Το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) ανακοίνωσε πως θα καταθέσει τα όπλα σε μία προσπάθεια να βρεθεί άλλος δρόμος για να επιτευχθεί η ειρήνη με την Τουρκία.
Στο άκουσμα της ανακοίνωσης των Κούρδων του PKK για διάλυση της οργάνωσης, οι καθεστωτικές προσωπικότητες και φορείς της Τουρκίας, μεταξύ των οποίων φυσικά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι συν αυτώ έσπευσαν να μιλήσουν για ιστορική μέρα, ενώ η αντιπολίτευση αναγκάστηκε να ακολουθήσει με συγκρατημένους και επιβεβλημένους εορτασμούς.
Κύκλοι από το κόμμα του Ερντογάν διαρρέουν όμως τις τελευταίες ώρες μετά από την ανακοίνωση των Κούρδων ότι η όποια προσπάθεια ειρήνευσης μεταξύ του PKK και της Τουρκίας δεν θα τελεσφορήσει αν δεν λυθεί η κατάσταση στο Ιράκ. Στον απλό αναγνώστη η φράση που συμπεριλαμβάνει ρητώς το Ιράκ ίσως να φαίνεται παράξενη, όμως η μακροχρόνια σύγκρουση μεταξύ της Τουρκίας και του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν δεν περιορίζεται στα τουρκικά εδάφη. Αντιθέτως, επεκτείνεται στη Συρία και κυρίως στο Ιράκ, όπου οι αντιπαραθέσεις μεταξύ κουρδικών οργανώσεων - όπως οι YBS, το KDP, η KRG και το ίδιο το ΡΚΚ - αποτελούν κρίσιμο πεδίο στρατηγικών συγκρούσεων, με την Τουρκία να προσπαθεί ενεργά να εκμεταλλευτεί αυτές τις εσωτερικές διαφορές.
Η κουρδική πολιτική σκηνή στη Μέση Ανατολή χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και αντιφάσεις, με διάφορες κουρδικές ομάδες να ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές και να έχουν ποικίλες σχέσεις μεταξύ τους. Ιδιαίτερα, οι σχέσεις μεταξύ του Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος (KDP), της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβέρνησης (KRG), του ΡΚΚ, των Μονάδων Αντίστασης Σιντζάρ (YBS) και των Μονάδων Λαϊκής Προστασίας (YPG) αποτελούν κεντρικό σημείο αντιπαραθέσεων και συνεργασιών στην περιοχή. Η Τουρκία, επιδιώκοντας την αποδυνάμωση του ΡΚΚ, έχει προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τις διαφορές μεταξύ αυτών των ομάδων, επηρεάζοντας τις δυναμικές στην περιοχή.
Διαφορές και Στρατηγικές των Κουρδικών Ομάδων
ΡΚΚ (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν): Ιδρυμένο το 1978 από τον Αμπντουλάχ Οτζαλάν, το ΡΚΚ ξεκίνησε ως μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα με στόχο την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν. Με την πάροδο του χρόνου, η στρατηγική του επικεντρώθηκε στην αυτονομία και τα πολιτικά δικαιώματα των Κούρδων στην Τουρκία. Το ΡΚΚ θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία και άλλες χώρες, ενώ διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με το Ιράν και τη Συρία.
KDP (Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα): Το KDP, υπό την ηγεσία της οικογένειας Μπαρζανί, είναι το κυρίαρχο κόμμα στην KRG και διατηρεί στενές σχέσεις με την Τουρκία. Η στρατηγική του επικεντρώνεται στην εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ και την απομάκρυνση του ΡΚΚ από την περιοχή του Κουρδιστάν.
KRG (Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση): Η KRG είναι η αυτόνομη κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο Ιράκ, που ελέγχεται κυρίως από το KDP και το PUK (Πατριωτικό Κόμμα του Κουρδιστάν). Η KRG επιδιώκει την ενίσχυση της αυτονομίας της περιοχής, διατηρώντας παράλληλα ισχυρές σχέσεις με τη Βαγδάτη και την Άγκυρα.
YBS (Μονάδες Αντίστασης Σιντζάρ): Οι YBS είναι μια κουρδική παραστρατιωτική ομάδα που ιδρύθηκε το 2014 για να προστατεύσει την Γεζίντι κοινότητα από τις επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους. Αν και αρχικά συνεργάστηκαν με την KRG, οι σχέσεις τους με το KDP έχουν επιδεινωθεί λόγω της σύνδεσής τους με το ΡΚΚ και της αντίστασής τους στην αποχώρηση από τη Σιντζάρ.
YPG (Μονάδες Λαϊκής Προστασίας): Οι YPG είναι μια κουρδική πολιτοφυλακή στη βόρεια Συρία, που θεωρείται από την Τουρκία ως παρακλάδι του ΡΚΚ. Παρά τις διαφορές, οι YPG και το ΡΚΚ μοιράζονται κοινή ιδεολογία και στρατηγική.
Η Τουρκία και το «διαίρει και βασίλευε»
Η Τουρκία, επιδιώκοντας την αποδυνάμωση του ΡΚΚ, έχει προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τις διαφορές μεταξύ των κουρδικών ομάδων:
Στρατηγική Συνεργασία με το KDP: Η Τουρκία έχει ενισχύσει τις στρατηγικές της σχέσεις με το KDP, παρέχοντας στρατιωτική υποστήριξη και πληροφορίες για τις κινήσεις του ΡΚΚ. Αυτή η συνεργασία έχει οδηγήσει σε κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ.
Πίεση προς την KRG: Η Τουρκία έχει ασκήσει πιέσεις στην KRG να απομακρύνει το ΡΚΚ από την περιοχή του Κουρδιστάν, χρησιμοποιώντας οικονομικά και πολιτικά μέσα για να ενισχύσει την επιρροή της.
Αντίδραση στις YBS και YPG: Η Τουρκία θεωρεί τις YBS και YPG ως παρακλάδια του ΡΚΚ και έχει πραγματοποιήσει στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον τους στη Σιντζάρ και τη βόρεια Συρία. Η Τουρκία προσπαθεί να απομονώσει αυτές τις ομάδες, ενισχύοντας τις διαφορές τους με το KDP και την KRG.
Οι YPG στη Συρία θεωρούνται από την Τουρκία ως παρακλάδι του PKK. Παρά τις διαφορές στο πεδίο της μάχης, οι δύο ομάδες μοιράζονται κοινή ιδεολογία και στρατηγική. Η Τουρκία, αν και αρχικά είχε αντισταθεί στην υποστήριξη των YPG από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του Ισλαμικού Κράτους, έχει αναγκαστεί να αναγνωρίσει την πρακτική συνεργασία τους. Ωστόσο, η Τουρκία συνεχίζει να θεωρεί τις YPG ως απειλή για την εθνική της ασφάλεια και να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον τους.
Το Σιντζάρ και η Πολιτική Στρατηγική
Η περιοχή τους Σιντζάρ στο βόρειο Ιράκ αποτελεί στρατηγικό σημείο για τις κουρδικές ομάδες. Οι YBS, που συνδέονται με το PKK, έχουν εδραιώσει την παρουσία τους στη Σιντζάρ, ενώ η KDP επιδιώκει τον έλεγχο της περιοχής. Η Τουρκία, αν και συνεργάζεται με το KDP, έχει εκφράσει αντιρρήσεις για την αποτελεσματικότητα της KRG στον έλεγχο των δυνάμεων του ΡΚΚ στο Σιντζάρ και έχει προβεί σε στοχευμένες επιθέσεις κατά ηγετών των YBS και άλλων συνδεδεμένων με το PKK στοιχείων στην περιοχή.
Αυτός ο ανταγωνισμός έχει καταστήσει το Σιντζάρ σύμβολο του πολιτικού και ιδεολογικού χάσματος ανάμεσα στις κουρδικές δυνάμεις. Οι YBS προωθούν την ιδεολογία του Οτζαλάν περί δημοκρατικού συνομοσπονδισμού, εστιάζοντας στην τοπική αυτοδιοίκηση και την αυτονομία, ειδικά για τις καταπιεσμένες μειονότητες όπως οι Γεζίντι. Αντίθετα, το KDP επιδιώκει μια πιο συγκεντρωτική μορφή διοίκησης υπό τον έλεγχο της KRG και της δικής του ηγεσίας.
Η συμφωνία του Οκτωβρίου 2020 μεταξύ της Βαγδάτης και της Ερμπίλ (KRG) για την αποστρατιωτικοποίηση του Σιντζάρ και τον έλεγχο της περιοχής από την ιρακινή κυβέρνηση με την υποστήριξη της KRG, στόχευε στην απομάκρυνση των YBS και του ΡΚΚ. Ωστόσο, η εφαρμογή της συμφωνίας παραμένει μερική, κυρίως λόγω της λαϊκής αντίστασης στην περιοχή, όπου οι YBS εξακολουθούν να απολαμβάνουν υποστήριξης από την τοπική Γεζίντι κοινότητα.
Η Τουρκία δεν είναι ο μόνος δρών που παρεμβαίνει στο κουρδικό τοπίο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν τις YPG στη Συρία λόγω του καθοριστικού τους ρόλου στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Αυτή η υποστήριξη έχει οδηγήσει σε εντάσεις μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον, με την Τουρκία να κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι ενισχύουν μια «τρομοκρατική οργάνωση». Από την άλλη πλευρά, το Ιράν διατηρεί στρατηγικούς δεσμούς με ορισμένα παρακλάδια του ΡΚΚ και άλλες πολιτοφυλακές στο Ιράκ, βλέποντας στην τουρκική στρατιωτική παρουσία απειλή για τα συμφέροντά του. Οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί μεταξύ Τουρκίας, Ιράν, ΗΠΑ και Ιράκ καθιστούν την περιοχή του βορείου Ιράκ ένα πολυεπίπεδο πεδίο ανταγωνισμού που υπερβαίνει το τοπικό κουρδικό ζήτημα.
Γιατί η ειρήνη εξαρτάται από το Ιράκ
Η μακροπρόθεσμη επίλυση της σύγκρουσης μεταξύ Τουρκίας και PKK δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη σταθεροποίηση της κατάστασης στο βόρειο Ιράκ. Το Ιράκ φιλοξενεί βάσεις και καταφύγια του ΡΚΚ στα ορεινά της περιοχής, κυρίως στο Καντίλ, και είναι επίσης ο χώρος όπου συγκρούονται οι επιρροές των διαφόρων κουρδικών και μη-κουρδικών δυνάμεων.
Η Άγκυρα έχει καταστήσει σαφές πως δεν θα σταματήσει τις επιχειρήσεις της ενάντια στο ΡΚΚ εφόσον αυτό συνεχίσει να χρησιμοποιεί ιρακινό έδαφος για τις επιχειρήσεις του. Επιπλέον, η Τουρκία στηρίζει ενεργά πολιτικές και στρατιωτικές πρωτοβουλίες για την απομάκρυνση των YBS και των δυνάμεων του ΡΚΚ από τη Σιντζάρ, χρησιμοποιώντας τη συνεργασία της με το KDP ως μοχλό πίεσης προς την ιρακινή κυβέρνηση.
Η ειρήνευση απαιτεί:
Την αποστρατιωτικοποίηση της Σιντζάρ και τη διασφάλιση πολιτικής αυτονομίας για τους Γεζίντι.
Τη συμφωνία μεταξύ ΡΚΚ και τουρκικού κράτους για τερματισμό της ένοπλης αντιπαράθεσης.
Την εξεύρεση μιας φόρμουλας συμβίωσης μεταξύ των ιδεολογικά ανταγωνιστικών κουρδικών παρατάξεων.
Τη διασφάλιση ότι ούτε η Τουρκία ούτε το Ιράν θα χρησιμοποιήσουν τους Κούρδους ως εργαλείο των ευρύτερων γεωπολιτικών τους επιδιώξεων.
Η ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων δεν μπορεί να απομονωθεί από την περιφερειακή πραγματικότητα. Οι ενδοκουρδικές διαιρέσεις, οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί και η στρατιωτική πραγματικότητα στο βόρειο Ιράκ καθορίζουν το μέλλον του κουρδικού ζητήματος.
Εάν η Τουρκία επιθυμεί ειλικρινώς να κλείσει το κεφάλαιο της σύγκρουσης με το PKK, τότε θα πρέπει να επενδύσει σε μια λύση που περιλαμβάνει όχι μόνο την καταστολή αλλά και τον πολιτικό διάλογο με τις κουρδικές δυνάμεις. Η σταθεροποίηση του Σιντζάρ, η αποδοχή της πολυφωνίας εντός του κουρδικού κινήματος και η στήριξη των τοπικών κοινοτήτων αποτελούν απαραίτητα βήματα προς μια διαρκή ειρήνη. Ως εκ τούτου, το Ιράκ, ως χώρος όπου συγκρούονται οι στρατηγικές όλων των εμπλεκόμενων μερών, αποτελεί το «κλειδί» για την εξίσωση της ειρήνης. Εάν η σταθερότητα επιτευχθεί στο βόρειο Ιράκ και διαμορφωθούν συνθήκες πολιτικής συνύπαρξης και ασφάλειας, τότε μόνο μπορεί να υπάρξει ρεαλιστική προοπτική ειρήνης μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων.
