Οι βίαιες μάχες σε ολόκληρη την Ουκρανία μαίνονται. Ήδη παρακολουθούμε τη Ρωσική επέλαση προς το Κίεβο ενώ από την πλευρά τους οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. ανακοίνωσαν νέες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.
Εδώ και ένα 24ωρο οι εικόνες που κάνουν τον γύρο του κόσμου προκαλούν σοκ και ανησυχία ενώ η παγκόσμια κοινή γνώμη αναρωτιέται τι θα ξημερώσει η επόμενη μέρα και ποιες θα είναι οι συνέπειες. Μέχρι στιγμής, κατά τη διάρκεια της πρώτης μέρας της ρωσικής εισβολής, μετράμε τουλάχιστον 57 νεκρούς και 169 τραυματίες ενώ για δεύτερο 24ωρο συνεχίζεται η ολομέτωπη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με τη Μόσχα να εντείνει την επίθεσή της σε πολλαπλά μέτωπα. Την ίδια στιγμή, προβληματισμό προκαλεί το γεγονός διατάραξης της ισορροπίας δυνάμεων στη Μαύρη Θάλασσα. Μια πιθανή εμπλοκή της Τουρκίας στη διαμάχη Ρωσίας – Ουκρανίας αναμένεται να δημιουργήσει αναστάτωση στο πλέγμα σχέσεων που έχει συντελεστεί μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας, μια εξέλιξη που θα αφορά άμεσα και την Ελλάδα.
Άραγε, τι επιδιώκει ο Ρώσος πρόεδρος και ποιες θα είναι οι δυτικές αντιδράσεις; Ποιος ο ρόλος της Τουρκίας στην εξίσωση Ρωσίας – Ουκρανίας; Θα είναι ο 21ος αιώνας γεμάτος από πυκνά γεγονότα;
Δεν θα απέκλεια την πιθανότητα να επιχειρήσει να ενσωματώσει την Οδησσό και τις νοτιοδυτικές επαρχίες της Ουκρανίας μέχρι και τα σύνορα με την Μολδαβία και την Ρουμανία, οι οποίες κατοικούνται κατά πλειοψηφία από ρωσόφωνους πληθυσμούς.
Επιδιώξεις Πούτιν και δυτικές αντιδράσεις
Πιστεύω ότι Β. Πούτιν έχει αρχικά δύο βασικές επιδιώξεις στην Ουκρανία. Πρώτον, να ενσωματώσει στα ρωσικά εδάφη τις ανατολικές επαρχίες που αποσχίσθηκαν από την Ουκρανία και δεύτερον να ανατρέψει την παρούσα κυβέρνηση και να την αντικαταστήσει με μια φιλορωσική, μετατρέποντας έτσι την Ουκρανία σε ένα ρωσικό προτεκτοράτο.
Επίσης, δεν θα απέκλεια την πιθανότητα να επιχειρήσει να ενσωματώσει την Οδησσό και τις νοτιοδυτικές επαρχίες της Ουκρανίας μέχρι και τα σύνορα με την Μολδαβία και την Ρουμανία, οι οποίες κατοικούνται κατά πλειοψηφία από ρωσόφωνους πληθυσμούς. Αν πράξει κάτι τέτοιο, σημαίνει ότι θα αποκόψει την Ουκρανία από κάθε πρόσβαση στον Εύξεινο Πόντο και θα την μετατρέπει σε ένα περίκλειστο συρρικνωμένο κρατίδιο που επιπλέον θα κυβερνάται από μια φιλορωσική κυβέρνηση. Αν κρίνουμε από τις δηλώσεις του αλλά και την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων, το ενδεχόμενο αυτό δεν πρέπει να αποκλειστεί.
Οι αντιδράσεις της Ε.Ε και των ΗΠΑ, ρητορικές καταδίκες και κυρώσεις, δεν πιστεύω ότι βραχυπρόθεσμα θα μπορέσουν να ανατρέψουν τα τετελεσμένα επί του πεδίου που δημιουργεί η ρωσική εισβολή. Είναι όμως πιθανόν να προκαλέσουν σταδιακή φθορά στην ρωσική οικονομία, στον κοινωνικό ιστό και στις διοικούσες ελίτ και να αποσταθεροποιήσουν το καθεστώς Πούτιν. Αυτό όμως θα πάρει κάποιον χρόνο.
Ουκρανικό και Τουρκία
Η Τουρκία έχει πολύ περιορισμένες επιλογές και είναι απίθανο να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία διότι έχει πολλαπλές εξαρτήσεις από αυτήν, είναι ο εύθραυστος κρίκος της Νατοϊκής αλυσίδας. Η τουρκική παρουσία στη Συρία, η ρωσοτουρκική συνεργασία στην Κεντρική Ασία, η εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου, το ρωσικής κατασκευής πυρηνικό εργοστάσιο στο Άκουγιου, οι S-400, η παρουσία στη Λιβύη καθώς και ένα πυκνό πλέγμα εμπορικών σχέσεων δεν επιτρέπει στην τουρκική ηγεσία να κάνει κάτι ουσιώδες έναντι της Ρωσίας. Επιπλέον να υπενθυμίσω ότι, μετά το περίεργο πραξικόπημα του 2016 άλλαξαν οι ισορροπίες στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και στο κράτος ευρύτερα. Εκδιώχθηκαν και φυλακίστηκαν χιλιάδες φιλονατοϊκοί αξιωματικοί και επανήλθαν πολλοί φιλορώσοι. Η εκκαθάριση επεκτάθηκε σε όλη την γραφειοκρατία και την οικονομία. Οι πολιτικές ισορροπίες στο εσωτερικό της Τουρκίας είναι εύθραυστες και οι εξελίξεις στην Ουκρανία ενισχύουν την αβεβαιότητα και τα διλήμματα ασφαλείας της τουρκικής ηγεσίας.
Να προσθέσω ότι την ερχόμενη εβδομάδα μεταβαίνει στην Ουάσιγκτον με αντιπροσωπεία του κόμματος της η Μεράλ Άκσενερ, αρχηγός ενός από τα ριζοσπαστικά ακροδεξιά κόμματα της Τουρκίας και αντίπαλος του Ερντογάν. Η ίδια τον κάλεσε να απομακρυνθεί από την ασύμμετρη σχέση με την Ρωσία, να απαλλαγεί από τους S-400, να εθνικοποιήσει τον υπό κατασκευή πυρηνικό σταθμό Άκουγιού (ρωσικής κατασκευής) και να παραιτηθεί από την κατασκευή του Kanal Istanbul (διότι κινδυνεύει να θέσει σε αμφισβήτηση την Συνθήκη του Μοντρέ).
Μην ξεχνούμε ότι Τουρκία από το 2016 και έπειτα, ως αποτέλεσμα των εσωτερικών αλλαγών, έχει εμπλακεί σε ένα πυκνό πλέγμα σχέσεων με Ρωσία, Κίνα και Ιράν και σημαντικό τμήμα της κρατικής γραφειοκρατίας είναι υπέρ της συνέχισης αυτών των σχέσεων και εναντίον της Δύσης. Η πλήρης επιστροφή της Τουρκίας στην αμερικανική σφαίρα επιρροής δεν θα είναι μια εύκολη υπόθεση. Η επιθετική στάση της έναντι Κύπρου-Ελλάδας αλλά και το κουρδικό ζήτημα, δυσκολεύουν αυτή την «επιστροφή».
Παρά τις ρητορικές περί καταδίκης της Ρωσίας από την τουρκική ηγεσία, οι περισσότεροι Τούρκοι αναλυτές, διπλωμάτες, στρατιωτικοί, σχολιαστές και διαμορφωτές της κοινής γνώμης γενικότερα, τάσσονται αναφανδόν υπέρ μιας αυστηρής τουρκικής ουδετερότητας την οποία πιστεύουν πως μπορούν να κεφαλαιοποιήσουν στο μέλλον.
Επιπρόσθετα, θέλω να σας πω ότι με αφορμή το Ουκρανικό, επανήλθε και ένας μεγάλος φόβος της τουρκικής στρατιωτικής ηγεσίας, δηλαδή η πιθανότητα αμφισβήτησης της συνθήκης του Μοντρέ που ρυθμίζει την ροή στρατιωτικών πλοίων από τα Στενά που ελέγχει η Τουρκία, αλλά και την στρατιωτικοποίηση τους. Και αυτό είναι ένα ζήτημα που χρήζει, νομίζω, στενής παρακολούθησης από την πλευρά της Ελλάδας.
Η μεγάλη εικόνα
Εξετάζοντας την μεγάλη εικόνα αντιλαμβάνομαι πως η Γερμανία αλλά και η Ευρώπη ευρύτερα, με γερμανική το τονίζω ευθύνη, αποτελούν τους «χαμένους» αυτού του πολέμου. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα συνεχίσουν να πουλούν ακριβότερο αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές, οι γερμανορωσικές σχέσεις σε κάποιο βαθμό διαταράσσονται και η ευρωπαϊκή ήπειρος βιώνει μια νέα, πολύ σοβαρή αστάθεια που δεν ξέρουμε πως θα επηρεάσει ακόμα ίσως και το ίδιο το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Ο αγωγός αερίου Nordstream 2 από Ρωσία προς Γερμανία παγώνει προς το παρόν, κάτι που ήταν και πάγια επιδίωξη των ΗΠΑ. Ίσως λοιπόν να υπάρξει ένα νέο μοίρασμα της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Επιπλέον, οι κυρώσεις που αναγκάζεται να επιβάλλει η Ε.Ε σε αυτή την φάση, διαταράσσουν τις σχέσεις της με την Ρωσία. Πρέπει να παρακολουθήσουμε πως θα εξελιχθεί αυτό το πλέγμα των περίπλοκων σχέσεων και εξαρτήσεων. Πρέπει επίσης να δούμε τι επιπτώσεις θα έχει όλο αυτό στην προοπτική εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων Ελλάδας και Κύπρου και τα σχετικά ενεργειακά projects της περιοχής μας. Πρέπει να πω ότι είμαι αισιόδοξος για το μέλλον Ελλάδας-Κύπρου, αρκεί βέβαια να κινηθούμε ορθολογικά και αποφασιστικά με γνώμονα το εθνικό συμφέρον και τον ρόλο μας στο νέο αιώνα.
Επιτρέψτε μου, τέλος, και μια τελευταία επισήμανση δίνοντας στους αναγνώστες σας τροφή για σκέψη. Πιστεύω ότι τα γεγονότα στην Ουκρανία δεν είναι ασύνδετα με τα πρόσφατα γεγονότα στο Αφγανιστάν και στο Καζακστάν, και σχετίζονται με την επιθυμία πολλών στην Ουάσιγκτον να απομακρύνουν την Ρωσία από την Κίνα. Φαίνεται πως ο 21ος αιώνας θα είναι πυκνός σε διεθνή γεγονότα.
