Στο βιβλίο τους «After the Spike», οι δημογράφοι Dean Spears και Michael Geruso υποστηρίζουν κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει να ακούμε: ότι πρέπει να ανησυχούμε λιγότερο για τον υπερπληθυσμό και περισσότερο για τη μείωση του πληθυσμού. Τη συγκρίνουν μάλιστα με την κλιματική αλλαγή, λέγοντας ότι η συρρίκνωση του πληθυσμού έρχεται και, όταν αρχίσει, μπορεί να είναι δύσκολο να σταματήσει.
Ο μεγαλύτερος αριθμός γεννήσεων που έχει καταγραφεί ποτέ στον κόσμο ήταν το 2012, όταν γεννήθηκαν 146 εκατομμύρια παιδιά. Από τότε ο παγκόσμιος πληθυσμός συνέχισε να αυξάνεται, παρόλο που τα ποσοστά γεννήσεων έχουν μειωθεί. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή έχει βελτιωθεί η πρόληψη των θανάτων παιδιών. Τώρα, όμως, οι άνθρωποι κάνουν μικρότερες οικογένειες και μέσα στα επόμενα 50 χρόνια περίπου, οι θάνατοι θα ξεπεράσουν τις γεννήσεις. Αυτό οι Spears και Geruso το ονομάζουν «η αιχμή», δηλαδή την περίοδο που ο πληθυσμός αυξάνεται απότομα αλλά μπορεί να αρχίσει να μειώνεται το ίδιο απότομα.
Ο Spears το έχει δει να συμβαίνει ζωντανά στην Ινδία, όπου ο μέσος αριθμός γεννήσεων (δηλαδή πόσα παιδιά γεννά κατά μέσο όρο μια γυναίκα στη ζωή της) έχει πέσει κάτω από δύο, καθώς η χώρα έχει γίνει πιο εύπορη.
Οι Spears και Geruso εξηγούν γιατί δεν θα έπρεπε να έχουμε λιγότερους ανθρώπους σε έναν πλανήτη που ήδη φαίνεται να δυσκολεύεται να συντηρήσει τα 8 δισεκατομμύρια που έχει, γιατί οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο επιλέγουν να δημιουργούν μικρές οικογένειες και τι - αν πρέπει - μπορεί να γίνει γι’ αυτό.
«Η μείωση του πληθυσμού είναι τώρα το πιο πιθανό σενάριο για το μέλλον. Σε λίγες δεκαετίες, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα σταματήσει να αυξάνεται και θα αρχίσει να μειώνεται — και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι, όταν συμβεί αυτό, θα αντιστραφεί αυτόματα. Οπότε το μεγάλο ερώτημα είναι: πρέπει να το δεχτούμε ή να θέλουμε να συμβεί κάτι διαφορετικό;», λέει ο Spears.
Στην ερώτηση, γιατί να μην μειωθεί λίγο ο πληθυσμός και έπειτα να σταθεροποιηθεί, ο Geruso απαντά: «Ο βασικός αριθμός εδώ είναι το δύο. Αν δεν υπάρχουν δύο παιδιά στην επόμενη γενιά για να αντικαταστήσουν τους δύο γονείς της προηγούμενης γενιάς, τότε οι γενιές θα μικραίνουν — και αυτό θα συμβεί είτε ο πληθυσμός είναι 10 δισεκατομμύρια είτε πολύ μικρότερος. Πιστεύω ότι εξακολουθεί να έχει νόημα για πολλούς, στη δική τους ζωή, να αποφασίζουν να κάνουν περίπου 1,6 παιδιά κατά μέσο όρο, όπως στις ΗΠΑ σήμερα, ή 1,4 παιδιά όπως στην Ευρώπη».
Ερωτώμενος γιατί πιστεύει πως οι άνθρωποι δεν θα ξαναρχίσουν να κάνουν περισσότερα παιδιά, ο Spears εξηγεί: Οι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις επηρεασμένοι από την κοινωνία τους, τον πολιτισμό τους, την οικογένειά τους, την οικονομία τους. Εδώ και αιώνες, οι αποφάσεις που παίρνουν οι άνθρωποι οδηγούν σε όλο και λιγότερες γεννήσεις. Είναι μια μακροχρόνια τάση πτώσης — δεν είναι μόνο αντίδραση σε άμεσες συνθήκες. Για να σταματήσει αυτό και να αντιστραφεί, θα έπρεπε να αλλάξει μια μεγάλη τάση όταν όλοι οι κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτιστικοί και οικογενειακοί λόγοι που κάνουν τους ανθρώπους να κάνουν λιγότερα παιδιά μάλλον δεν θα εξαφανιστούν έτσι απλά.
Στην ερώτηση γιατί παραμένει χαμηλό το ποσοστό γεννήσεων, ο Geruso λέει: «Ο καθένας έχει διαφορετική θεωρία. Μερικοί μιλάνε για την αντισύλληψη, που είναι όντως πολύ σημαντική. Αλλά η αντισύλληψη δεν εξηγεί, για παράδειγμα, γιατί ο δείκτης γεννήσεων στη Σουηδία έπεσε από 1,9 σε 1,4 την τελευταία δεκαετία. Δεν είναι ότι το 2015 οι γυναίκες στη Σουηδία απέκτησαν ξαφνικά πρόσβαση στο χάπι για πρώτη φορά. Έχουμε ακούσει να λένε ότι φταίει η μείωση των γάμων. Άλλοι λένε ότι φταίει η απομάκρυνση από τη θρησκεία και την παράδοση. Αλλά βλέπουμε τα ποσοστά γεννήσεων να συγκλίνουν σε χαμηλά επίπεδα παντού στον κόσμο — σε πλούσιες χώρες, σε φτωχές χώρες, σε μέρη όπου η θρησκεία είναι σημαντική, σε μέρη που απομακρύνονται από τη θρησκεία, σε μέρη όπου ο γάμος παραμένει σχεδόν καθολικός. Μέρος του μεγάλου προβλήματος είναι ότι οι κοινωνικοί επιστήμονες, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι ερευνητές δεν έχουν ακόμη καταλάβει ακριβώς ποιοι είναι οι πραγματικοί λόγοι».
Στη συνέχεια ο Geruso παραθέτει τα θετικά σημεία ενός μεγάλου πληθυσμού. «Σε ένα βασικό επίπεδο - αν και δεν το νιώθουμε πάντα, δεν το αναγνωρίζουμε πάντα και άρα δεν το εκτιμούμε - οι άλλοι άνθρωποι είναι καλό για εμάς. Αυτό που ξεχωρίζει τη ζωή σήμερα από τη ζωή πριν μερικούς αιώνες είναι η εργασία, οι ιδέες, η καινοτομία, η πρόοδος. Αυτό που έκανε αυτή την πρόοδο τόσο εντυπωσιακή είναι ότι πολλοί άνθρωποι δούλεψαν, αντάλλαξαν γνώσεις, έμαθαν πράγματα και δημιούργησαν την πρόοδο που όλοι εμείς σήμερα απολαμβάνουμε.
Σύμφωνα με στοιχεία, η μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να ξεκινήσει το 2080. Μέχρι τότε δεν θα καταλάβουμε ότι χρειαζεται να «είμαστε περισσότεροι»;
«Αυτή τη στιγμή, το 2025, δεν έχουμε όλες τις λύσεις που χρειαζόμαστε για την κλιματική αλλαγή, αλλά είμαστε σε πολύ καλύτερη θέση απ’ ό,τι θα ήμασταν αν δεν είχαμε αρχίσει να το σκεφτόμαστε και να δουλεύουμε πάνω σε αυτό εδώ και δεκαετίες. Το 2080 — ή το 2084 όπως λέει ο ΟΗΕ — είναι περίπου έξι δεκαετίες μακριά. Πριν από έξι δεκαετίες, οι άνθρωποι ήξεραν ήδη κάποια βασικά πράγματα για την κλιματική αλλαγή και ξεκινούσαν την έρευνα, το κίνημα και τη συζήτηση για το πόσο σημαντική είναι η απανθρακοποίηση. Αυτό μας έφερε σήμερα σε καλύτερη θέση να πάρουμε αποφάσεις και να κάνουμε αλλαγές. Έτσι και τώρα, μπορούμε να ξεκινήσουμε να συζητάμε τι μέλλον θέλουμε να χτίσουμε για τις επόμενες γενιές: αν θέλουμε να κάνουμε την ανατροφή των παιδιών πιο εύκολη, πιο δίκαιη, πιο υποστηριζόμενη, αν θέλουμε να δεχτούμε τη μείωση του πληθυσμού ή να επιδιώξουμε κάτι άλλο. Μπορούμε να ξεκινήσουμε την έρευνα και να χτίσουμε μια κοινωνική συμφωνία, ώστε όσο περνούν οι δεκαετίες, οι άνθρωποι να είναι πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις», εξηγεί ο Spears.
Ολοκληρώνοντας, ο Geruso ξεκαθαρίζει για το τι πρέπει να γίνει για να σταθεροποιηθεί ο πληθυσμός.
«Σήμερα, λίγοι άνθρωποι μπαίνουν σε μια συζήτηση για το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων έχοντας στο μυαλό τους ότι οι άλλοι άνθρωποι γύρω μας κάνουν τη ζωή μας καλύτερη. Αν θέλουμε ποτέ να αλλάξουμε την πορεία της ανθρωπότητας και να αποφύγουμε τη μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού, χρειάζεται μεγάλη επένδυση για να αναδιοργανώσουμε την οικονομία μας, τους θεσμούς μας και τον τρόπο ζωής μας, ώστε να στηρίζουμε και να δίνουμε προτεραιότητα στη γονεϊκότητα και τη φροντίδα παιδιών. Και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι αυτή η σοβαρή επένδυση θα γίνει όσο κυριαρχεί η ιδέα ότι «οι άνθρωποι είναι βάρος». Άρα, το πρώτο βήμα είναι να καταλάβουμε όλοι ότι το να ζούμε σε έναν κόσμο με πολλούς ανθρώπους είναι καλό για όλους μας. Αυτό πρέπει να προηγηθεί από οποιαδήποτε πρόταση για πολιτικές ή μέτρα».
Με πληροφορίες από Time Magazine
