωροχάρτι» για ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, αρκεί οι εμπλεκόμενοι να τηρήσουν ακροδεξιά και ρατσιστική στάση στο μεταναστευτικό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ