Νέα έρευνα έδειξε ότι το νερό της βροχής στις περισσότερες περιοχές της Γης περιέχει επίπεδα χημικών ουσιών που «ξεπερνούν κατά πολύ» τα επίπεδα ασφαλείας.
Αυτές οι συνθετικές ουσίες που ονομάζονται PFAS (poly- and perfluoroalkyl substances) χρησιμοποιούνται στα αντικολλητικά τηγάνια, στον πυροσβεστικό αφρό και στα αδιάβροχα ρούχα.
Τα αποκαλούμενα «παντοτινά χημικά» (forever chemicals), παραμένουν για χρόνια στο περιβάλλον και η επικράτησή τους είναι πλέον τέτοια, που οι επιστήμονες λένε ότι δεν υπάρχει ασφαλής χώρος στη Γη για την αποφυγή τους.
Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης λένε ότι είναι «ζωτικής σημασίας» να περιοριστεί γρήγορα η χρήση αυτών των ουσιών.
Οι επιστήμονες φοβούνται ότι τα PFAS μπορεί να εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, αν και η έρευνα δεν έχει καταλήξει μέχρι στιγμής σε ασφαλές συμπέρασμα. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια ανησυχούν όλο και περισσότερο για τον πολλαπλασιασμό των PFAS.
Οι υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS), οι οποίες περιλαμβάνουν πάνω από 4 700 χημικές ουσίες, αποτελούν ομάδα ανθρωπογενών ουσιών που χρησιμοποιούνται ευρέως και συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου στους ανθρώπους και στο περιβάλλον.
Υπάρχουν περίπου 4.500 από αυτές τις ενώσεις και βρίσκονται σχεδόν σε κάθε σπίτι στη Γη, σε εκατοντάδες καθημερινά προϊόντα, όπως συσκευασίες τροφίμων, αντικολλητικά μαγειρικά σκεύη, εξοπλισμό βροχής, κόλλες, χαρτί και χρώματα.
Έχουν επίσης εγερθεί ανησυχίες για την ασφάλεια σχετικά με την παρουσία αυτών των μακράς διάρκειας ουσιών στο πόσιμο νερό.
Η νέα μελέτη, η οποία εξετάζει τέσσερις συγκεκριμένες χημικές ουσίες της κατηγορίας, συμπέρανε ότι τα επίπεδα μιας τέτοιας ουσίας στο νερό της βροχής σε όλο τον κόσμο συχνά «υπερβαίνουν κατά πολύ» τα συνιστώμενα επίπεδα για πόσιμο νερό στις ΗΠΑ.
Το έδαφος σε όλο τον κόσμο είναι ομοίως μολυσμένο, σύμφωνα με στοιχεία.
Τα ευρήματα της μελέτης οδηγούν τους συγγραφείς στο συμπέρασμα ότι έχει ξεπεραστεί ένα πλανητικό όριο - κοινώς δεν υπάρχει ασφαλής χώρος στη Γη για την αποφυγή αυτών των ουσιών.
«Πλέον έχουμε αυτά τα χημικά παντού, και αυτές τις συστάσεις ασφαλείας, δεν μπορούμε να τις επιτύχουμε πια», δήλωσε ο καθηγητής Ian Cousins, επικεφαλής συγγραφέας από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης.
«Δεν λέω ότι όλοι θα πεθάνουμε από αυτές τις επιπτώσεις. Αλλά βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου δεν μπορείς να ζήσεις πουθενά στον πλανήτη και να είσαι σίγουρος ότι το περιβάλλον είναι ασφαλές».
Αν και αυτό αποτελεί αναμφίβολα λόγο ανησυχίας, υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις.
Πολλά από τα ισχύοντα επίπεδα ασφαλείας συνιστούν απλώς προειδοποίηση, που σημαίνει ότι δεν είναι νομικά εφαρμόσιμα.
Άλλοι επιστήμονες είναι της άποψης ότι η ανάληψη δράσης σχετικά με τις συγκεκριμένες χημικές ουσίες θα πρέπει να περιμένει μέχρι να αποδειχθούν με μεγαλύτερη σαφήνεια οι κίνδυνοι για την υγεία.
Πολλές έρευνες έχουν διεξαχθεί σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία που ενέχουν τα PFAS και οι επιστήμονες λένε ότι η έκθεση σε υψηλά επίπεδα μπορεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, προβλημάτων γονιμότητας και αναπτυξιακών καθυστερήσεων στα παιδιά.
Ωστόσο, τέτοιοι συσχετισμοί δεν αποδεικνύουν την αιτία και το αποτέλεσμα και άλλες μελέτες δεν έχουν βρει καμία σχέση μεταξύ των PFAS και των ασθενειών.
Η αφαίρεση των χημικών ουσιών από το πόσιμο νερό σε μονάδες επεξεργασίας είναι δυνατή, αν και δαπανηρή.
Αλλά το να φτάσουμε κάτω από τα συνιστώμενα επίπεδα των ΗΠΑ είναι εξαιρετικά δύσκολο, σύμφωνα με τους συγγραφείς.
Καθώς οι επιστήμονες αποκτούν περισσότερες γνώσεις σχετικά με τα PFAS τα τελευταία 20 χρόνια, οι συστάσεις ασφαλείας χαμηλώνουν συνεχώς.
Το ίδιο συνέβη και με την παρουσία αυτών των χημικών ουσιών στο έδαφος - και αυτό επίσης προκαλεί προβλήματα.
Το 2018, το υπουργείο Υποδομών της Ολλανδίας έθεσε νέα όρια για τις συγκεντρώσεις PFAS στο έδαφος και τα κατασκευαστικά υλικά, κάτι που οδήγησε στη διακοπή του 70% των οικοδομικών έργων. Μετά από έντονες διαμαρτυρίες, η κυβέρνηση χαλάρωσε τις κατευθυντήριες γραμμές.
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, αυτού του είδους η χαλάρωση των επιπέδων ασφαλείας είναι πιθανό να συμβεί και με τη μόλυνση του νερού.
«Αν εφαρμόζαμε αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές παντού, δεν θα μπορούσαμε να χτίσουμε πουθενά. Νομίζω ότι θα κάνουν το ίδιο πράγμα με τις συμβουλές για το πόσιμο νερό στις ΗΠΑ, επειδή δεν είναι πρακτικό να εφαρμοστούν», δήλωσε ο καθηγητής Ian Cousins.
Και συνέχισε: «Δεν είναι επειδή υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την εκτίμηση κινδύνου. Είναι απλώς επειδή δεν μπορείς να εφαρμόσεις αυτά τα πράγματα. Είναι απλά αδύνατο, από οικονομική άποψη, να εφαρμόσεις οποιαδήποτε από αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές».
Η βασική πρόκληση με αυτές τις χημικές ουσίες είναι η ανθεκτικότητά τους και όχι η τοξικότητά τους, λένε οι συγγραφείς της μελέτης.
Ενώ ορισμένα επιβλαβή PFAS καταργήθηκαν σταδιακά από τους κατασκευαστές πριν από δύο δεκαετίες, παραμένουν στο νερό, τον αέρα και το έδαφος.
Ένας τρόπος με τον οποίο τα PFAS κυκλοφορούν στο περιβάλλον είναι με τη μορφή μικροσκοπικών σωματιδίων που μεταφέρονται με τον θαλάσσιο ψεκασμό στον αέρα και στη συνέχεια επιστρέφουν στην ξηρά.
Αυτή η αδυναμία διάσπασης στο περιβάλλον σημαίνει ότι τα PFAS βρίσκονται πλέον ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές της Ανταρκτικής, όπως ανέφερε πρόσφατα ο καθηγητής Halsall.
Ενώ υπάρχουν κινήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για περιορισμό των χρήσεων αυτών των χημικών ουσιών και εξεύρεση πιο αβλαβών υποκατάστατων, υπάρχουν επίσης ελπίδες ότι η βιομηχανία θα απομακρυνθεί γρήγορα από τη χρήση των PFAS.
«Χρειαζόμαστε ανθεκτικές χημικές ουσίες, θέλουμε τα προϊόντα μας να διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα όσο τα χρησιμοποιούμε», δήλωσε ο καθηγητής Cousins.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Environmental Science & Technology.
Με πληροφορίες από BBC
