Γιατί το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι (πλέον) μια επαναστατική πράξη

Γιατί το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι (πλέον) μια επαναστατική πράξη Facebook Twitter
Στην περίπτωση της Όστεν πάντα μου κάνει εντύπωση πόσο παρεξηγημένη είναι. Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0


«ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΣ ΑΠΟΔΕΚΤΗ
 είναι πως ένας ανύπαντρος άντρας με μεγάλη περιουσία πρέπει να ψάχνει για σύζυγο». Η πρώτη πρόταση από το βιβλίο Υπερηφάνεια και Προκατάληψη της Τζέιν Όστεν θεωρείται μία από τις καλύτερες που έχουν γραφτεί ποτέ. Ψάχνοντας λίγο το γιατί, βρήκα ότι οι «New York Times» την αποκαλούν «μπανάλ» και αισθάνθηκα προσωπικά θιγμένη, περίπου σαν να με είχαν αποκαλέσει «βλάχα» ή, όπως λέγεται τώρα πια, «βασικιά». Πέρα από τη λεπτή ειρωνεία της πρότασης (ποιος ανύπαντρος άντρας με καλή περιουσία θα έψαχνε ενεργά για μια σύζυγο, ειδικά την εποχή της Όστεν;), κατέληξα πως αυτή η πρόταση είναι μια τρομερά επιτυχημένη παγίδα: υπόσχεται πολλά, θέλεις να διαβάσεις και να μάθεις κι άλλα.

Ξεκίνησα να (ξανα) ψάχνω την Όστεν όταν αποφάσισα να διαβάσω –πάλι– την Έμμα». Το αντίτυπο που έχω είναι μια παλιά έκδοση του Καστανιώτη από το 1989 με καταπληκτικό εξώφυλλο που θυμίζει κομμένο πίνακα του Μοντιλιάνι. Το βιβλίο το διάβασα έφηβη σε κάποιο τριήμερο με τους γονείς μου στο Πήλιο και σίγουρα το ξαναδιάβασα ως φοιτήτρια. Δεν θυμάμαι αν το έχω πιάσει στα χέρια μου από τότε. 

O κόσμος μοιάζει τρομακτικός, σαν μια καρφίτσα που αιωρείται στο σύμπαν. Όλα απαιτούν την προσοχή μας τώρα, τώρα, τώρα, το απόλυτο ζητούμενο είναι να καταναλώνουμε ταξίδια, σερβιέτες, πεπόνι, απορρυπαντικά και μετά να παράγουμε περιεχόμενο που υμνεί την κατανάλωσή μας.

Καμιά φορά, όταν ξαναδιαβάζεις ένα κλασικό βιβλίο μετά από χρόνια, αναρωτιέσαι για ποιον λόγο είχες ενθουσιαστεί τόσο (συγγνώμη, Μίλαν Κούντερα, σε σένα αναφέρομαι). Συνήθως όμως θυμάσαι τι ήταν αυτό που σε είχε συνεπάρει ή ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο. Στην περίπτωση της Όστεν πάντα μου κάνει εντύπωση πόσο παρεξηγημένη είναι. Πολύς κόσμος (κυρίως όσοι τη γνωρίζουν από τις άπειρες τηλεοπτικές και κινηματογραφικές μεταφορές των έργων της) την αντιλαμβάνεται ως τη μητέρα του ρομαντικού μυθιστορήματος, ενώ στην πραγματικότητα υπονομεύει με μοναδική λεπτότητα το τελετουργικό του ρομάντσου και του γάμου, ενώ σε όλα της τα μυθιστορήματα υπάρχει έντονο το ταξικό στοιχείο. Η γραφή της έχει μια υπέροχη, ανεπαίσθητη ειρωνεία, οι χαρακτήρες της είναι αριστοτεχνικά χτισμένοι. Τα βιβλία της είναι σχεδόν αστεία – δε γελάς δυνατά, αλλά χαμογελάς. 

Το 2025 γιορτάζουμε 250 χρόνια από τη γέννησή της. Διάβασα λίγο για τις εκδηλώσεις που ετοιμάζουν οι Άγγλοι για την επέτειο: εκθέσεις, θέατρο του δρόμου, διαδρομές σε αξιοθέατα που είχε επισκεφτεί στη ζωή της, πικνίκ, χοροί με ρούχα εποχής. 

Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές οι ειδήσεις από τη Βόρειο Αμερική θυμίζουν δυστοπικό κόμικ: ο κακός δισεκατομμυριούχος που αποκτά εξουσία χωρίς να τον έχει ψηφίσει κανείς, ένας ημιπαράφρων ηλικιωμένος Προέδρος με κόκκινο καπελάκι που κάθε μέρα παίρνει όλο και πιο απίστευτες αποφάσεις και ένα οργισμένο πλήθος έτοιμο για αίμα. Δεν θα μιλήσω καν για την ορκωμοσία, της οποίας η σημειολογία έμοιαζε με μοχθηρό κουκλοθέατρο. O ναζιστικός χαιρετισμός του Έλον Μασκ, η σειρά των παραταγμένων δισεκατομμυριούχων στην πρώτη γραμμή, τα λόγια του Τραμπ.

Σε αυτό το κλίμα το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι σχεδόν επαναστατική πράξη. O κόσμος μοιάζει τρομακτικός, σαν μια καρφίτσα που αιωρείται στο σύμπαν. Όλα απαιτούν την προσοχή μας τώρα, τώρα, τώρα, το απόλυτο ζητούμενο είναι να καταναλώνουμε ταξίδια, σερβιέτες, πεπόνι, απορρυπαντικά και μετά να παράγουμε περιεχόμενο που υμνεί την κατανάλωσή μας. To να διαβάζει κανείς λογοτεχνία του 19ου αιώνα, σελίδες ολόκληρες με περιγραφές θάμνων και δέντρων που περιέχουν λέξεις όπως «πρασιά» και «θύσανος», και κυρίως με υπαινικτική γραφή, χωρίς τα πάντα να αφορούν μια αγωνιώδη κυριολεξία, είναι μια επανάσταση.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Persuasion: Η Τζέιν Όστεν είναι διαχρονική και δεν μαγαρίζεται εύκολα

Daily / «Persuasion»: Η Τζέιν Όστεν είναι διαχρονική και δεν μαγαρίζεται εύκολα

Είναι στιγμές που η αυτή η «σύγχρονη» προσαρμογή του μυθιστορήματος της Τζέιν Όστεν αγγίζει τα όρια μιας αβάσταχτης και ανάρμοστης ελαφρότητας, συνολικά όμως βλέπεται μια χαρά χωρίς να διεκδικεί θέση στις κορυφαίες κινηματογραφικές προσαρμογές των βιβλίων της.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Λ. Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη»

Βιβλίο / Υποψιαζόταν άραγε ο Λέων Τολστόι πόσες γενιές έμελλε να τραφούν με το «Πόλεμος και Ειρήνη»;

Έργο προοδευτικό και πρωτοποριακό που άνοιξε νέους ορίζοντες στη λογοτεχνία, το μυθιστόρημα-ποταμός του Τολστόι εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία, καταρρίπτοντας την αυταπάτη ότι τα άτομα μπορούν να κατανοήσουν και να ελέγξουν την πορεία των γεγονότων από μόνα τους.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Οπτική Γωνία / Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Σκέψεις πάνω στην απόφαση του Oposito, ενός μικρού εκδοτικού οίκου που έχει δώσει ενδιαφέροντα δείγματα ανήσυχης κοινωνικής και πολιτισμικής σκέψης, για την «αποδέσμευσή» του σε σχέση με το βιβλίο της κοινωνιολόγου Eύα Ιλούζ «Ψυχρή τρυφερότητα. Η άνοδος του συναισθηματικού καπιταλισμού».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ακροβατώντας / Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι διατεθειμένο να δώσει «συγχωροχάρτι» για ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, αρκεί οι εμπλεκόμενοι να τηρήσουν ακροδεξιά και ρατσιστική στάση στο μεταναστευτικό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πέντε ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών και ένα ινστιτούτο. Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Ρεπορτάζ / Τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών: Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Τυπικά, σκοπός τους είναι η διατήρηση των αρχείων και η προβολή του έργου πρώην πρωθυπουργών. Στην πράξη, όμως, λειτουργούν και ως think tanks και πολιτικά εργαλεία επιρροής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ