Με λίγες μόνο λέξεις, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αυτή την εβδομάδα άφησε να εννοηθεί ότι ένας από τους στενότερους συμμάχους της Ουάσινγκτον, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, λέει ψέματα.
«Υπάρχει πραγματικός λιμός» στη Γάζα, δήλωσε ο Τραμπ σε δημοσιογράφους στη Σκωτία τη Δευτέρα, μια μέρα αφότου ο Νετανιάχου χαρακτήρισε τέτοιες αναφορές «κατάφωρο ψέμα». Ο Τραμπ είπε ότι είδε εικόνες πεινασμένων Παλαιστινίων στην τηλεόραση και αργότερα δήλωσε πως όποιος δεν συγκινείται είναι «πολύ σκληρόκαρδος» ή «τρελός».
Ήταν μια σπάνια επίπληξη από έναν Αμερικανό πρόεδρο που μέχρι τώρα έχει δώσει ελάχιστους περιορισμούς στη συμπεριφορά του παραδοσιακά μεγαλύτερου αποδέκτη αμερικανικής βοήθειας και τον οποίο ο Νετανιάχου έχει επαινέσει ως «τον μεγαλύτερο φίλο που είχε ποτέ το Ισραήλ». Όμως τα σχόλια Τραμπ, εν μέσω εντεινόμενης διεθνούς καταδίκης του Ισραήλ, υποδηλώνουν ότι υπάρχουν άρρητα όρια στη σχέση αυτή, επισημαίνουν αναλυτές και πηγές προσκείμενες στην αμερικανική διοίκηση. Ο Τραμπ είχε δώσει στον Νετανιάχου σχεδόν απόλυτη ελευθερία κινήσεων μετά την επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023. Όμως οι δικές του φιλοδοξίες για την περιοχή, μαζί με εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες και πιέσεις από το περιβάλλον του, δημιουργούν ενδεχόμενα σημεία τριβής.
Ένα μικρό αλλά ηχηρό κομμάτι της βάσης του, κυρίως νεότεροι Ρεπουμπλικάνοι και ακραίοι σχολιαστές, αρχίζει να αμφισβητεί τη σχέση με το Ισραήλ. «Τι είναι αυτή η μοναδική, παράξενη, αηδιαστική σχέση που έχουμε με το Ισραήλ;» διερωτήθηκε πρόσφατα η διάσημη podcaster Candace Owens. Η υποστηρικτής του Τραμπ βουλευτής Marjorie Taylor Greene χαρακτήρισε την κρίση στη Γάζα «γενοκτονία» και εισηγήθηκε διακοπή της βοήθειας στο Ισραήλ. Αν και το Κογκρέσο απέρριψε το μέτρο, δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πολλοί νεότεροι Ρεπουμπλικάνοι έχουν αρνητική γνώμη για τον Νετανιάχου. «Ο κόσμος μου αρχίζει να μισεί το Ισραήλ», προειδοποίησε πρόσφατα ο Τραμπ σύμφωνα με ειδικό σε θέματα Μέσης Ανατολής.
Ωστόσο, οι αναλυτές σημειώνουν ότι η επίδραση των ακραίων επικριτών ίσως υπερτονίζεται. «Θα υπάρξει ρήξη μεταξύ Ισραήλ και Τραμπ; Δεν το πιστεύω», παρατηρεί ανώνυμη πηγή. «Αλλά στελέχη στον Λευκό Οίκο παρακολουθούν την ενίσχυση ενός αντι-ισραηλινού κλίματος στη δεξιά πτέρυγα.»
Ο Jon Hoffman, αναλυτής στο Cato Institute, εκτιμά ότι οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι «βλέπουν ότι η λευκή επιταγή μπορεί να μην ισχύει για πάντα—ίσως ούτε μετά τις ενδιάμεσες εκλογές του 2026». «Γι' αυτό προχωρούν με όλη τη δύναμή τους στη Γάζα», λέει, «γιατί γνωρίζουν ότι κανείς δεν θα τους σταματήσει άμεσα».
Για τον Νετανιάχου, η εξασθένιση των αντιπάλων στην περιοχή μετά τις επιχειρήσεις του Ισραήλ, αποτελεί ευκαιρία προτού λήξει η τετραετής θητεία Τραμπ.
«Το Ισραήλ θα ήθελε να είναι περιφερειακή υπερδύναμη. Αυτό είναι αδύνατο χωρίς στήριξη των ΗΠΑ, όμως θέλουν να δοκιμάσουν τα όρια», αναφέρει η Jennifer Kavanagh, αναλύτρια στο Defense Priorities. Ο Τραμπ έδωσε το πράσινο φως στην επίθεση κατά του Ιράν, παρότι επλήγησαν στόχοι άσχετοι με τα πυρηνικά. Η διοίκησή του ανέχθηκε επίσης το συνεχιζόμενο μπαράζ στο Λίβανο, παρά την αμερικανική διαμεσολάβηση, και την επέκταση της ελέγχου στη Συρία. Στη Γάζα, όπου οι Παλαιστινιακές αρχές μιλούν για πάνω από 60.000 νεκρούς, ο Τραμπ στήριξε διαρκώς τον Νετανιάχου και επιρρίπτει στη Χαμάς την ευθύνη για το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις, ακόμη και μετά τη διάρρηξη της χαρακτηρισμένης από ΗΠΑ εκεχειρίας.
Την περασμένη εβδομάδα, οι ΗΠΑ διέκοψαν απότομα τις διαπραγματεύσεις, με τον απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ να δηλώνει πως η Χαμάς «δεν επιθυμεί πραγματική εκεχειρία».
Όμως, όταν το Ισραήλ βομβάρδισε τη μοναδική καθολική εκκλησία της Γάζας αυτόν τον μήνα, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις χριστιανών ηγετών, ο Τραμπ κάλεσε με θυμό τον Νετανιάχου. Την ίδια ημέρα, μετά από ισραηλινά χτυπήματα στη Δαμασκό, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανέθεσε άμεσα στον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο να αποκλιμακώσει την ένταση. Τον προηγούμενο μήνα, μετά από συμφωνία ανακωχής μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, ο Τραμπ ξέσπασε εναντίον του Νετανιάχου για το ότι συνέχισε τις επιθέσεις. «Υπάρχουν όρια για τον Νετανιάχου», σημειώνει η Kavanagh, «όμως είναι δύσκολο να τα ορίσουμε, γιατί εξαρτώνται από το πώς ο Τραμπ ορίζει τα αμερικανικά συμφέροντα σε κάθε στιγμή».
Αντίθετα με τον Νετανιάχου, που βλέπει μετα-7 Οκτωβρίου ευκαιρίες για επέκταση, ο Τραμπ αποσκοπεί σε νέες επενδύσεις, μικρότερο αποτύπωμα αμερικανικών δυνάμεων και ιστορικές συμφωνίες ειρήνης, σύμφωνα με περιφερειακούς αναλυτές.
Ωστόσο, ακόμη και όταν οι ενέργειες Νετανιάχου έρχονται σε αντίθεση με τις φιλοδοξίες Τραμπ, είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τι ακριβώς θα τον οδηγήσει να συγκρατήσει τον Ισραηλινό ηγέτη. «Πάντα εκφράζει την άποψη αυτού που του μίλησε τελευταίος», σχολίασε ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Κρις Μέρφι για τον Τραμπ, σημειώνοντας ότι οι θέσεις του για τη Μέση Ανατολή είναι τόσο «ασυνεχείς» που «είναι δύσκολο να σκιαγραφηθεί μια ξεκάθαρη αφήγηση».
Παραδοσιακά, οι Αμερικανοί πολιτικοί θεωρούσαν τη σχέση με το Ισραήλ ως «απαραβίαστο» κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής, με δισεκατομμύρια δολάρια ετήσια βοήθεια. Όμως, διαδοχικές κυβερνήσεις παρενέβαιναν σιωπηρά για να περιορίσουν τις πιο ακραίες φιλοδοξίες του Ισραήλ. Μέρος του να είσαι φιλοϊσραηλινός πρόεδρος είναι να επεμβαίνεις όταν χρειάζεται «για να σώσεις το Ισραήλ από τον εαυτό του», λέει ο Άμος Χόκσταϊν, πρώην σύμβουλος του Μπάιντεν.
Αναλύοντας συνολικά τις εκστρατείες του Νετανιάχου, ο Χόκσταϊν επισημαίνει: «Το Ισραήλ φαίνεται εκτός ελέγχου και χρειάζεται αμερικανική παρέμβαση και φρένο». Τα σχόλια Τραμπ για τον λιμό στη Γάζα ίσως είναι μια προσπάθεια να πατηθεί αυτό το «φρένο». Το γραφείο του Ισραηλινού πρωθυπουργού δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλια.
Αμερικανός αξιωματούχος του Λευκού Οίκου αμφισβήτησε την ύπαρξη χάσματος ανάμεσα στους δύο ηγέτες: «Ο πρόεδρος διατηρεί καλή σχέση με τον Μπίμπι», είπε, «και ταυτόχρονα θέλει την ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου. Ειλικρινά, ο πρόεδρος συγκινείται από όσα βλέπει ο ίδιος. Δεν του αρέσει να βλέπει τέτοιο πόνο».
Με πληροφορίες από Financial Times
